Mezunun yeni reçetesi

Eski tip kariyer yolları giderek tıkanan mezunların yeni dönemdeki çıkış yolları neler olacak? Mezunun yeni reçetesi
Bir konfeksiyon mağaza zincirine satışları artırıcı proje öneren birisinin işe sahip olma ihtimali, kağıt üzerinde özgeçmişini sunan birinin işe girme ihtimalinden daha fazladır.
MELİH ARAT

Yüce bir kavrammış gibi gösterilen Bilgi Çağı, insanların yaşamını tüketim alanlarında kolaylaştırırken, iş alanında çıtaların yükselmesine neden oldu. Bilgisayar ya da cep telefonu almak kolaysa da, cep telefonu ya da bilgisayar şirketinde işe girmek kolay değil. Eğitim sistemleri, mevcut değişime uyum sağlayarak, yeni çağın ihtiyaçlarına uygun insan yetiştirmediğinden lise ve üniversite mezunlarının birçoğu iş bulamıyor. Türkiye’de ve dünyada eğitim sorumluluğu son 50 yılda devletin omuzlarındayken, bugün bu sorumluluk bireylerin omuzlarına geçiş yapmıştır. Sonuçta herhangi bir mezun işsiz kaldığında, devlet değil, kişi işsiz kalacağından, öğrenme sorumluluğu kişidedir.

Fark yaratamayan mazeret üretir
İş başvurularında herhangi bir konuda farklı ve üstün olan tercih ediliyor. Bugün tek başına herhangi bir eğitim kurumunun diplomasına sahip olanlar, olmayanlardan farklıdır; ama o kurumun diplomasına sahip olanlar arasında bir farkları yoktur. Eğer bir farkınız yoksa, kim sizi niçin işe alsın? Bugün, üniversiteye gitmek ya da mastır yapmak, kişilere bir farklılık sağlamıyor. Sadece daha küçük bir kitlenin içine alıyor o kadar. Gazeteler, kapanan şirketler ve işten çıkarmalarla ilgili haberlerle dolu. İş dünyası, insanları diplomalarına biraz bakarak işe alsa da, çalışırken diplomalarını unutup, kişinin işletme için değer üreten bir farklılığı olup olmadığına bakıyor. İnsanlar, değer üreten bir farklılık geliştiremezlerse, bir şekilde işe girseler de işten çıkarılıyorlar. İş hayatı eskiden olduğundan çok daha acımasız.
Yönetim otoritesi Tom Peters, 2000 yılında kişisel gelişimle işletme yönetimini bütünleştiren üç kitap yayınladı. Bu kitaplardan biri hizmet, biri marka, biri de proje. Şu anda işsiz olan insanlar, iş bulmak için özgeçmiş göndermenin yanı sıra, kurumlara yönelik katma değerli proje önerecek olurlarsa, kendi yarattıkları proje sayesinde iş bulabilecekler. Örneğin, bir konfeksiyon mağaza zincirine satışları artırıcı proje öneren birisinin işe sahip olma ihtimali, kağıt üzerinde özgeçmişini sunan birinin işe girme ihtimalinden daha fazladır. Bir üniversite öğrencisinin, kafasında toplumsal bir sorun varsa, bu soruna cevap aramak için kişi ve kurumlarla ilgili görüşmeler yapması bir projedir. Bu tür bir araştırma sonuçta kitap olabilir, bir makale olabilir. Önemli olan sonuçtan önce süreçtir. Böyle bir araştırma için sayısız insanla tanışmak ve görüşmek mümkündür. Türk işadamları, önemli ölçüde müşteri, tedarikçi ya da yabancı ortak ziyaretlerinden öğrenir. İşadamına dönüşmeyen pek çok üniversiteli ya da mezun için de aynı öğrenme modeli geçerlidir.

MBA yapmak çok fark yapmaz!
Brisa İnsan Kaynakları Yöneticisi Necip Özçer’e göre, bugünün üniversitelileri, geleceğin ihtiyaçlarını sezerek kendilerini yetiştirmeliler. Örneğin, gelecekte hangi yeteneklere daha fazla talep olacaksa bugünden o yetenekleri geliştirmek gerekli. Yönetim otoritesi Peter Drucker, işletme yönetimi mastırı - MBA’nın beş yıllık bir deneyimden sonra işe yarayacağını belirtiyor. Özçer’e göre de, üniversiteden hemen sonra İşletme Yönetimi Mastırı - MBA yapmak, yeni mezunlar için çok anlamlı değil. 'Yeni mezunlar, ideal olarak beş yıl, en az birkaç yıl çalıştıktan sonra MBA’yı düşünmeli. İşin içine girmeden, kavramlar yerli yerine oturmuyor. Bir elektronik mühendisinin, üniversiteden hemen sonra elektronik alanında yüksek eğitimini sürdürmesi daha makul. Yeni mezun olacakların sektör bağımsız yetenekler geliştirmesi, iş bulmalarına yardımcı olacaktır. '

Yapmak, öğrenmektir
Bir Çin atasözü, 'Duyduğum zaman, unuturum; Gördüğüm zaman, anımsarım; Yaptığım zaman, öğrenirim!' der. Anadolu Honda Genel Müdürü Yusuf Soner de, mümkün olan en kısa sürede gençlerin bir şeyler yapmaya başlamasını öneriyor: 'Sandviç satın, bir ofiste fotokopi çekin, kapı kapı satış yapın, bir dernek faaliyetine katılın, okulun bir projesini yapın, ne olursa olsun, durmadan bir şeyler yapın. Öğrenmenin ve kişisel gelişimin yolu fazlasıyla yapmak ve gözlemekten geçiyor.'
Soner, okulda verilen eğitim ve kazanılan alışkanlıkların iş yaşamında başarı için yeterli olmadığını düşünüyor. 'Gökyüzüne Çıkan Merdiven' isimli bir kitabı da kaleme alan Yusuf Soner, iş yaşamında düşünce, yönetme, iş yapma ve insanlarla ilişki biçiminin önemli olduğunu ve insanların bu dört konuda kendilerini geliştirmeleri gerektiğini düşünüyor.
Hedefimizi her ne kadar geleceğin işleri içinden seçeceksek de, bu işin de kişilik özelliklerimize uygun olması gerekli. CDM Danışmanlık’ın yöneticisi Esin Hekimoğlu’na göre, bir üniversite öğrencisi, daha ilk senelerden kendine bir amaç ve hedef belirlemeli. Belirlediği hedefe göre de kendini yetiştirecek faaliyetler içine girmeli. 'İnsan hedeflerini belirlerken, norm haline gelmiş seçeneklerden çok, gerçekten seveceği işleri hedeflemesi gerekli. İnsanın mutluluğu herhangi popüler bir işi yapmasına değil, sevdiği işi yapmasına bağlı. Örneğin, maceraperest ruhlu birisinin, bankada rutin bir memurluk görevi yapması onu mutlu etmeyecektir. Kişi, hedeflerini belirlerken önceliklerini belirlemeli: 'Para mı önemli, sosyal değerler mi, kariyer mi?'
Üniversiteden sonra işe girmek kadar, liseden sonra üniversiteye girmek de zor. Robert Kolej Yurt Dışı Üniversite Danışmanı Paul Krajovic, yükselen doğum oranıyla birlikte, eğitime olan talebin ve bu alandaki rekabetin arttığını belirtiyor. 10 - 12 yıl önce kolaylıkla girilen yurt dışı üniversitelere başvuranların geri çevrildiği görülüyor.
'İşin aslı, tüm 'en iyi öğrenciler' in aynı birkaç okula başvurması. Sonuçta çoğunluğun bu okullara girebilmesini imkânsız hale getiriyorlar. Amerikan tarzı eğitim, en üst seviyedeki 10 okuldan birisine girmekten ibaret bir mesele değildir. Bu eğitimle öğrenmeyi öğrenmek, esnek olabilmek, değişen şartlara uyum gösterebilmek, etkin iletişimde bulunabilmek ve özetle her şeyde başarılı olabilmektir.'

Gelecekte yurt dışı üniversitelere başvuru yapacak olanlar için bazı temel tavsiyeler:
• Yazı yazma becerilerinizi geliştirmek için çalışıp pratik yapın.
• Yaz aylarında gelişmenize olanak verecek yerlere gidin: bu bir iş, bir yaz okulu olabilir ya da sizi daha geliştirecek herhangi bir etkinlik olabilir.
• Sevdiğiniz, yapmaktan zevk aldığınız bir şey bulun ve bunun üzerinde durun. Bir fark yaratın. Kendinizi gösterin.
• Öğretmenlerinizin sizi tanımasına yardımcı olun ki sizin hakkınızda etkili ve coşkulu mektuplar yazabilsinler.
• Okul içinde ve dışında elinizden geldiğince en iyiyi hedefleyin. Kendinizi ciddiye alın, o zaman kayıt görevlileri de sizi ciddiye alırlar.