DEPREM BÜYÜKLÜĞÜ

CNRS (Fransa), Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü ve TÜBİTAK MAM Yer Bilimleri Enstitüsü’nden Türk ve Fransız bilim adamlarının 17 Ağustos 1999 İzmit depremi ile ilgili araştırmalarına konu olan makale Milliyet’te “Deprem 12 yıl sonra büyüdü. 7.4 değil 7.8” başlığıyla yayımlandı.
Haber, deprem üzerine yapmış olduğu titiz çalışmalarıyla alanında uzman arkadaşımız Önay Yılmaz imzasını taşıyordu.
Yeni değerlendirmeler depremin merkez üssünün Gölcük değil, İzmit Körfezi’nin ucunda denizin karayla birleştiği yer olduğunu, kırılmanın Gölyaka’dan Tuzla’ya kadar değil, Düzce Karadere’den Yalova açıklarına kadar gerçekleştiğini, 150 kilometrelik fayın kırıldığı depremin büyüklüğünün ise 7.8 olduğunu ortaya koyuyor.
Haberde, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırmaları Enstitüsü’nün web sitesinde, 17 Ağustos 1999 depreminin büyüklüğünün 7.8, 12 Kasım 1999 depreminin büyüklüğünün ise 7.5 verilmesinin kafaları karıştırdığı belirtiliyor. Bu rakamlar 7.4 ve 7.2 olarak biliniyordu.

KANDİLLİ’NİN İTİRAZI
Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve DAE. Ulusal Deprem İzleme Merkezi Müdürü Doğan Kalafat, Milliyet Okur Temsilcisi’ne gönderdiği yazıda haberi etik açıdan doğru bulmadığını belirterek itirazlarını iletmiş:
“Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, yapılan anketlerde ülkemizde toplum tarafından konusunda en fazla güvenilir kurumların başında gelmektedir.
Yanlış olarak ifade edilen depremin büyüklüğü ile ilgili KRDAE tarafından verilen deprem parametreleri ve büyüklük değerleri doğrudur, bugüne kadar değişmemiştir. Her depreme, özellikle büyük depremlere değişik büyüklükler verilmektedir. Bunlar her ülkenin sismik şebekesinin kullandığı ekipman, yazılım, kaydettiği ve kullandığı dalga şekline göre değişmektedir. Örnekte de görüldüğü gibi 17 Ağustos 1999 Depreminin KRDAE ve Uluslararası Sismoloji Merkezleri tarafından verilmiş ve aynı zamanda KRDAE tarafından yayınlanan katalogda verilmiş 4 farklı büyüklük değeri vardır.
Bunların herhangi bir tanesi ele alındığında veya kullanıldığında bu değer kesinlikle yanlış değildir ve bir tanesi diğeri ile mukayese edilerek o yanlıştır diye bir yorumda bulunulamaz. Bu işin tekniği ve doğası gereğidir.
Örneğin, 17 Ağustos 1999 depreminin Süreye Bağlı Büyüklüğü Md=6.7 olarak Kandilli tarafından verildi. Bu depremin Moment Büyüklüğü Kandilli tarafından Mw=7.4 olarak verildi. Amerikan Jeoloji Dairesi (USGS) tarafından Yüzey Dalgası Büyüklüğü Ms=7.8 olarak, Moment Büyüklüğü Mw=7.4 verildi.
Yine USGS tarafından Cisim Dalgası Büyüklüğü Mb=6.3 olarak verildi. Yani USGS Mb=6.3 verdi diye bu büyüklük yanlıştır demek, tamamen bilgi eksikliğinden ve konu ile ilgili ayrıntılı çalışma yapılmadığını gösterir. Web sayfamızda ekte gördüğünüz gibi en üstte Büyüklüğün (Magnitüd) hangi büyüklük değeri ile verildiğini göstermektedir (Örneğin Ms Yüzey dalgası büyüklüğü). Bu dikkatsizlik ve bilgi eksikliği ise toplumda farklı ve olumsuz düşüncelere, kurumlara olan güvensizliğe neden olmaktadır.”

ÖNAY YILMAZ’IN YANITI
Kandilli’den gelen açıklamaya muhabirimiz Önay Yılmaz’ın yanıtı şöyle:
“17 Ağustos 1999 Kocaeli depreminin büyüklüğü tüm dünyaya 7.4 olarak duyurulmuştu. Ancak, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırmaları Merkezi, web sitesindeki büyük depremler çizelgesinde, 17 Ağustos 1999 Kocaeli depreminin 7.4 büyüklüğünü 7.8; 12 Kasım 1999 Düzce depreminin 7.2 olarak bilinen büyüklüğünü 7.5 olarak vermiş. Ben de bunu anlamak için konunun uzmanlarından Prof. Dr. Haluk Eyidoğan’a sordum. Eyidoğan haberde de belirttiği gibi, bu büyüklüğün hatalı olmadığını, Kandilli’nin çizelgesinde moment büyüklüğü yerine yüzey dalgası büyüklüğünü kullanmış olduğunu söyledi. Ancak, 7.4 büyüklüğündeki bir depremin 7.8 olarak verilmesi dünyanın her yerinde haber değeri taşır.
Çizelgedeki farklı değerler nedeniyle oluşan algıyı yaptığımız haberle gidermeye çalıştık.

Bulgular değişiyor
Kandilli, Sayın Kalafat’ın açıklamasında yazdığı gibi büyüklük değerlerinin (süreye bağlı büyüklük, moment büyüklüğü, cisim dalgası büyüklüğü, yüzey dalgası büyüklüğü) hepsini web sitelerindeki çizelgede verseydi, algılamada bir sorun olmazdı. Ancak, Kandilli bunu yerine büyüklük olarak sadece 7.8 değerindeki yüzey dalgası büyüklüğünü vermiş. Yani, bu değeri baz olarak almış, diğerlerini es geçmiş. Sayın Kalafat, gönderdiği yazılı açıklamada neden bu değeri baz olarak aldıklarını belirtmemiş.
Kaldı ki, önceki değerler yeni bulgular eşliğinde değişmekte. Örneğin, haberimizde de açık olarak belirttiğimiz gibi, Fransız ve Türk bilim adamlarının son çalışmalarında büyüklük değeri 17 Ağustos 1999 depremi için 7.6 olarak verilmekte. Depremin merkezi Gölcük değil, İzmit Körfezi ile karanın birleştiği yer olarak değişmekte. Hatta, kırılan hattın uzunluğu ve yerleri de farklılıklar göstermekte. Örneğin, daha önce Hersek Yarımadası olarak kabul edilen güney batıdaki son kırılma noktası, yeni bulgularda Yalova açıklarına kadar uzamaktadır.”

OMBUDSMAN’IN GÖRÜŞÜ:
Özellikle Japonya’daki deprem, tsunami ve nükleer sızıntının sonuçları küresel bir tehdit olarak hepimizi ilgilendirirken, Marmara Depremi’yle ilgili güncel bulguların haber değeri taşıması kaçınılmazdır. Burada etik bir sorundan çok, sorumlu bir gazetecilikte olması gereken duyarlılık ve takipçilik söz konusudur. İstanbul’u bekleyen deprem tehditi karşısında yeni bulguları haber yapmak kamusal bir görevdir. Arkadaşımız Önay Yılmaz haberinin arkasında dururken şunu da ifade etmektedir:
“Amacımız değerli ve başarılı çalışmalar yürüten Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırmaları Merkezi’ni yıpratmak ve ona olan güveni sarsmak değil, önemli bir noktaya dikkat çekmekti.”
Sayın Doğan Kalafat’a uyarısı için teşekkür ederiz.