175 bin kişi hâlâ evsiz

17 Ağustos 1999 gecesi. Türkiye sarsılıyor. Felaket büyük. 7.4 büyüklüğündeki deprem Marmara bölgesini savaş alanına çeviriyor. Bilanço; binlerce ölü, onbinlerce yaralı, binlerce yıkık ev ve işyeri. Milliyet, felaketin yıldönümünde deprem dosyasını açıyor.


       Deprem felaketinin üzerinden tam bir yıl geçti. Ancak, tüm dünyanın yardımlarına, yetkililerin açıklamalarına ve geçen süreye rağmen, yaklaşık 30 bin kişi hala çadırlarda yaşıyor. Kalıcı konutların yıl sonunda bitmesi planlanırken, bölgede yaşayanlar, konutların 2001 yılının baharından önce bitmesinin mümkün olmadığını belirtiyorlar.
       Kederin, yalnızlığın, üzüntünün merkez üssünden tüm dünyaya yayılan görüntüler, hızlı bir yardımlaşma trafiği yarattı. Çok sayıda ülke, uluslararası yardım kuruluşları, depremzedeler için seferber oldu. Acılı insanlar, yakınlarını kaybetseler de, gördükleri ilgiyle, yaraların çabucak sarılacağı ümidine kapıldılar. Ancak, felaketin üzerinden bir yıl geçmesine rağmen, yaralar hala sarılamadı. Evlerini kaybeden yaklaşık 30 bin depremzede henüz çadırlarda yaşamını sürdürüyor. Çadırkentlerde yaşayan depremzedeler, kışın soğuktan, yazın sıcaktan şikayetçiler. Yetkililer, çadırkentlerde yaşayanların bir kısmının prefabrik evlere geçmemekte ısrarlı olduğunu belirtirken, çadırkent sakinleri ise, prefabrik evlerin, yerleşim ve çalışma alanlarına çok uzak olduğunu, bu nedenlerle çadırda yaşamaktan başka çareleri olmadığını belirtiyorlar. Kocaeli’de 9 bin 865, Bolu’da 10 bin 591, Düzce’de 8 bin 232, Sakarya’da 229 kişi, depremin yıldönümünü çadırda karşılayacaklar. Prefabrik konutlarda yaşayan depremzede sayısı ise, Kocaeli’nde 55 bin 399, Sakarya’da 38 bin 131, Bolu’da 14 bin 296, Düzce’de 22 bin 822, Yalova’da 15 bin 946 olmak üzere 146 bin.

       Konutsuz bir kış daha
       Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, yaklaşık 20 bin kalıcı konutun yapımına başlandığını açıkladı. Ancak, yurtdışından sağlanan finansmanda çıkan pürüzler, konutların bitimini geciktirecek. Devlet Bakanı Faruk Bal, Dünya Bankası’nın, 12 bin kalıcı deprem konutu için, kamulaştırma sırasında kimsenin mağdur edilmemesi şartıyla kredi verdiğini, ancak 22 ailenin bankaya yaptığı itiraz nedeniyle, konutların gecikeceğini söyledi. İmar ve İskan Bakanı Koray Aydın, 20 bini aşkın kalıcı konutun yapımının sürdüğünü ve yıl sonuna kadar tamamlanacağını belirtirken, Adapazarı Sanayi ve Ticaret Odası Başkanı Erol Öztürk, binlerce kalıcı konutun beş ayda tamamlanmasının mümkün olmadığını, en erken 2001 yılının bahar ayında tamamlanacağını ileri sürdü. Konutlar için, 42 bin kişi başvurdu, 37 bin 266 kişi hak sahibi oldu.

       Ürküten rakamlar
       Kamu ve özel kuruluşlar tarafından planlanan 43 bin 31 prefabrik konuttan 42 bin 153’ü tamamlandı. Prefabrik konut için yapılan başvurular 42 bin 712 civarında olurken, dağıtımı sağlanan 40 bin 755 konutta, toplam 146 bin 596 kişi barınıyor. Ancak çok sayıda depremzede, şehre uzak olduğu gerekçesiyle, prefabrik konutlar yerine çadırkentlerde yaşamayı tercih ediyor. Toplam 139 prefabrik kent oluşturulan bölgede, halen 847 konut depremzedelerin kullanımına sunulmak için boş durumda bekletiliyor. Kocaeli’de 88 bin 247, Sakarya’da 51 bin 994, Bolu’da 9 bin 554, Yalova’da 30 bin 345 ve Düzce’de de 34 bin 80 olmak üzere, bölgede toplam 214 bin 220 kişi, konut ya da işyeri için hak sahibi oldu.

       ‘Adamını bulan prefabrike geçiyor’
       Felaketin birinci yıldönümüne çadırlarda girecek olan depremzedeler, unutulmaktan şikayetçi. Depremin şokunun atlatılmasından sonra, usulsüzlüklerin, insan kayırmaların devam ettiğini belirten çadırkent sakinleri, bu nedenle geleceğe de umutsuz bakıyorlar. İzmit’teki Birleşmiş Milletler Çadırkenti’nden ayrılması istenen Sevim Özbay, ölen emekli eşinden kalan 85 milyon lira maaşla geçimini sağlamasının mümkün olmadığını söyledi. Prefabrik evlerin dağıtımında adaletsiz davranıldığını ileri süren Özbay, “Evi yıkılanlar çadırkentte yaşıyor, orta hasarlı ya da hasarsız olanlar, prefabrikte yaşıyor. Bize, adamınızı bulun, siz de prefabrikte oturun diyorlar. Bir sene içinde tansiyon hastası oldum, insanlardan nefret eder hale geldim. Bazı insanlar sadece kendi menfaatlerini düşünüyor" diye konuştu.

       Allahım bir daha korkutma
       Çadırkentler, hala yürek dağlayan görüntülerle dolu. En büyük sıkıntıyı ise, çocuklar yaşıyor. Eski arkadaşlarını, oyun bahçelerini özleyen çocukların kimisi evi bildiği çadırın önüne konulan leğende yıkanıyor, kimisi oyun oynuyor. Kaynaşlı’daki 11 yaşındaki minik depremzede Zeliha Yıldız ise, elinden Kuran’ı düşürmüyor. Deprem gecesindeki korkuyu hala yüreğinde taşıyan Zeliha, sürekli dua ediyor. Düzce depremi sırasında evleri yıkılan Zeliha’nın dudaklarından, her dua, şu dilekle bitiyor: “Ne olur Allahım, bir daha korkutma"

       Kanepe bayram sevinci
       12 Kasım Düzce depreminde oğlu sakat kalan ve iki dairesi yıkılan Aysel Yeşilyurt, bir yıldır Düzce’deki Birecik Valiliği Çadırkenti’nde yaşıyor. Kalıcı konut için sıraya girdiklerini belirten Yeşilyurt, “Devletten 100 milyon lira kira yardımından başka birşey görmedik. Aylardır çadırda, yerlerde yatıyorduk. Kimse kılını kıpırdatmadı. Sonunda borç harç kanepe aldık. Önümüzdeki yaza kadar çadırlarda kalma iznimiz var. Bizi çıkarırlarsa perişana oluruz." dedi. Düzce’deki Birecik Valiliği Çadırkenti’nde yaşamını sürdüren 70 yaşındaki Fevziye Uğur, son bir kez da ha yardım istiyor: “Hastayım, sıcak olunca, çadır adeta yanıyor. O zaman cehennem ızdırabı çekiyorum."

       BİLANÇO ÇOK AĞIR
       Resmi açıklamalara göre felaketin bugünkü bilançosu şöyle:
       Ölü sayısı: 16 bin 899
       Yaralı sayısı: 23 bin 781
       Sakat kalan: 505
       Yıkılan ve ağır hasarlı bina: 16 bin 649
       Orta hasarlı konut: 90 bin 536
       Orta hasarlı işyeri: 14 bin 133
       Az hasarlı konut: 102 bin 822
       Az hasarlı işyeri: 13 bin 344
       Prefabrik talep sayısı: 43 bin 264
       Dağıtılan prefabrik sayısı: 40 bin 786
       Prefabrikte yaşayan nüfus: 147 bin 120