Travma vakası düşündürmeli

Ayşegül Aydoğan ATAKAN/ CADDE

Türkiye’de istismarların çok önemli bir kısmı bildirilmiyor. Bu tür olayların aile ve toplum içerisinde kapalı kalmasının yanı sıra özellikle fiziksel istismar olguları sağlık kuruluşlarında atlanabiliyor. Ailenin verdiği eksik bilgi veya yanıltıcı beyanlar nedeniyle gerekli gözlem ve tedavi yapılamadığı gibi bu olaylar kayıtlara da geçmiyor.

Anadolu Sağlık Merkezi Çocuk Cerrahisi Uzmanı Op. Dr. Nadir Tosyalı ve Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr Neşe Karaaslan Bıyıklı, bu konuda hekimlerin nelere dikkat etmesi gerektiğiyle ilgili sorularımızı yanıtladı.

İstismar olguları neden atlanıyor?

Genellikle 0-3 yaş arası istismar, yüzde 76 oranında anne kökenli oluyor. 3-16 yaş arasında ise anne-baba eşit oranda. 16 yaş üzerindeki bireylerde ise aile dışı faktörler etkili oluyor. Araştırmalardaki farklı sonuçlara bakarak, istismar olgularının atlanma nedenlerini aşağıdaki maddelerle sıralayabiliriz:
1- Sağlık personelinin bir ana-babanın çocuğuna zarar verebileceğine ihtimal vermemesi
2- Bir aile içi soruna karışmak istememesi
3- Yeterli eğitim alınmaması.

Hekimler istismardan hangi durumlarda şüphelenmeli?

Özellikle fiziksel travma varsa, bir istismar olasılığını düşünmekle başlıyoruz. Eğer öyküde tutarsızlık, çocukta birden fazla kırık, çekilen filmlerde değişik dönemlerde iyileşmiş eski-yeni kırıklar varsa, bunlar bize çocuğun fiziksel istismar gördüğü konusunda fikirler verir. Eğer aile bir başkasını ya da çocuğu suçlama eğilimindeyse, çocuk birtakım ruhsal rahatsızlıklar gösteriyorsa bu durumlarda da mutlaka bir istismar olayının üzerinde durmak gerekir. Böyle bir şüphe olduğunda olayı derinleştirmekle, gerekli yaklaşımı yapmakla kendimizi sorumlu tutuyoruz. Bildirimlerinin mutlaka yapılmasını uygun görüyoruz.

En sık rastlanan bulgular neler?

Hastalığın öyküsü alınırken çocuğu getiren kişilerin verdiği bilgide tutarsızlık olması, hastadan alınan tıbbi öykünün fizik muayene bulgularıyla uyumsuz olması, çocuğun gelişim ve yaşı ile uyumsuz öykü, çocuğun farklı sağlık kurumlarında dolaştırılması, ifade edilen kazanın sorum- luluğunun çocuğa ya da kardeşlerine yüklenmesi, benzer yakınmalarla birden fazla başvuru olması hekimi çocuk ihmali ve istismarı yönünden uyarıcı olmaktadır. Bu tür hastaların yatırılarak ya da izlenerek takip etmenin doğru olduğunu, uzun vadede daha iyi çözülebileceğini düşünüyoruz.

Acile gelen travmalarda istismara uğrayıp uğramadığı tam olarak sorgulanıyor mu?

Hepimiz yapıyoruz demek doğru olmaz ama hepimizin yapması gerekiyor. Travmada her zaman olası pek çok fiziksel nedenle beraber istismar ve ihmali de düşünmemiz gerekiyor.

ARAŞTIRMA SONUÇLARI

* Okul taramasında 6-12 yaş arasındaki çocuklarda cezalandırma yöntemi olarak yüzde 85 dayak uygulanıyor.
* Dayak yüzünden kadın sığınma evine gelen kadınlarında yüzde 92’si çocuklarını dövüyor.
* İstanbul mahkemelerine yansıyan olgular değerlendiril-diğinde cinsel istismar suçu işleyen kişilerin yüzde 22’sinin öz baba oldukları, yani her 5 ensest suçu işleyen kişiden birinin, kızın öz babası olduğu görülüyor.
* SİAR tarafından yapılan bir araştırmada; her iki kişiden birinin çocukların dövülmesinden yana olduğu belirlendi. Toplumumuzun yüz-de 42’si terbiye için çocuğa ceza verilmesi gerektiğini düşünürken “çocuğa dayak atmak” yüzde 68 oranıyla birinci sırada yer alıyor.

SAĞLIK PERSONELiNiN YAKLAŞIMI NASIL OLMALI?

İstismara uğramış bir çocuğa yaklaşımda, çocuğun daha fazla zarar görmesinin önlenmesi sağlanmalıdır. Bu olgular multidisipliner bir takım tarafından izlenmelidir. Bu nedenle sağlık personelinin yaklaşımı, yumuşak ve güven verici olmalıdır. Aileye ve çocuğa yardım etmeye çalışıldığı belirtilmelidir. Çocuk ve ebeveyn yargılandığını ya da suçlandığını hissetmemelidir. Çocuğun rahatsız olmayacağı bir ortamda, ilgili uzman tarafından tek bir öykü alınması ve tek muayene yapılması en uygun yaklaşımdır. Riskli aile ve çocukların belirlenmesi, okul hemşiresi, öğretmenin bilgilendirilmesi çok önemlidir.

Fiziksel istismar belirtileri

* Çocuğun kaza dışı yaralanmasıdır.
* Çocuğa bakmakla yükümlü kişilerin çocuğa fiziksel zarar vermesi ya da kötü davranması sonucu çocuğun sağlığının bozulması durumudur.
*Bu hastaların muayenelerinde şu bulguların varlığı mutlaka değerlendirilmelidir:
* Vücudun farklı bölgelerinde renkleri farklı (iyileşme evreleri farklı) ekimozlar.
*Sigara yanıkları, sıcak su yanığı ve popoda yanık izleri
*Isırık izleri
* Sıyrıklar
*Gözde kanama
* Subdural hematom
*Kafatası kırıkları
* Kol-bacak kırıkları