'Kıbrıs eski Kıbrıs olmayacak'

Kıbrıs sorununa kapsamlı bir çözüm bulmayı amaçlayan toplumlararası görüşmelerde sağlanan ilerlemelerin kayda geçirilmesi gerektiğine ilişkin yakınmaları ilk okuduğumda Mart ayının son günleriydi. Büyük bir şaşkınlık yaşamıştım: Müzakereler kayıt altında yapıldığına ve esas amaç da görüş farklılıklarını ortadan kaldıran ilerlemeler sağlamak olduğuna göre, “ilerlemelerin kayda geçirilmesi” talebi nasıl bir şeydi?

Bu ilk yakınma, BM Genel Sekreteri’nin Kıbrıs Özel Danışmanı Eide’den gelmişti. Eide, Kıbrıslı Rum lider Anastasiadis ile yaptığı görüşmeden sonra, “iki tarafın görüş birliği bulunan noktaların net bir şekilde kayda geçirilmesi gerektiğini” belirtmişti.

Üç saatlik görüşme

Bu yakınma ve istek, daha sonra da çeşitli şekillerde ifade edildi. Nihayet geçtiğimiz Salı akşamı Akıncı ve Anastasiadis’in üç saatlik bir görüşme yaptıkları açıklanınca bu ilerlemelerin kayıt altına alınmaya başladığını anlamış olduk.

Yanlış anlaşılma yok! Bunca zaman konuşulanlar iki lider tarafından onaylanmış bir şekilde kayıt altında değildi. Ortada çeşitli ilerlemeler veya anlayış birlikleri vardı ama bunlar “net bir şekilde kayda geçirilmiş” değildi. Bu işe 19 Nisan-Salı günü başlanmış bulunuluyor. Zaten Anastasiadis de, toplantı sonrasında, görüş birliklerinin uzlaşılara dönüşüp dönüşmediği sorusu üzerine “Tümü değil, bazıları oldu” yanıtını vererek bu uzun çalışmanın içeriğini açıklamış oldu.

Neler oluyor?

Toplumlararası görüşmelerde, dört başlık altında etkili müzakere yapılmaktadır. Bunlardan üçünde çok ciddi yakınlaşmalar vardır:

Yönetim ve güç paylaşımı: Bu başlık altında Talat-Hristofias görüşmelerinde sağlanan ilerlemeler, dönüşümlü başkanlık hariç, yeniden teyit edilmiştir. Kıbrıs Türk tarafı, Rum tarafının sonuçta dönüşümlü başkanlığı kabul edeceğine dair inancını korumaktadır.

Ekonomi: Bu başlık altındaki en önemli soru ayrıklıklar ve geçiş süreçleridir. Ekonomi yönetiminin nasıl olacağı konusunda ise nerdeyse anlaşılmış bulunmaktadır.

AB ile ilişkiler: Bu konuda da yeterince ilerleme vardır; sorun görülmemektedir.

Bu dönemde en fazla mesai ise mülkiyet konuda harcanmaktadır. Bu konuda Talat-Hristofias döneminden kalan ciddi bir miras da bulunmaktadır. Şimdi, sorundan etkilenmiş bulunan mülk kategorileri, tanımlar ve çözüm yolları üzerinde çalışılmaktadır.

Yakın geçmişte etkilenmiş mülkler ile ilgili kategorilerin saptandığına ilişkin haberler yayınlanmıştı. Zaten esas sorunların tanımlarda ve çözüm yolları konusunda ortaya çıkması beklenmektedir.

Son zamanlarda müzakere heyetleri, mülkiyet konusunu daha kapsamlı ve etkili bir şekilde ele almalarına yardımcı olacağını düşündükleri hazırlıklar yaptılar. Üzerinde anlaşıp anlaşmadıklarına bakmadan, görüşlerini ortak bir belgede toplamış bulunuyorlar. Anlaşılmış bulunan hükümler siyah, Kıbrıs Türk tarafının görüşleri kırmızı ve Kıbrıs Rum tarafının görüşleri de mavi renkte yazılarak bir belge üstünde kayda geçirildi. Böylece üzerinde çalışılabilecek ve müzakere sürecini üretken hale getirecek bir belge üretilmiş oldu. Bundan sonraki aşamada bu belge üzerinden müzakere edilecek ve mülkiyet sorununa çözüm aranacak.

Yöntem değişikliği

Bu arada, çözüm hedefine ulaşabilmek için sonbahar veya kış aylarında müzakerelerde yöntem değişikliği de gündeme gelecek. Özellikle mülkiyet konusunda hazırlanan kağıt üzerinde kapsamlı ilerlemeler sağlanabilirse, müzakerelerin Kıbrıs dışına taşınması ve yoğunlaştırılması mümkün olacak. O safhada artık, şimdiye kadar ele alınmakta olan dört başlık gibi, toprak ve garantiler konuları da müzakereye dahil edilecek.

Kıbrıs Rum Dışişleri Bakanı Kasulidis, Cuma günü yaptığı bir açıklamada, “Büyük olasılıkla bu dört başlık, diğer iki başlık açılmadan, ki bunların da açılma zamanının yaklaştığını düşünüyorum, tam olarak tamamlanmayacak. Yani bazı unsurlar en sonunda eş zamanlı müzakereye kalacak” dedi. Bütün başlıklarla ilgili konuların birbirleri ile ilişkili olarak ele alınması, haftada bir veya iki kaz yapılacak görüşmelerle mümkün olamaz. Bu nedenle Kıbrıs Rum tarafı, “bazı unsurların en sonunda eş zamanlı olarak müzakere edilmesini” istiyorsa, şimdiye kadar karşı çıktığı Kıbrıs dışında yoğunlaştırılmış müzakere yöntemine evet demek zorunda kalacak. Belki de, bunun için uluslararası alandan da baskı görecek.

Kıbrıs değişecek

Bu noktaya geldikten sonra, bu yolun sonuna kadar yürüneceğini söylemek kehanet sayılmamalıdır. Ama bu yol, federal çözüme çıkabileceği gibi, KKTC Cumhurbaşkanı Akıncı’nın sıklıkla söylediği gibi, federal çözüm arayışlarının sonunu da getirebilir. Ne olursa olsun, bu sürecin sonunda Kıbrıs’ın eski Kıbrıs olmayacağına kesin gözüyle bakılabilir.