‘İstanbul depremi’ tezi çürütüldü mü?

İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Şener Üşümezsoy, Marmara Denizi’nde 180 kilometrelik fay hattının kırılacağı ve şiddeti 7’nin üzerinde deprem olacağı tezlerinin bilim adamlarınca çürütüldüğünü öne sürünce, haber Milliyet İnternet sitesinde de yer aldı.
20 Mart 2008 tarihli “Büyük İstanbul depremi tezi çürütüldü” başlıklı haberde Prof. Üşümezsoy, Fransız ve İtalyan gemilerinin çalışmalarıyla ulaşılan sonuçlara ilişkin raporun kamuoyundan gizlendiğini savunuyordu. Üşümezsoy’un sözleri haberde şöyle yer aldı:
“Dünyanın en tanınmış isimlerinden Fransız bilim adamı Ronald Armijo başkanlığındaki heyetin hazırladığı raporun Amerika’da yayımlandığını belirten Prof. Üşümezsoy şu açıklamaları yaptı: Urania, Le Suroit, gibi birçok gemi Marmara’da inceleme yaptı. Tüm bu gemilerin çalışmalarının ardından 15 Amerikalı, Fransız, İtalyan ve Türk bilim adamlarının oluşturduğu 25 kişilik heyet bir rapor hazırladı.
Raporda 1894 depreminde Adalar bölgesindeki fayın 200 yıllık enerjisinin boşaldığı tespit edildi.
Birçok bilim adamı ‘Adalar’ın güneyinden başlayıp Tekirdağ çukurluğuna kadar ulaşan 180 kilometrelik fay kırılacak, 7.8 büyüklüğünde deprem olacak’ diye ayet üretmeye başladılar. Raporda görüldü ki; bu fayın sadece Büyükçekmece önünden başlayan 30 kilometrelik bölüm aktif. Diğer kısımlar gücünü boşaltmış. Yani Adalar’daki fayda kırılma olmayacak...” 

‘Ronald değil, Rolando’
İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü Araştırma görevlisi Gülsen Uçarkuş adlı okurumuz Milliyet’in böylesine önemli bir konuda haber yapmadan önce haber kaynağının güvenirliğini araştırması gerektiğini belirterek, “Haberde adı geçen Prof. Ronald Armijo -doğrusu Rolando Armijo olacak- kendisi benim de doktora hocamdır” diyor.
Gizli rapor değil, makale’
Uçarkuş raporla ilgili olarak da şunları söylüyor:
“American Geophysical Union’a ait bilimsel bir dergi olan Geochemistry, Geophysics, Geosystems’da yayımlanmış olan bir makaledir. Bütün bilim dünyasına ve de herkese açık bir yayındır.
Bu yayın 2002 yılında Marmara Denizi’ne gelen Fransız L’Atalante gemisinin topladığı veriler ışığında, Rolando Armijo başyazarlığında yaptığımız bilimsel çalışmaların sonuçlarını sunmaktadır.
Haberde geçenin aksine depremin İstanbul’dan uzaklaştığı değil, deniz içinde Çınarcık çukurluğu ile Orta Çukurluk arasında kalan fay parçasının üzerinde yaklaşık 200-250 yıldır büyük bir deprem meydana gelmediğinden buradaki gerilimin arttığı ve bu sebeple 70 kilometrelik bu fay parçasının deniz içindeki diğer fay parçalarından önce kırılabileceği öne sürülüyor.
Bu kırılmada yapılan hesaplara göre yaklaşık Mw=7.2 büyüklüğünde bir deprem üretebilir şeklinde bir sonuca bağlanıyor.
Yolladığım makalenin 27’nci sayfasında gerekli bilgiyi bulacaksınız. Anlatmak istediğim ne ortada gizli bir rapor var ne de bahsi geçen sonuçlar.
Bu haberlerin bilim dünyasına ne kadar zarar verdiğini anlatamam.
Üstelik hiçbir zaman bilim toplumu olamadığımız yetmezmiş gibi herkesin gazetelerde açıklama yapması toplumun bilim adamlarına bakışına da olumsuz bir etki yapmaktadır.”

Ombudsman’ın görüşü: 
Milliyet İnternet Servisi, spekülasyona açık bir konuda Prof. Üşümezsoy’un görüşlerini yayımlarken bilim dünyasından başka uzmanların düşüncelerine de yer vermeliydi. Ayrıca “gizli” denilen rapor ya da makalenin daha önce medyada yer alıp almadığı gazetenin deneyimli muhabir ve editörlerine sorulmalıydı.
Deprem gibi insanların yaşamını ve İstanbul’un yapılaşma sorununu doğrudan etkileyecek haberlerde güvenilir verilere dayanmak gerekiyor. Marmara depreminden bu yana bilim çevrelerinin de etkisiyle olası risklerle ilgili bilgilerin kamuoyu nezdinde hayli aşındığı bir gerçek.O nedenle kesin yargı içeren, “Büyük İstanbul depremi tezi çürütüldü” gibi başlık ve haberleri yinelemekten kaçınmak gerekiyor.