DİSLEKSİ, ÇOCUKLARIN KAFASINI KARIŞTIRIYOR

"Öğrenme sorunu yaşayan bu çocuklar, sıklıkla gerizekalı damgası yer. Aileleri ve çevreleri tarafından toplumdan dışlanabilirler" diyen Anadolu Sağlık Merkezi Çocuk Psikiyatrisi Uzmanı Dr. Figen Karaceylan Çakmakçı, disleksinin kalıcı bir hastalık olmadığını söyledi. Çakmakçı’yla hem rahatsızlığı hem de miniklerin yaşadıkları sorunları konuştuk.

-Disleksi nedir, hangi belirtilerle kendini gösterir?

Disleksi, çocuğun öğrenmesini olumsuz yönde etkileyen, bir zeka sorunu olmamasına rağmen okuma-yazma becerilerinin kazanımını engelleyen ya da zorlaştıran, nöropsikiyatrik gelişimsel bir sorundur. Minik okumayı sökmede, duyduğunu yazabilmede ve yaşıtlarının hızında okumada zorlanır.

- 35’i, 69 olarak algılayabilir.

- B-p, p-b harflerini karıştırabilir.

- Okurken satır ve sözcük atlayabilir, yanlış heceleme yapabilir.

- Okuma hızı, yaşıtlarından geride kalabilir.

- Sağı ve solu ayırt etmede, top yakalamada, ip atlamada ve yap boz yerleştirmede güçlük yaşayabilir.

- Derinliği kestiremediği için eşyalara çarpabilir ve sandalyeden düşebilir.

- İşitme sorunu yaşamamasına rağmen duyduğu sesleri yanlış algılayabilir. (Soba yerine sopa gibi)

- Ardı ardına söylenen mesajların bir kısmını kaçırır veya algılayamaz.

- Gözleri kapalıyken, eline verilen bir nesneyi ya da avucuna yazılan harfi tanıyamayabilir.

- Yön bulmada güçlük çekebilir.

- Dün-bugün, önce-sonra, kavramlarını öğrenmede zorlanabilir.

- Saati zor öğrenip, zamanı karıştırabilir.

- Çarpım tablosunu ezberlemede zorlanabilir ve çok çabuk unutabilir.

- Eğri yazabilir ve çizgiyi izlemede zorlanabilir.

Kısacası disleksi; okuma ve yazma öğrenmenin kesinlikle kolay olmadığı anlamına gelir. Bu durumdan öğretmeni ve okulu sorumlu tutamazsınız. Yukarıdaki normal süreçler çocuk için kabusa dönüşebilir. Eğer minikte zihinsel gelişim geriliği, otizm, görme ve işitme bozukluğu varsa, disleksi tanısı koyulamaz. Ayrıca çevresel faktörler ve kültür farklılıklardan kaynaklanan durumlar, çocuğun öğrenmesini olumsuz etkilenebilir. Bu durumda da bu rahatsızlıktan bahsedilemez.

- Bu çocukların genel özellikleri nelerdir?

Zekaları yaşıtları gibi normal olmasına karşın, akademik başarıları düşüktür. Dikkat süreleri az ve dağınıktır. Sabırsız, tez canlı, fevri, heyecanlı ya da içe kapanık olabilirler. Hevesleri azdır ve derse ilgilerini çekmek zordur. Ödevlerini güçlükle yapar, giderek okuldan uzaklaşırlar. Bazı alanlarda zorluk yaşarken, bazılarında yaşıtlarından daha üstün beceriler sergileyebilirler.

Çocuğun okuma-yazma ve dolayısıyla eğitim hayatını etkileyen disleksi, zihinsel bir gelişim geriliği zannediliyor. Oysaki bu sorunla karşılaşan minikler, sadece yaşıtlarından biraz daha zor öğreniyor.

- Sorunun ortaya çıkmasında etkili faktörler hangileri?

Disleksi için belirgin bir nedenden söz edilemez. Genetik geçişli olabilir. Hamilelik ve doğum sırasında yaşanan hastalık veya travmalardan bahsedilebilir.

- Disleksiyle birlikte görülen yandaş hastalıklar var mı?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuyla bir arada bulunabilir. Bazılarında karşı gelme ve davranım bozukluğu da görülebilir. Bunların yanı sıra ikincil sorunlar da ortaya çıkabilir. Kaygı bozuklukları, depresyon, tırnak yeme ve alt ıslatma, rahatsızlığın yol açtığı ruhsal yaralanma sonucunda görülebilir.

- Tedavisi nasıl yapılıyor?

Disleksi, kalıcı bir hastalık değildir. Eğer doğru çözümlerle ele alınırsa, tedavi edilebilir. Konusunda uzman bir kişiden yardım almak önemlidir. Bu alanda eğitim görmüş, doğru terapi yöntemlerini bilen, çocuğun ruhsal süreçlerinden haberdar olanlar, doktora başvurulmalı. Uzman-aile-okul iş birliği çok önemlidir. Çocuk olduğu gibi kabul edilmeli ve eğitimine destek verilmeli. Miniğin güçlü yanları bulunmalı, başarıyı bulması için fırsat yaratmalı. Tedavi edilmediğinde, akademik başarıda düşme, kendine güvensizlik, okula ilginin azalması, hayal kırıklığı, üzüntü ve sosyal ilişkilerde zayıflama gibi sorunlar ortaya çıkabilir. ‘Neden arkadaşlarım gibi öğrenemiyorum?’u sormaya başlar. Öğrenmeyle ilgili travmatik bir anı oluşturur.

‘Ünlü hastalar da var’

“Thomas Edison, Tom Cruise, Cher ve Agatha Cristie gibi ünlülerin dislektik olduğu biliniyor. Bu kişiler, farklı şekillerde düşünür ve verilen probleme yeni bir çözüm yolu bulur. Bu durum, yaratıcılıkla doğrudan ilişkilidir. Ayakta kalabilmelerini sağlayan en önemli özellikleri, yaratıcı olmalarıdır.”

Toplumda yaşadıkları sorunlar

Öğrenme sorunu yaşayan bu çocuklar, sıklıkla gerizekalı damgası yerler. Aile niçin öğrenemediğini bir türlü anlayamadığından, miniğe baskı yapmaya başlar. Tüm sosyal yaşantısına kısıtlamalar konabilir. Hatta elinden oyuncakları bile alınabilir. Böylece aile ilişkileri bozulabilir. Özellikle ilköğretim yıllarında çocuklar başarılarıyla sosyal ilişkilerini oluşturur. Çalışkanlık, öğretmenin gözdesi olmak anlamına gelir. Eğer minik başarısızsa, sınıf içindeki popülaritesini kaybedip, dışlanabilir. Sık sık arkadaşları tarafından alay konusu olabilir. Öğretmenler, bu durumu kontrol altına almaya çalışsalar bile, çocuklar birbirlerinin yetersizlikleriyle dalga geçmekten hoşlanır.