RTÜK taslağında alkol

13 Temmuz tarihli Milliyet’te Önder Yılmaz’ın özel haberi, ‘Ekrana içki ablukası’ başlığıyla dört sütun manşetten verilmişti. Deneyimli parlamento muhabirimiz, RTÜK Başkanı Zahid Akman’ın TBMM Uyuşturucu Komisyonu’nda yaptığı bir konuşmadan hareketle, kendisiyle görüşmüş ve hazırlanan bir taslakla ‘içkiyi özendirecek’ yayınlara müdahale edileceğini yazmıştı.
Gazete ‘abluka’ haberini iç sayfada ‘Ekranlara alkol sansürü geliyor’ diye daha da sertleştirerek vermişti.
Üst başlıkta ise ‘buzlama yerine en baştan engelleme’ getirileceği bildiriliyordu.
Önder Yılmaz, Meclis kulisinde RTÜK Başkanı Akman’la konuşmuş, görüşmesini teyp kaydına almış ve Başbakanlık’a sunulan taslakta yayın ilkeleri arasına eklenen ‘Alkol, tütün ürünleri ve uyuşturucu madde kullanımını özendirici türde yayın yapılmaması’ hükmünü, söyleşide geçen ‘Gizli reklam niteliğindeki özendirici sahnelere müdahale edilecek. Müeyyide uygulayacağız. Uyarı, yayın durdurma gibi cezalar verilecek’ açıklamalarıyla birleştirerek haberini yazmıştı.
Başlık ve spotlar da RTÜK Başkanı Akman’ın sözlerine de yer verilen haberle büyük ölçüde örtüşüyordu.
Muhabirimiz de, Yazı İşleri de gizli reklam niteliğindeki içkili sahnelere yönelik müdahaleyi ‘önleyici’ bir düzenleme olarak algılamışlardı.
Milliyet okurları ertesi gün (14 Temmuz) tarihli gazetede bu kez RTÜK Başkanı’nın açıklaması şeklinde tam tersi bir haberle karşılaştılar. Zahid Akman, RTÜK’ün yapım aşamasında içki sahnelerine müdahalesinin söz konusu olamayacağını savunuyordu. Gazete, açıklamayı 13 Temmuz tarihli RTÜK Başkanı’nın sözleriyle birlikte verince okurların kafası iyice karıştı.

Genel Yönetmen’in isteği
Milliyet gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Sedat Ergin, bu durum üzerine konuyu Okur Temsilcisi’ne iletti.
Hafta içinde Ankara büromuzdan Önder Yılmaz ve RTÜK Başkanı Zahid Akman’la görüştüm. Deneyimli olduğu kadar titiz bir muhabir olan Önder Yılmaz, Meclis kulisinde 10 Temmuz’da Zahid Akman’la yaptığı görüşmenin bant çözümünü geçti.
RTÜK Başkanı şunu söylüyordu:
“Türkiye’de içki tüketiminin ölçüsü vardır. Nedir? İşte akşam yemeğinde içerler ya da gece bir yere çıktıklarında içerler. Bazı dizilerde çocuklarını dahi babaları alıp, ‘Evladım iç bir kadeh, bütün sıkıntılarını giderir’ tarzında, normal olarak psikologların, uzmanların uygun görmediği birtakım davranış biçimlerini sık sık gündeme getirerek bunu alışkanlık haline getiren bazı prodüksiyon firmaları olduğunu tespit ettik. Biz bunlara karşı bir tedbir olarak bu maddeyi koyuyoruz. (Radyo ve Televizyon Kuruluş ve Yayınları Hakkındaki Kanun Tasarısı Taslağı Madde 4’e konulan alkol, tütün ürünleri ve uyuşturucu madde kullanımının özendirici yayın yapılmaması) Şu anki yasayla bu uygulamalarla mücadele edemiyorduk.”
Zahid Akman, burada bir ayrım yapıyor ve ‘Türkiye’de insanımızın günlük hayatında tükettiği şeklin ötesinde tamamen bir ürünü, markayı tanıtmaya yönelik gizli reklam niteliğindeki yayınlara müdahale edileceğini’ belirtme gereği duyuyor. Mozaikleme ya da buzlamanın da ‘marka gözükmesin’ diye yapılacağını ekliyor.

Akman’ın sözleri
RTÜK Başkanı Zahid Akman, cuma günkü görüşmemizde ‘tartışmalı’ habere kendi açısından kesin bir dille açıklık getirdi:
1. Sansür yok.
2. Lisans iptaline gidileceği doğru değil.
3. En baştan engelleme, yayın öncesi müdahale söz konusu olamaz.
RTÜK Başkanı Akman, gazeteci kimliğiyle öndenetimi ‘sansür’ olarak gördüğünü ve RTÜK’ün böyle bir uygulaması olmadığını, denetimin yayından sonra yasadaki ilkelerin ihlali halinde gündeme gelebileceğini söylüyor. ‘Ekranlarda içki yayınları bugün de var, yarın da olacak’ diye konuşuyor.

Ombudsman’ın görüşü:
Radyo ve televizyonların yayın ilkelerine (Madde 4) eklenmek istenilen ‘alkol, tütün ürünleri ve uyuşturucu madde kullanımını özendirici türde yayın yapılmaması’nı, henüz taslak aşamasında olan hazırlık ve RTÜK Başkanı’nın sözleri çerçevesinde ‘ekrana içki ablukası - yasağı’ şeklinde genel bir yasaklama ya da kısıtlama şeklinde görmüyoruz.
Yayınların, yasada yer alan hükümler ve yargı kararları saklı kalmak kaydıyla önceden denetlenemeyeceği ve durdurulamayacağı bilinmesine karşın programlara yapım aşamasında müdahale edileceği sonucu çıkarmak, AKP iktidarının alkollü içki konusundaki kimi uygulamalarından kaynaklanan aşırı duyarlı bir genelleme ve değerlendirme olmuş. Haberin bu şekilde anlaşılmasına, ‘prodüksiyon şirketleri üzerinden denetim getirilmek istenmesi’ yol açıyor. Gizli reklama giren markalara yönelik mozaikleme dışında, ‘Ekranlara alkol sansürü geliyor’ sonucunu doğuracak bir uygulama henüz ortada gözükmüyor!