Cumhuriyet Treni'nde Atatürk'ü gördüler!

Nazım Alpman Kütahya
Fotoğraflar: Bahadır Beyarslan


Metin Toker Ağabey'in geçen pazar sütununda attığı "sitemkar fırça"sını yiyince soluğu Kütahya'da alıyoruz. Cumhuriyet'in 75. yıl etkinlikleri çerçevesinde 5 Nisan 1999'da Edirne'den yola çıkan "Cumhuriyet Treni"ni, beşinci etabının finalinde burada yakalıyoruz.
Dokuz vagondan oluşan trenin başını, 1938'de Almanya'da yapılmış emektar buharlı lokomotif çekiyor. 1961'e kadar kömürle çalışan bu muhteşem makine bu tarihten sonra fuel - oil yakarak 1985'e kadar hizmet vermiş. O tarihten sonra yarı emekli durumda nostalji seferleri yapıyor.
* * *
"İhtiyar aslan" saatte 70 kilometre hıza ulaşabiliyor. Bu aslanın terbiyecisi 30 yıllık demiryolcu Başmakinist Mahmut Kaya, lokomotifin özelliklerini anlatırken öylesine kendinden geçiyor ki, dayanamayıp soruyoruz:
"Siz bu makineyi seviyorsunuz galiba?"
"Sevmeden bu iş yapılmaz. Ben 13 yıl ateşçilik yaptım. Kazanı kömürle beslerdim. Kışın kar yağarken yüzün yanar, sırtın buz tutar! Büyük garlara girerken düdüğe bir asıldın mı, ortalık inlerdi."
Sahici bir aşk bu...
* * *
Cumhuriyet Treni'nde 25'i TRT'den olmak üzere, 41 personel görev yapıyor. TRT'nin iki belgesel ekibi var. Vagon Restoran'da demli demiryolu çaylarını yudumlarken demiryolcularla sohbete koyuluyoruz.
"Baştan ikinci olan, Atatürk'ün seyahat ettiği vagondur."
Devlet memuru olmanın bağlayıcılığında can alıcı bir "isimsiz" muhabbet gelişiyor:
"Türkiye'de son olarak 1936'da yeni demiryolu hattı yapıldı. Sonra tek çivi çakılmadı. Her şey cumhuriyetin ilk yıllarından kalan haliyle duruyor. Bir demiryolu için altı metrelik platform (yol zemini) gerekiyor. Oysa karayolu için en az 40 metrelik bir genişliğe ihtiyaç var. Demiryolu inşaası karayoluna göre çok ucuzdur. Ama ısrarla unutturuldu. Şimdi karayollarındaki `trafik canavarı'na ağıtlar yakıyoruz!"
* * *
Tren yine hareket ediyor. Hedef Değirmenözü. Programlı "duruş" burada yapılacak. Birer çay daha... Değirmenözü mahşer yeri gibi. Çevre köylerden insanlar işi gücü bırakmış Cumhuriyet Treni'ni görmeye gelmişler. İnsanlar ellerinde bayraklarla treni kuşatıyorlar. Değirmenözlüler trene hücum ederken biz de aşağı inip onların arasına karışıyoruz.
Halil İbrahim Koyun, yaşlı gözlerle trene bakıp diyor ki:
"Atatürk'ü görmüş gibi olduk!"
Bektaş Karaaslan:
"Gazi, savaşı bu trenle kazandı."
Ali Türk ise "Bu tren bize çekilen çileleri hatırlatıyor" diyor.
İlkokul birinci sınıf öğrencisi Mehmet Germiş, hayal kırıklığına uğramış, "Atatürk'ü göreceğim diye geldim, ama yokmuş" diyor. Dedesi Muhammet, teskin ediyor:
"Onun ruhu var bu trende, ruhu!"
* * *
Değirmenözü'nün ayırdedici özelliği kadınlar... Erkeklerin üzerlerinden atlayıp Atatürk'ün özel vagonunu, arkasından da Kurtuluş Savaşı fotoğraflarının sergilendiği üçüncü vagonu ziyaret ediyorlar. Sıcak hava bunaltıyor. Kendilerini trenin gölgesine atıyorlar. Bu kez de "medyatik bir arzu" ile kıvranıyorlar:
"TRT'den geldiysen şöyle bi çektir bizi... Bak hepimiz kameraya gireceğiz diye tarlada çapayı koyup da geldik!"
Atatürk'ün vagonunda bir şeyler oluyor. 80 yaşındaki Ali Ekber Karakoç, görevliye "Gazi bu masada mı yemek yedi?" diye sorduktan sonra eğilip masayı öpüyor. Karakoç kimseye çaktırmadan Atatürk ile "samimiyeti" arttırmış:
"Atatürk'ün yatağına da uzandım, ama senin adamın görüp resmimi çekmedi!"
Ovacık köyünün muhtarı Ramazan Aydın yanımıza geliyor:
"Bizim köy 1303'te kuruldu, o tarihten beri suyumuz yok. Eskişehir'in köylerinden - afedersiniz - eşeklerle su çekiyoruz. 2000 yılına geldik su yüzü görmedik."
* * *
Değirmenözü İstasyonu'nun gölgelik duvarına yaslanmış trenin getirdiği canlılığı biraz da kayıtsız gözlerle izleyen Mehmet Can'a "Nasılsınız?" diye soruyoruz. Hiç aklımıza gelmeyen bir yanıt veriyor:
"Trene bakıyoruz işte!"
27 Ağustos'ta Afyon'dan "Büyük Taarruz" etabına başlayacak olan Cumhuriyet Treni'nin 9 Eylül'de İzmir'de bitecek yolculuğunda sanatçılar da bulunacak.
Cumhuriyet Treni, Türkiye Cumhuriyet'inin kuruluş yıllarındaki çoşkusuyla yoluna devam ediyor.