Kopya insan istiyor muyuz?

SON yıllarda üreme teknolojisi ve genetik mühendisliği ile ilgili araştırmalar planların çok üstünde hızla gelişme gösterdi. Günümüzde gelinen noktalar 2030 yılları için planlanmış başarılardır.
1928 yılından itibaren çok ciddi aşamaları olan bu araştırmalar 70 yıl içinde insanda kopyalamayı gündeme getirdi.
Alman bilgini Hans Spemann hayvanlarda (Salamander) yaptığı kopyalama araştırmaları ile 1935 yılında Nobel mükafatı almıştı.
1997 yılında İskoçya'da Roslin Enstitüsü'nde kopya koyun olarak dünyaya gelen Dolly dünya kamuoyunun dikkatini kopya yaratık yapmaya çekti. Ve kopyalama (cloning) insan için de gündeme geldi.
Aynı enstitü bir yıl evvel (1996) iki kopya koyun (Morgan - Megan) dünyaya getirdiğini Nature dergisinde yayınladığı halde kamuoyunun dikkatini çekmemişti. Buna karşın 1997 Nature'da yayınlanan Dolly'nin doğması acaba neden bu kadar alaka uyandırdı?
1996 yılındaki kopyalanan koyunlar cenin hücrelerinden elde edilen bir kopyalama cinsi olduğundan H. Spemann zamanında zamanından beri bilinen bir bilimsel sonuçtur. Ama Dolly "Finn Dorset" koyunun meme bezinden alınan hücre kullanılarak (erişkin canlı hücresi) kopyalama ile dünyaya gelmiş bir yaratıktır. Bu başarı erişkin bir memeli hayvanın kopyasının yapılabileceği olasılığını ortaya çıkarmıştır.
O andan itibaren otomatik olarak erişkin bir insandan istendiği an bir kopya yapılabilir fikri gündeme gelmiştir.
Başka akla gelen bir soru da acaba şimdiye kadar kimse bilmeden insanda******** kopyalama çalışmaları yapılıp yapılmadığıdır? Acaba dünyada yaşayan kopya insanlar var mıdır?
Aslında insanda kloning, tüp bebek tedavisi sırasında tek hücre olan ceninin çoğalarak dört hücre haline geldiğinde ayrılarak birbirinin kopyası olan 4 ayrı cenin haline getirilebileceği (yeterli cenin elde edilmeyen çiftlerde) bilinen bir gerçektir.
Tüp bebek merkezlerinde başarı elde etmek için rahim içine en az 3 - 4 cenin konmasını icap ettirmektedir. Bu sayı elde edilemeyen çiftlerde yukarıda belirtilen kopyalama gündeme gelmiştir.
Böyle bir deneme insanda Washington'da Jerry Hall tarafından yapılmıştır (1993). Ancak bu çalışmanın bir pronukleuslu olduğu için sonunda öleceği kesin olan bir ceninde yapıldığı bu araştırmacı tarafından savunulmuştur. Cenin haline gelen bu kopyalar yukarda belirttiğimiz nedenden kendiliğinden daha sonra tüp içinde ölmüşlerdir.
Başka bir gerçek de insanda tek yumurta ikizlerinin birbirinin kopyası olduğudur.
Ancak ABD'de 350 tek yumurta ikizi üzerinde yapılan (Minnesota) bir çalışmada, çevre etkilerinin ikizlerde ruhsal, kişiliksel hatta çok azda olsa biyolojik farkılılıklara neden olduğunu göstermiştir.
Çok enterasan bir olay da günümüzde tıpta uygulanan bir yöntemdir. Tüp bebek yapılırken 4 hücre halinde çoğalmış bir embriyonun tek hücresi alınarak genetik ve kromozon açısından tanı için kullanılabilir. Eğer normal bulunursa arta kalan hücreleri normal, sakat olmayan kusursuz bir bebek doğması için yeterli olabilmektedir.
Aslında Roslin Enstitüsü'ndeki Wilmut ve arkadaşlarının, insan proteini içeren süt yapan koyunlar oluşturmak için yaptıkları çalışmalar sırasında yan ürün olarak ve planlama dışında Dolly'i elde ettikleri bir gerçektir.
Wilmut "Finn Dorset" cinsi bir koyunun memesinden aldığı hücreleri kültür yapmış defalarca çoğaltıldıktan sonra elde ettiği hücrelerin çekirdeklerini alıp "scottish Blackface" cinsi koyunun yumurtalarının çekirdeklerini çıkararak onun yerine bu çekirdekleri koymuştur. Sonra da elektrik akımı vererek bu yumurta hücresinin cenin gibi bölünerek çoğalmasını sağlamıştır. Bu ceninler tüp bebek şeklinde koyunların rahimlerine konarak sonunda bir Finn Dorset kopyası olan Dolly elde edilmiştir.
Ayrıca Dolly'nin gerçek bir kopya olmadığı iddia edilmektedir. Çünkü genetik katkısı olduğu kabul edilen sitoplazma içinde bulunan mitokondaryum aygıtının içindeki genlerin kopya edilen "Finn Dorset" cinsi koyuna ait değildir. (Scottish Blacface) cinsli koyunun yumurta hücrelerindeki mitekondaryumlardır. Dolayısı ile Dolly tam bir Finn Dorset koyunun kopyası değildir.
Gen nakilleri (Transgenetik), koyuna insan süt proteinlerini yaptırmak, insan ile antijenik özellikleri benzer domuz kalp kapakçığı elde etmek... gibi, insanlar için daha verimli hayvansal ürünlerin elde edilmesini, mümkün kılacaktır.
Bu tür bir ürün için gen nakil edilmiş hayvanları kopyalama ile çoğaltma verimli bir yol olarak görünmektedir. Ancak konu insan kopyalama olunca büyük tartışmalar olmaktadır.
İnsan kopyalamanın amacı; bilinen yardımla üreme yöntemleri ile çocukları olamayacak, çocuk isteyen ama kanser ya da başka hastalıklar nedeni ile üreme organlarını yitirmiş hastalara yardım etmek gibi, insancıl amaçlar olarak gösterilmektedir.
Buna rağmen madalyonun diğer yüzünde, ordular kurmak gibi şu anda "bilimkurgu" sayılabilecek düşünceler de ileri sürülebilmektedir.
Bir başka "bilimkurgu" dinozorları mevcut dinozor yumurtalarından kopyalayarak çoğaltmak olduğu gibi, bir başkası da Hitler, Mussolini gibi tarihteki insanları tekrar doku kalıntılarından yaratmak olabilecektir.
Ancak şu andaki teknoloji bu "science fiction" için yeterli değil, üstelik de uluslararası kurumlar (Birleşmiş Milletler, Dünya Sağlık Teşkiletı, Avrupa Bioetek Grubu) insan kopyalaması ile ilgili tüm çalışmaları yasaklamıştır.
İnternet'te gezinti yaptığınızda iki kuruluşun insanı kopyalama için pazarlama yaptığını görebilirsiniz. Bunlardan biri "Dream Tech International" İnternet adresi: http://www.d - b.net/dti/faq.ptml,e - mail adresi: dreametch ********** digitalbuilding. com Costarica, Liberia Vanuatu da faaliyet gösterdiklerini ve 3 Mart 1997 tarihine kadar 231 insan 3783 hayvan kopyaladıklarını ileri sürmektedir. Ayrıca "sex switch" yaparak klonlanan kişinin kadın ya da erkek olabilmesini sağladıklarını ilan etmektedirler. Bir diğeri "Clonaid",
İnternet adresi: http://Rael. org/English/pressreleases/clone html
Haberleşme adresi: CLONAID, I.R.M. CP 225 CH 1211 GENEVA SWITZERLAND.
Dr. Brigitte Boisselier ya da Sylvie Chabot Tel: +1 514 366 3734.
Bu firmada klonlama vaadettiği gibi yenidoğanın hücrelerinden kopya embriyon yaparak saklamakta olduğunu ve çocuğun kaybı halinde aynı çocuğu yeniden dünyaya getirebileceğini ilan etmektedir.
Bu haberler birer heyecan olsa da insan kopyalama dünyanın düzenini bozabilecek olaylara gebedir.