Sıcakta çalışan ve bisiklet binen erkeklerde risk var

Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği İkinci Başkanı ve Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Bülent Tıraş kısırlık ve tüp bebek üzerine sorularımızı yanıtladı.

Çiftler ne zaman kısırlık şüphesiyle doktora başvurmalı?
Bilinen bir problemi olmayan ve bir yıl boyunca uygun sıklıkta birlikte olan (haftada en az iki-üç kez) çiftler doktora başvurmalı. Gençlerin birkaç ay gebelik olmadı diye endişelenmelerine gerek yok, ancak, özellikle 35 yaş üstü kadınlar altı ay sonra doktora başvurmalı. Adetleri düzensiz olan kadınların da bebek sahibi olmak isteyince uzman bir jinekologa görünmeleri gerekiyor.

Erkekler için durum nedir?
Erkeklerde, inmemiş testis sorunu olanlar risk grubunda. Kemoterapi ya da ışın tedavisi alanlar, yetişkinliğinde kabakulak geçirmiş, testisleri normalden küçük olan erkekler, oyalanmadan doktora gitmeli. İleri derecede şeker hastaları, aşırı alkol ve sigara tüketenler doktora başvurmalı.

Önce kadın mı erkek mi incelenmeli?
Erkeğe sperm testi yapılmadan kadına bakılması yanlış. Sperm testi erkek kısırlığı hakkında ciddi bilgiler verir. Kadında yapılacak olan incelemelerden daha kolaydır, hem de daha ucuz.

Kısırlık son yıllarda arttı mı?
Kısırlık eskiden de vardı ama çok konuşulmuyordu. Bugün daha açık yaşanıyor. Ancak, tabii hava kirliliği, su kirliliği gibi nedenler ve değişen yaşam tarzı kısırlıkta artışa neden oldu.

Mesleklerin kısırlığa etkisi var mı?
Eşi aylarca uzakta çalışmak zorunda olanlar, ayakkabı tamiri gibi işlerde yapıştırıcı kullananlar, çok stresli görevleri olanlar, fırın işçileri ya da maden eritme ocaklarında aşırı ısıya maruz kalanlarda çocuksuzluk problemi daha sık görülebilir.
Yine, boya-badana işinde çalışanlarda, sanayide boyayla ilgili zehirli maddelere maruz kalanlarda bu ihtimal var. Yoğun kimyasal madde soluyanlar da risk grubunda.

Kısırlığa karşı alınacak önlemler nelerdir? Aileler çocuklarında nelere dikkat etmeli?
Şişmanlamayacaklar. Çünkü, yumurtlama bozukluğu yapıyor. Hamburger, patates gibi yiyeceklerden çocuklarını uzak tutmalılar. Kısırlığa bir diğer etken de erken yaşta ilişkiye girmek. 18 yaşın altında cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar tüplerin tıkanmasına neden olabiliyor. Ayrıca, genç kızlarda apandist ya da yumurtalık kisti gibi ameliyatlar tecrübeli uzmanlar tarafından yapılmalı. Yumurtalığı kaybetme riski var.
Erkek çocuklarında testislerin torbalarında olup olmadığına bakılmalı. Eğer, torbada değillerse bunları iki yaşından önce aşağı indirmek lazım. Kabakulak geçiren çocuklarda testislere vurduğu durumlara dikkat edilmeli ve tedbirler alınmalı. Çocuğun testislerinin zarar görmesini önlemek için sauna gibi çok sıcak ortamlarda bulunmalarının, ya da bisiklete aşırı binmelerinin önüne geçilmeli.

Kayısı sperm kalitesini artırırmı?
Yalnızca kayısıya indirgemek doğru olmayabilir ancak, erkeğin sağlıklı ve dengeli beslenmesi, özellikle E vitamininden zengin bir beslenme programının, dengeli yaşam koşullarının erkekte doğurganlık üzerinde olumlu etkileri olduğunu biliyoruz.

Tüp bebekde cinsiyet belirlemek mümkün mü?
Yeni Tüp Bebek Yönetmeliği, bu konuya bir düzenleme getiriyor. Cinsiyetle ilgili kalıtsal hastalıktan kaçma hali hariç, embriyo seçimi ve transferi yapılamıyor.

Tüp bebek sahibi olabilmek çiftlere ne kadara mal oluyor?
Tüp bebek tedavisinin ortalama maliyeti 1000-1500 dolar arasında değişiyor. Avrupa’da tüp bebek tedavisinin ortalama maliyeti, Türkiye’nin 3-4 katına ulaşıyor. Türkiye’de 120 civarında merkez var.

Parası olmayan çiftlere bir öneriniz var mı?
Sınırlı kaynaklara sahip çiftlerin Tüp bebek Merkezi seçerken çok daha dikkatli olmaları gerekiyor. Transfer edilen embriyo sayısına yasal kısıtlama getirilmesi ve devlet desteği koşullarının ağırlaştırılması merkez seçimini daha önemli hala getirdi.

Yeni yönetmelik imkânı azaltıyor
Türkiye’de tüp bebek yönetmeliği 6 Mart 2010 tarihinde değiştirildi. Yeni Tüp Bebek Yönetmeliği’ne göre doktorun hastasına böyle bir seçeneğin varlığından bile söz etmesi yasak. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Hakan Yaralı, yönetmeliğe ilişkin sorularımızı yanıtladı.

Yeni yönetmelik, 35 yaşından önce ilk iki tüp bebek uygulamasında sadece 1 embriyo transferi, 35 yaşından sonra ise yalnızca iki embriyo transferi yapılmasını öngörüyor. Yeni düzenlemeyle, yeni doğan bebek ölümlerinin önüne geçilmesinin hedeflendiği belirtiliyor. Ancak, yeni doğan ölümlerine kaynak olan veri ile ilgili ellerinde kesin bilgi yok.
Oysa, tüp bebek yöntemiyle oluşan gebelikler, ülkedeki gebeliklerin ancak yüzde 1’ini oluşturuyor. Yeni, Tüp Bebek Yönetmeliği gebelik oranını yüzde 25’e geriletti.
- Tek embriyo transferi bir çifte yaklaşık yüzde 20-25, 2 embriyonun yaklaşık yüzde 45, 3 embriyonun ise yaklaşık yüzde 55 gebelik sağlayabiliyor.
Ülkemizde Sosyal Güvenlik Kurumu’nun tüp bebek uygulamalarını 2 kez ile sınırladığı düşünüldüğünde, çiftler ilk 2 uygulamada gebelik elde edemezse, bundan sonraki denemelerde ilaç dahil tüm harcamaları kendi ceplerinden karşılamak zorunda kalacaklar.
Oysa, tüp bebek uygulamalarında tek embriyo transferi uygulayan kuzey Avrupa ülkelerinde, devlet çiftlere sınırsız tüp bebek uygulama hakkı veriyor. Amerikan Üreme Tıbbı Derneği ise ‘35 yaşından küçük kadınlara 1 ya da 2, 35-37 arasındakilere 2 ya da 3, 38-40 arasındakilere 3 ya da 4, 40 yaşından büyüklere ise 5 embriyo verilmesini’ öneriyor.

Yönetmelikte ÜYTE (Üremeye Yardımcı Tedavi) merkezleri dışında hasta takibi uygulamasının yasaklanması ile yaşadıkları il veya bölgelerde tüp bebek merkezi olmayan kısır çiftler mağdur olacaktır.
Bu maddenin yeniden düzenlenerek en azından UYTE sertifikası taşıyan hekimlerin, bu takipleri yapabilmelerine olanak tanınması gerekir.

Türkiye’de yönetmelik taşıyıcı anneliği yasaklıyor. Yumurta bağışından ve sperm bağışından bahsetmek bile yasak. Bahsedersek bizi mahkemeye verecekler.
Bunun nedeni Türk soyunu bozmamak! Ancak, burada yasak olunca insanlar başka ülkelere gidip orada çare arıyorlar. Türkiye’de yumurta bağışı yasaklandı. Türk donör olmayacağı için çiftler Yunanistan, Ukrayna, İran gibi komşu ülkelere gidiyor. İslamda sunni mezhebinde yumurta bağışı yasak ama, Şii mezhebinde yasak değil.

‘Tüp bebek, meme kanseri yapmaz’Türk bilim insanlarının, “Yüksek östrojen meme kanseri yapar mı?” başlıklı araştırmasında, ailesinde meme kanseri riski olan hastalarda tüp bebek tedavisi için kullanılan ilaçlar sonucunda artan östrojenin yeni bir kansere yol açmadığı, ancak var olan tümörü açığa çıkarabildiği tespit edildi.
Amerikan New York Tıp Fakültesi (New York Medical College) Kısırlık Tedavisi ve Üreme Merkezi Başkanı Prof. Dr. Kutluk Oktay ile Ankara Üniversitesi (AÜ) Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı Öğretim üyesi Doç. Dr. Murat Sönmezer, 7 yıl süren çalışma sonucunda östrojen ile ilgili çarpıcı sonuçlar elde ettiklerini söyledi.
Sönmezer, şu uyarıyı yaptı. “Dünyada bu alanda yapılan ilk araştırma sonucunda, yardımcı üreme teknikleri sırasında oluşan yüksek östrojenin meme tümörlerinin davranışında bir değişikliğe neden olmadığı belirlendi. Ancak ailesel meme kanseri riski yüksek olan hastalarda, daha önceden var olan bir meme tümörü olması halinde, yüksek östrojen tümörün klinik olarak belirgin hale gelmesine neden olabilir. Bu yüzden ailesinde kanser riski olan hastalar, tüp bebek tedavi sonrasında daha yakından takip edilmeli.”

Bilinmesi gerekenler
* Mastürbasyonun kısırlık üzerinde etkisi yok.
* Kedi köpeklerden bulaşan kist kısırlık yapmıyor. Ama, kediden ve çiğ sığır etinden geçen toksoplazma düşüklere yol açabiliyor.
* Vitaminler ya da viagra gibi haplar kısırlığa neden olmuyor.
* Kürtajın deneyimli bir hekim tarafından ustaca ve hızlı bir şekilde yapılması gerekir. Rahim içindeki epitelin fazla alınması sonucu adet kanamaları kesilebilir ve kısırlığa yol açabilir.
* Kısırlığın yüzde 40’ı erkek infertilitesine bağlı.