Sağı topla seçimi kazan
03.11.2015 - 02:30 | Son Güncellenme:
Gökçer Tahincioğlu - Analiz
2002’den bu yana 13 milyon oy artıran Ak Parti, destek oranını yüzde 34’lerden yüzde 49’lara taşıdı. İlk kez MHP’den büyük seçmen kopardı. MHP’den 1.6 milyon, Saadet Partisi’nden 500 bin ve 200 binden fazla yurtdışı oyları çeken Ak Parti, seçmen sayısı bakımından rekor kırdı
7 Haziran seçiminde tek başına iktidar olma şansını yitiren ve yüzde 40 oranında oy alabilen Ak Parti’nin 1 Kasım’daki tarihi başarısının altında girdiği ilk seçimden bu yana sürekli kazanmasını sağlayan “sağı topla, seçimi kazan” formülü yatıyor. 2002’de toplam oranı yüzde 68’i bulan sağ oyların yüzde 34’ünü alan Ak Parti, 13 yılda geriye kalan kalan yüzde 34’lük oranı büyük oranda bünyesinde topladı. Sivrilen sağ partileri bünyesine alan ya da bu partilerin seçmenlerini kazanan Ak Parti, 2002’de 10 milyon 808 bin olan seçmen sayısını 13 yılda 23 milyona taşımayı başardı. Ak Parti dışında varlık gösterebilen tek siyasi parti olan MHP ise 2007’den bu yana oy oranı artmasa da seçmen sayısını artırma eğilimini ilk kez kaybetti. Ak Parti, 2002 seçiminden sonra ilk kez MHP’den önemli sayıda seçmeni kendisine çekmeyi başardı. MHP’den 1 milyon 600 bin, Saadet Partisi’nden (SP) yaklaşık 500 bin, yurtdışı oylardan 200 bini aşkın oy çeken Ak Parti, HDP’den de sürpriz kaymaların yaşanmasıyla oransal olarak 2011’in altında oy alsa da seçmen sayısı bakımından rekorunu kırdı. Yelpazenin sol tarafı açısından ise tarihsel gelişim açısından tablonun çok karanlık olmadığı görülüyor. 7 Haziran’ın yok sayılması durumunda, CHP ve HDP, ilk kez yüzde 35 bandının üzerinde oy alarak, 17 milyonun üzerinde seçmenin tercihi oldu. 7 Haziran’da da iki partinin seçmen sayısını 17 milyonu aşmış ancak oy oranları yüzde 39 sınırına kadar dayanmıştı. Sol oylarını 2002’den bu yana yüzde 30’lardan bu çizgiye taşırken sağın oyları yüzde 68 sınırından yüzde 62’lere kadar çekildi. Ancak Ak Parti’nin sağ oyların MHP’nin çekirdek tabanı dışında toplaması, oransal büyümenin rekor düzeye ulaşmasını sağladı. Bu durum, Ak Parti’nin 7 Haziran’daki 258 olan vekil sayısını 317’ye yükselterek, HDP’den 18, MHP’den 37, CHP’den ise dört milletvekilliği almasına yol açtı.
2002’de sağın oyu yüzde 68
Ak Parti’nin ilk kez seçime girdiği 2002’de ANAP, 1 milyon 618 bin seçmenle yüçde 5,13 oranında oy aldı. Aynı seçimde kılpayı baraj altında kalan DYP’nin oyu 9,54’tü. DYP, 3 milyon 8 seçmenin oyunu almasına rağmen Meclis’e girememişti. O seçimde MHP de 2 milyon 635 bin oy almasına rağmen 8,36 oy oranıyla baraj altında kaldı. Seçimin sürprizi Genç Parti’nin oyu ise yüzde 7,25’ti. Genç Parti, 2 milyon 285 bin oy almıştı.
Sağı 2007’de topladı
Ak Parti ise bu seçimde 10 milyon 808 bin yurttaşın oyuyla yüzde 34,28 oranında oy aldı ve sadece CHP’nin barajı aşabilmesi nedeniyle çok yüksek sayıda bir temsil oranına sahip oldu. SP ise yüzde 2,49 oy oranıyla 785 bin oy aldı. Böylece sağ partilerin oy oranı neredeyse yüzde 68’e ulaştı.
Bu seçimde CHP’nin oyu yüzde 19,39, aldığı oy 6 milyon 113 bin olarak gerçekleşti. Baraj altında kalan DEHAP’ın oyu 1 milyon 960 bin, oy oranı yüzde 6,22’ydi. CHP ve DEHAP’ın toplam oyu yüzde 25 civarında kaldı.
2007 seçiminde ise Ak Parti oy patlaması yaptı ve yüzde 46,58 oy oranına ulaştı. Ak Parti, aldığı toplam oyu neredeyse 6 milyon artırarak 16 milyon 327 bin seçmenin oyunu aldı. Bu seçimde sağ partilerden oyunu koruyan sadece SP oldu. SP, yüzde 2,3’lük oranını korudu. Genç Parti, 1 milyon oy alarak yüzde 4 eridi ve yüzde 7’den yüzde 3’e düştü. DYP’nin yerini alan Demokrat Parti’nin (DP) oyu yüzde 5,42’de kaldı. 1 milyon 800 bin oy alan DP de yüzde 4 oranında oy kaybetti. Barajı aşan MHP, yüzde 14’e yükselerek yüzde 6’lık bir artış sağladı. DP ile ittifak için seçime giren ANAP ise son dakika uzlaşmazlığı nedeniyle devredışı kaldı. ANAP’ın yüzde 5’lik oyu da eridi. Böylece sağ partiler, 2002’ye oranla yaklaşık yüzde 13 oy kaybetti. Katılımın düşük olduğu 2002’deki seçmenlerinin bir bölümünü toparlayan MHP’nin kısmen aldığı bu oylardan büyük pasta Ak Parti’ye gitti. Ak Parti, genç seçmenin desteğini de alarak sağ partilerin oylarını tahkim etti ve yüzde 46’ya ulaştı.
Bu seçimde de CHP patlama yapamadı ve 7 milyon 317 bin oyla yüzde 20,8’de kaldı. Seçime bağımsız giren HADEP’liler ise yüzde 5,24’te kaldı. Solun oyu yüzde yine yüzde 25’lerde kalırken, sağın oyu yüzde 70’lere tırmandı.
2011’de sağ kalmadı
Adnan Menderesli Demokrat Parti, 1950’de yüzde 52,6, 1954’te yüzde 57,6 oy almış, 1957’de ise oy kaybederek yüzde 47,3’le iktidar olmuştu. Ak Parti, 1950 ve 1954’teki oranlara ulaşamasa da ivmesini sürekli artırarak, 3. genel seçiminde de oylarını artırdı ve bu anlamda bir rekora imza attı. Ak Parti’nin 2011 genel seçiminde rekorunu kırarak yüzde 49,83’e ulaşmasını, TBMM’ye giren tüm sağ partilerin oylarını çekmesi sağladı. Ak Parti, 2002’de, ANAP ve DYP’nin oylarını blok olarak alarak iktidara gelmiş, merkez sağ partileri oyundışı bırakmıştı. 2011’de ise sağ partiler, tabeladan bütünüyle silindi.
2007’de 2,3 oy alan SP yüzde 1,22’ye gerilerken, yüzde 3 oy alan Genç Parti seçime bile giremedi. Yüzde 5,4 oy alabilen DP’nin oyları ise yüzde 0,6’ya düştü. 2009 yerel seçiminde oylarını yüzde 5,2’ye yükselten SP, DP, ANAP ve BBP’nin oy oranı yüzde 12’yi buluyordu. Ancak bu seçime bu partilerden sadece SP ile DP girdi. TBMM’de temsil olanağı bulan Ak Parti, CHP, MHP ve bağımsızlar dışında kalan toplam 12 parti, 1 milyon 981 bin 558 oy alabildi. Bu oran, geçerli oyların yüzde 4,6’sına denk geliyor. Bu da 12 partinin, baraj bir yana, yüzde 5’i bile geçemediğini ortaya koydu.
Böylece 5 milyon oy alarak yüzde 14 oranında kalan MHP’nin dışında kalan tüm sağ partilerin oyu Ak Parti’de toplandı. Sağın toplam oyu ise yüzde 66 civarında gerçekleşti. Ak Parti, seçmen sayısını ise 5 milyon artırarak 21 milyon 320 bine yükseltti.
Bu seçimde CHP, 11 milyon 122 bin seçmenin oyunu alarak yüzde 25,9 oranına ulaştı. HADEP’li bağımsızlar da oylarını artırarak yüzde 6,5 oy aldı ve 2 milyon 819 bin seçmenin tercihi oldu. Sol uzun yıllar sonra ilk kez yüzde 25’lerden yüzde 32 civarına ulaştı.
Asıl sürpriz 7 Haziran
Türkiye’de istikrarlı biçimde devam eden bu görünümü değiştiren tek genel seçim 7 Haziran oldu. Ak Parti, ilk kez seçmen sayısında gerileyerek 18 milyon 847 bin kişinin oyunu alabildi ve yüzde 40,8’de kaldı. MHP, 7,5 milyon oyla uzun bir aradan sonra ilk kez yüzde 16’lık orana ulaştı. SP ise BBP ile ittifak yaptığı seçimde yüzde 2 oranına ulaştı. Uzun yıllar sonra sağ partilerin oyu yüzde 60’ın altına düştü ve yüzde 59 civarında gerçekleşti.
Sol ise 7 Haziran’da patlama yaptı. CHP, yüzde 24,9 oranına 11 milyon 518 bin kişinin oyuyla ulaşırken seçmen sayısını artırmasına rağmen oransal artış yakalayamadı. HDP ise ilk kez parti olarak girdiği seçimde 6 milyon oy alarak yüzde 13 oranında oy topladı. Böylece solun oyu yıllar sonra yüzde 40 sınırına yaklaştı ve diğer partilerin eklenmesiyle yüzde 39 sınırına dayandı. Sol partilere oy verenlerin toplam sayısı da 17 milyon 500 bini aştı.
1 Kasım seçimleri ise 7 Haziran sürprizinden sonra sağın ayarlarına dönmesine yol açtı. MHP neredeyse 1 milyon 600 bin oy kaybederek, baraj altında kaldığı 2002’den bu yana en düşük oy oranını alabildi ve yüzde 11,9’da kaldı. Ak Parti, bu seçmenlerin neredeyse tamamını topladı. Bir önceki seçimde 900 bini aşan oy alan SP ile BBP, yaklaşık 500 bin oy kaybetti. Ak Parti, 7 Haziran’da 500 bine yakın oy aldığı yurtdışı seçmenden de 250 bine yakın fazla oy aldı. Bu oyların ve çevre sağ partilerin oy kayıplarının toplamı 2,5 milyona yaklaştı. Ak Parti, sağ oyları tahkim etme geleneğini sürdürerek, bunların tamamını topladı. 7 Haziran’da 19 milyona yaklaşan seçmen sayısını yeni eklenen seçmenler ve HDP’den gelen 700 bine yakın seçmen ve yeni gelen seçmenlerle 23 milyonun üzerine çıkartan Ak Parti, yüzde 49,4 oranına ulaşarak 2011 çizgisine seçmen sayısını 2 milyon artırarak döndü.
Sol partiler ise 7 Haziran’da ulaştığı orana tutunamasa da 2002’den bu yana 7 Haziran’dan sonraki en yüksek oranlarına ulaştı. CHP, ilk kez 12 milyon 100 bini aşkın oya ulaşarak yüzde 25,3 oranına ulaştı. HDP ise 7 Haziran’a oranla 3 puanlık düşüş yaşasa da 5 milyon 144 bine yakın oy aldı ve barajı yüzde 10,7 oranıyla geçti. 800 bine yakın oy kaybeden HDP, ilk kez seçim yardımı alabilme gibi olanaklara ulaştı. Solun toplam seçmen sayısı yine 17 milyon sınırını aşarken, bu durum HDP’den de CHP’ye geçişlerin olduğunu gösterdi. Solun toplam oy oranı ise yüzde 36’nın üzerinde gerçekleşti. Sağın oyu ise yüzde 62 civarında kaldı.
HDP’den 18, MHP’den 37 milletvekili Ak Parti’de
Parlamentodaki sandalye sayısını 59 artırarak 258’den 317’ye yükselten Ak Parti, HDP’den 18, MHP’den 37, CHP’den ise dört milletvekilliği aldı. Bir önceki seçime kıyasla, milletvekili sayısını iki artırarak 132’den 134’e çıkaran CHP, Ak Parti’ye kaybettiği sandalyelere karşılık MHP ve HDP’den üçer milletvekilliği kazandı.
MHP yarıya yarıya
Bir önceki seçimle kıyaslandığında MHP’nin parlamentodaki sandalye sayısı yarı yarıya azalarak 80’den 40’a geriledi. MHP, kaybettiği sandalyelerin 37’sini AK Parti’ye, üçünü CHP’ye kaptırdı.
HDP’nin milletvekili sayısı da 7 Haziran seçimlerine göre 21 azalarak, 80’den 59’a düştü. HDP’den 18 milletvekilliği Ak Parti’ye, üç milletvekilliği de CHP’ye geçti.
İstanbul sevindirdi
Ak Parti’nin, Türkiye’nin hemen hemen bütün illerinde oy oranı yükselirken, milletvekili sayısını en fazla artırdığı il İstanbul oldu. Ak Parti, İstanbul 1 ve 2. bölgelerde ikişer, 3. bölgede üç olmak üzere toplam yedi yeni milletvekilliği aldı. İstanbul genelinden bir önceki seçimde 39 milletvekilliği bulunan Ak Parti’nin bu seçimdeki milletvekili sayısı 46’ya yükseldi. Ak Parti, Ankara’daki milletvekili sayısını 15’ten 16’ya çıkarırken, İzmir’deki sekiz sandalyesini de korudu.
78 ilden milletvekili
Yurt genelindeki 48 ilde milletvekili sayısını artıran Ak Parti’nin, yeni dönemde parlamentoda 78 ilden temsilcisi bulunacak. Resmi olmayan seçim sonuçlarına göre, Ak Parti sadece Hakkâri, Şırnak, Tunceli’den milletvekilliği kazanamadı. Ak Parti, 7 Haziran’da milletvekili çıkaramadığı Ağrı ve Iğdır’dan ise birer sandalye aldı. 7 Haziran seçimleri ile karşılaştırıldığında, 21 sandalye kaybeden HDP’nin milletvekilliklerinin büyük bölümü Ak Parti’ye geçti. Ak Parti, HDP’den Adana, Ağrı, Antalya, Bursa, Diyarbakır, Erzurum, Gaziantep, Iğdır, Kars, Kocaeli, Mardin, Van’dan birer, Şanlıurfa’dan iki, İstanbul genelinden ise 4 vekil kazandı.
Bölgede 14 arttı
Böylece, HDP’den Ak Parti’ye geçen vekil sayısı 18 oldu. Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinden yedişer yeni milletvekilliği kazanan Ak Parti’nin bu bölgelerdeki milletvekili sayısı 14 arttı.
CHP’den 4 vekil
Önceki seçimde yüzde 24,95 oy alarak ikinci parti olan CHP’nin bu seçimdeki oy oranı yüzde 25,32 olarak belirlendi. Bu sonuçlara göre, yeniden ikinci parti olan CHP’nin milletvekili sayısı iki artarak, 132’den 134’e çıktı. CHP, Ak Parti’ye kaybettiği dört milletvekiline karşılık MHP ve HDP’den üçer milletvekilliği kazandı.
CHP, HDP’den Tunceli, Ardahan ve Mersin’den birer milletvekilliğini aldı. Niğde’den bir, İzmir’den de iki milletvekilliği ise MHP’den CHP’ye geçti. CHP; Aydın, Denizli, Ordu ve Erzincan’daki birer milletvekilliğini ise Ak Parti’ye kaptırdı.
