Kışlada sandık olmaz çarşı izni verilsin

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın 18 yaşındaki gençlere seçilme, er ve erbaşlara da oy kullanma hakkı verilmesi gerektiği açıklamasının ardından gözler Meclis Anayasa Uzlaşma Komisyonu’na çevrildi. Komisyonda MHP dışındaki siyasi partiler değişikliğe sıcak bakıyor. Ancak, AK Partili üyeler dahil Uzlaşma Komisyonu’nun üyeleri, “komutanların erlere baskı yapmasını” önleyecek bir mekanizma kurulmasının şart olduğu görüşünü savunuyor. Görüşler, “erlere çarşı izni verilerek halkla birlikte bulundukları yerlerde oylarını kullansınlar” noktasında birleşiyor.

1 ayda ne değişti?
Anayasa Uzlaşma Komisyonu bünyesinde oluşturulan Alt Yazım Komisyonu, 29 Ağustos’ta Temel Hak ve Özgürlükler bölümünde yer alan “seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı” başlıklı maddeyi, er ve erbaşlara oy kullanma yasağını öngörecek şekilde kabul etmişti. Maddede, “silah altında bulunan er ve erbaşlar ile askeri öğrenciler oy kullanamazlar” ifadesi yer aldı.
Başbakan Erdoğan’ın önceki gün yaptığı açıklamanın ardından Anayasa Komisyonu’nun, er ve erbaşlara oy hakkı verilmesi ile seçilme yaşının 25’ten 18’e düşürülmesini düzenlemek için ilgili maddeyi yeniden görüşmesi bekleniyor. “Seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı” başlıklı madde komisyonda görüşen AK?Parti, MHP, CHP ve BDP’lilere Başkakan?Erdoğan’ın açıklamasından sonra görüşlerini sorduk.

Ak Parti ‘yasak’ demişti
AK Parti, Anayasa Uzlaşma Komisyonu’na “Temel Hak ve Hürriyetler” bölümünde yer alan, “Seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı” maddesi için önerdiği taslakta, “18 yaşını dolduran vatandaşlara seçilme hakkı ile er ve erbaşlara oy hakkı” verilmesi önerisinde bulunmamıştı. AK Parti önerisinde er ve erbaşların oy kullanamayacağı, “silah altında bulunan er ve erbaşlar ile askeri öğrenciler oy kullanamazlar” ifadesiyle açıkça vurgulanmıştı.

Formül bulunabilir
Mustafa Şentop (Ak Parti/İstanbul): Komisyonda ilgili maddeyi görüşürken “oylar komutanlar tarafından manüpüle edilebilir” tartışmaları çıkmış ve bu düşünceyle er ve erbaşların oy kullanmasının önünü açmamıştık. Kışlada sandıklardan oylar çıktığında tek tek kimin, ne oy kullandığı veya o sandığın çıktığı bölüktekilere topluca müdahale imkanı olabilir, diye düşünmüştük. Ama bu endişeyi giderecek bir formül bulunabilir. Oy sandıkları kışlalara, garnizonlara kurulmaz. Er ve erbaşlar yaşadıkları bölgelerde halkın kullandıkları sandıklarda oyunu kullanır. Askerler o gün izinli olur. Seçim izni verilir. Tabii bunun için Genelkurmay’la konuşmak gerekiyor. Sandığın kışla dışında olması önemli, aksi sakıncalı gibi gözüküyor.

Güvenlik sağlanmalı
Atila Kart (CHP/Konya): 18 yaş meselesi ile er ve erbaşların oy kullanması anlaşılıyor ki tekrar görüşülecek ilerleyen aşamada. Bütün mesele erlerin askeri hiyerarşinin, komutanların baskısı olmadan oy kullanılması. Başbakan o anlamda bu engelin aşıldığı kanaatinde olmalı. Başbakan, ‘Ben komutanlıklar vasıtasıyla da askeri hiyerarşi disiplin içinde blok oy temin ederim’ yaklaşımı içinde. Komutanların kurumsal baskı alanının dışına çıkarılması, seçim güvenliğinin sağlanması şartıyla er ve erbaşlar oy kullanabilir. Bu yasağın kaldırılması gerekir tabii. Bunu sağlamak da YSK’nın görevi.

Kışlaya sandık olmaz
Oktay Öztürk (MHP/Erzurum): Başbakan, ‘nasıl olsa komutanlar benim görüşümün dışında bir şey telkin etmezler, bana oy çıkar’ diye düşünüyor. Dünyanın birçok ülkesinde oy kullanmaları sözkonusu değil. Başbakan’ın vakti olsa da oralara baksınlar. Mahalle baskısı gibi bölük, tabur, alay baskısının olmamasını istiyoruz. Komisyonda tekrar görüşülse de neticeğinin değişeceğini sanmıyorum. Kışlaya sandık konulmaması lazım. Sandığın sağlıklı sonuç vereceği inancında değiliz. Bir takım telkinler olabilir. Telkinlerin derecesi ileri gidebilir. Durumdan vazife çıkarmaya çalışan insanlar olabilir. Kışlalar hassas yerler, kışlaya siyaset girmemesi lazım.

Zaten önermiştik
Altan Tan (BDP/Diyarbakır): Başbakan’dan önce biz BDP olarak seçilme yaşanın 18 olmasını, er ve erbaşların da oy kullanmasını savunduk. Anayasa Komisyonu’nda da dile getirdik. Fakat Ak Parti itiraz etti. ‘Askerler tesir altında kalabilir, kumandanları etki altına alabilir’ dediler. 700 binden fazla üyesi bulunan Türkiye Cumhuriyeti ordusunun ülkeninin yönetimiyle ilgili bir karara katılmamasını doğru bulmuyorum; oylarını kullansın. Kışlada sandık kurmayacağız tabii ki. Nasıl olacağına ilişkin şekli düzenleme yapılabilir. Bulundukları şehirlerde, ilçe, kasabalarda halkın kullandıkları oy sandıklarına dağıtılırlar. Mesela İstanbul’da 13 milyon nüfus var. Bir sandıkta 300 oy kullanılıyor. Her sandığa yoğunluğuna göre 50’şer asker şeklinde dağıtılır. Halkla karıştığı için o sandıktan askerin ne oy kullandığı belirlenemez, etki altında da tutulamaz.