Son dakika: Astana zirvesinde gerilim yükseldi

Dünyanın gözünü diktiği Kazakistan'ın başkenti Astana'daki Suriye zirvesi, birçok ilkle Türkiye saatiyle 11.00'da başladı. Daha önce siyasi temsilcileriyle masada yer alan muhalifler, bu kez cephedeki komutanlarıyla Astana'da ve bu bir ilk olma özelliğini taşıyor. Uluslararası haber ajansları, barış müzakerelerinde silahlı muhalifler ve rejimin yüz yüze görüşmeyeceğini son dakika gelişmesi olarak bildirdi. Taraflar garantör ülkeler Türkiye, Rusya ve İran'la birlikte aynı salonda yer alıyorlar ancak yüz yüze bir temas olmayacak. Rus heyetine başkanlık yapan Kremlin'in Suriye özel temsilcisi Aleksandr Lavrentyev, farklı odalarda olacak tarafların mekik diplomasisinde garantör ülkeler Türkiye, Rusya ve İran ile BM'nin aracı rolünü üstleneceğini söyledi.

Zirvede atmosfer gergin. Amerikan Associated Press (AP) haber ajansı, Şam rejimini temsil eden Suriye'nin BM Büyükelçisi Beşar el Caferi'nin muhalefet temsilcilerini provokatif ve aşağılayıcı bir dil kullanmakla suçladığını duyurdu. Caferi'nin hedefindeki isim, muhalif heyetin başındaki isim Muhammed Alluş.

TASLAK SIZDI

Al Jazeera Türk, iki gün sürecek zirvenin üzerinde hâlâ müzakere edilen sonuç bildirgesi taslağına göre, ateşkesin kapsamlı bir şekilde uygulanması ve gözetilmesi için üçlü bir mekanizma kurulacağını aktarıyor.

Taslak metne göre, garantör ülkeler Türkiye, Rusya ve İran, tüm muhalif gruplara IŞİD ve ismini Şam'ın Fethi Cephesi olarak değiştiren El Nusra'dan ayrılmaları için çağrı yapıyor. Ayrıca üç ülke, söz konusu iki terör örgütüyle ortak mücadele edecek.

Bu bildirge henüz müzakere aşamasında ve kesinleşmiş değil. Söz konusu metin, Suriyeli taraflara imzalanmak üzere sunulacak.

MUHALİFLER: ÖNCELİK ATEŞKES! İKİNCİ ADIMA GEÇMEYECEĞİZ

Muhaliflerin önceliği ateşkesin devamı ve yardımların ulaştırılması.

Muhalefet heyetinin başkanı Muhammed Alluş, "Ateşkes sağlanmadıkça, ikinci adıma geçmeyeceğiz" dedi. İlk oturumun ardından konuşan Alluş, kuşatma altındaki bölgelerde insani durumun iyileştirilmesi ve rejim hapishanelerinde tutuklu bulunan 13 bin kadının ilk etapta serbest bırakılması gerektiğini de vurguladı.

Anadolu Ajansı'na göre, ateşkesin ihlal edildiği bölgeleri haritayla gösterecek muhalifler, rejim ve Şii milislerden 30 Aralık'tan bu yana ele geçirdikleri yerden çekilmelerini isteyecek.

Ajans ayrıca, Türkiye'nin öncülüğünde neredeyse tüm silahlı muhaliflerin Astana'ya gelmesinin Rusya'nın beklentilerini aştığını aktarıyor.

320 yabancı, 120 yerel gazetecinin takip etitği zirvede Türkiye’yi, Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Sedat Önal'ın başkanlığındaki heyet temsil ediyor.

BM TEMSİLCİSİ ARABULUCULUK YAPACAK

Görüşmelerde ilk kürsüye çıkan isim, açılış konuşması için Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev. Sürecin garantörü olan Rusya, Türkiye ve İran’ın temsilcilerinin konuşmalarından sonra BM ve ABD temsilcilerinin de bir konuşma yapması planlanıyor.

Suriyeli muhalifler ile rejim arasında ilk randevunun ise, saat 14:00-15:00 arasında düzenlenmesi bekleniyor. BM Suriye Özel Temsilcisi Staffan de Mistura burada taraflar arasında arabuluculuk yapacak.

TÜRKİYE'DEN İLK AÇIKLAMA

Türkiye, zirveyle ilgili ilk değerlendirmesini Başbakan Yardımcısı Numan Kurtulmuş aracılığıyla yaptı. Kurtulmuş, "Türkiye, üzerine düşen sorumlulukları yerine getirmiştir. Süreçten umutlu olduğumuzu söylemek isteriz. İlk kez savaşan taraflar altı yılın ardından bir araya geldi. Rusya, İran ve ABD'nin sürece olumlu katkılar vermesini bekliyoruz" dedi.

Milliyet.com.tr'nin diplomatik kaynaklardan aldığı bilgiye göre; Türkiye, Astana'da başlayan müzakerelerde öncelikle rejimle muhalefet heyetinin açılışta birarada olmasını kayda değer bir husus olarak görüyor.

Türk heyeti, toplantının açılışında özetle şu hususları dile getirdi:

• Muhalefetin burada bulunması önemlidir.
• Türkiye, Suriye krizinin askeri bir çözümü olmadığını en başından beri dile getirmektedir.
• 30 Aralık'ta sağlanan ateşkesin güçlendirilmesine odaklanmak gerekmektedir. Astana toplantısının bu çerçevede adımlar atılmasına ve ihlallerin sona erdirilmesine vesile olmasını istemekteyiz.
• Ateşkesle beraber insani yardım akışının da sağlanması büyük önem taşımaktadır.
• Astana'dan elde edilebilecek güven artırıcı adımların Cenevre'deki siyasi sürece katkı sağlayacağı inancındayız.
• Cenevre'deki süreçle Astana arasında bu şekilde bir irtibat tesisinin yararı ortadadır.
• İlgili BM Güvenlik Konseyi kararları çerçevesinde gerçek bir siyasi geçiş yoluyla kapsamlı siyasi çözümün zaruretini Türkiye bir kez daha vurgulamaktadır.

30 Aralık'ta ilan edilen ve çoğunlukla uyulan ateşkesin gölgesinde başlayacak tarihi zirvenin garantörleri Türkiye, Rusya ve İran. Masada iç savaşın başından beri muhalifleri destekleyen Katar da var. Görüşmelere heyet göndermeyen ABD, Kazakistan Büyükelçisi George Albert Krol aracılığıyla temsil ediliyor.

MUHALİFLERİN İSTEKLERİ

Muhalefet heyetinin sözcüsü Yahya Aridi, akan kanı durdurmak, rejim ve İran'ın uyguladığı şiddeti sona erdirmek için görüşmelere katıldıklarını söyledi. Rejim askerleri ve İran milislerinin ateşkes ihlallerine vurgu yapan Aridi, Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi’nin 2254 sayılı kararının 13. ve 14. maddelerinde yer alan ablukaların kaldırılması ve rejimin etnik temizliğine son verilmesine ilişkin maddeleri gündeme getirdi.

Anadolu Ajansı, muhalifler adına masaya oturan silahlı grupların listesini geçti: Şam Kolordusu (Feylaku’ş Şam), İzzet Ordusu (Ceyşü’l İzza), Zafer Ordusu (Ceyşü’l Nasır), İslam Şehitleri (Şüheda el-İslam), Mücahitler Ordusu (Ceyşü’l Mücahidin), Birinci Sahil Tümeni, Şam Askerleri (Ecnadü'l Şam), Festakim Birliği (Tecemmu Festakim), Sultan Murat Tugayı, Şam Cephesi (Ec-Cephe eş-Şamiye), Özgür İdlib Ordusu (Ceyşü’l İdlib el-Hur), İslam Ordusu (Ceyşü’l İslam), Güney Cephesi (Ec-Cephe ec-Cenubiye).

Muhalifler arasında da Türkiye'nin desteklediği Faylak El Şam ve Sultan Murat Tugayı'nın liderleri de yer alıyor. Türkiye, PKK'nın Suriye uzantısı PYD/YPG'nin Astana'ya katılmamasını mutlak şekilde istemiş, Moskova Ankara'nın önerisini kabul etmişti.

REJİMİN İSTEĞİ

Peki Şam rejimi ne istiyor? Türkiye ve Katar gibi muhalifleri destekleyen ülkelerin politika değiştirmesini bekleyen Şam yönetimi, Astana zirvesi başarılı olursa masadaki muhalif gruplarla ateşkes yapabilir.

Rejim, PKK'nın uzantısı YPG ile Suriye Demokratik Güçleri (SDF) dışındaki tüm muhalif grupları 'terörist' olarak görüyor. Rusya ise, Türkiye nedeniyle YPG konusuna mesafeli duruyor.

Yüzbinlerce insanın hayatını kaybetmesine yol açan iç savaş, milyonlarca Suriyelinin de evlerini terk etmesine neden oldu. Halihazırda sayıları 10 milyonu bulan Suriyeliler, başka ülkelere kaçmış durumda.

Daha önceki Suriye müzakerelerinin aksine Suriyeli muhalifleri, siyasi kanadı değil askeri kanadın temsil ettiği Astana görüşmeleri, Cenevre’de Şubat ayında düzenlenmesi planlanan Suriye görüşmeleri yolunda da önemli bir adım olacak.

Suriye genelinde kapsamlı bir ateşkesi konsolide etmeye odaklanan Astana görüşmeleri başarılı olursa Cenevre görüşmelerinde siyasi geçiş konusunda ilerleme sağlama ihtimali güçlenecek.