Doğuda kadının "analık" trajedisi

Orhan Bozkurt Erzurum


Doğu Anadolu Bölgesi'nde hamile kalmak ve çocuk sahibi olmak isteyen anne adayları, 2000 yılına az bir süre kala ilkel yöntemler kullanmaya devam ediyor. Çocuk yapmayan kadının hor görüldüğü bölgede, "Zürriyetsiz, meyvesiz ağaç, sonsuz, kısır" gibi yergilere hedef olmamak, aşağılanmamak ve üzerine kuma getirtmek istemeyen kadınlar, hamile kalmak için bin bir dereden su getiriyor.
Erzurum Kültür Müdürlüğü tarafından yapılan bir araştırmanın sonucuna göre bölgede kadınlar geleneksel yöntemlerle hamile kalma uğraşı verirken erkekler hiçbir çabada bulunmuyor. Kısırlığın sadece kadına özgü düşünüldüğü bölgede evlilik sonrası hemen çocuk bekleyen aileler, belli bir süreden sonra kadının hamile kalamaması halinde doktor yerine geleneksel yöntemlere yöneliyor.
Tütsüden, evliya mezarı ziyaretlerine, binbir çeşit baharatlı karışımdan ilginç banyo yöntemlerine kadar çeşitli yöntemler halen Doğulu kadının hamile kalma reçetesi olarak geçerliliğini koruyor.
İşte Halk Kültürü Araştırmacısı Hülya Taş tarafından tespit edilen ve Kültür Bakanlığı tarafından kitap haline getirilen araştırmada Doğu Kadınının hamilelik reçetesinden örnekler:
* Bezirle pişirilen yumurta sıcak sıcak rahime akıtılıyor
* Bölgede yetişen ışkın otunun kökü kaynatılarak suyu içiliyor
* Haşlanmış kabak buğusuna oturuluyor
* Kaynamış süt içerisine tuğla konularak üzerine oturuluyor
* Soğuk süte kızdırılmış tuğla konularak üzerine oturuluyor

* Bir miktar koyun tırnağı, karasakız, alabalık başı, iyice dövülerek rahim ağzına konuyor
* Zencefil kaynatılarak suyu içiliyor
* Ak soğan süte doğranır, kaynatılır. Elde edilen malzeme yatmadan önce altı gün rahim ağzına konuyor.
* Yaban tezeği, mercimek, soğan kabuğu birlikte yakılarak tütsüsüne oturuluyor
* Tezek, saman ve kabak, ceviz yaprağı yakılarak tütsüsüne oturuluyor
* Kızdırılmış tuğlaya inek yoğurdu dökülerek üzerine oturuluyor
* Bölgedeki kaplıcalarda yaz aylarında bir hafta aralıksız banyo yapılıyor
* Bel çekilip yakı yapıştırılıyor
* Kırk dağirmen çarkı altından, 40 gün süreyle getirilen suyala üç gün üst üste banyo yapılıyor
* Bölgedeki Abdurrahman Gazi, Umudum Baba, Habip Baba ve Rabia Ana türbeleri ve evliya mezarları ziyaret ediliyor
* Yedi renkli iplik börük yapılarak beline bağlanıyor.