Tarih fışkırıyor

Sirkeci’de bir binanın temel kazısında Bizans dönemine ait olduğu sanılan, kilise kalıntısı bulundu. Yapının korunması için yetkililer çalışma başlattı


       Sirkeci’de Ankara Caddesi üzerindeki temel kazısında Bizans dönemine ait olduğu sanılan tuğla örgülü eski bir yapı kalıntısı gün ışığına çıktı. Prof. Dr. Semavi Eyice, Eminönü-Sirkeci bölgesinin Bizans’ta liman bölgesi olduğuna dikkat çekerek, “Burada ilk defa arkeolojik bir kalıntı ortaya çıktı. İstanbul için bu çok önemli. Yapının uzmanlar tarafından etraflıca incelenmesi gerekir. Bizans’a ait bir kilise olabileceği gibi, eskiden Yeni Camii’nin yerinde kurulu Yahudi Mahallesi’ne ait bir havra da olabilir" dedi.

Liman bölgesi

       İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü’nün gözetiminde Eminönü Belediyesi’nce yapılan kazı tamamlandı ve korunma altına alınması amaçlanan yapıyla ilgili rapor 2 Numaralı Koruma Kurulu’na gönderildi.
       Eyice, Sirkeci’nin Bizans döneminde yoğun bir yerleşme bölgesi olduğunu vurgulayarak şöyle konuştu:
       “Ankara Caddesi’nde çıkan kalıntıya en yakın bir başka kalıntı birkaç yıl önce Vilayet’in önünde bulunan dördüncü yüzyıla ait taban mozaiği. Ayrıca kazı alanının arkasındaki caminin önünde 40 yıl önce bir Bizans lahdi bulunmuştu. Sonra müzeye kaldırıldı. Bütün bu kalıntılar, liman bölgesindeki Bizans kalıntılarıyla ilgili küçük ipuçları."

Havra olabilir

       Eyice, temel kazısında bulunan yapının kilise olup olmadığının anlaşılması için etraflıca incelenmesi gerektiğini söylüyor ve ekliyor:
       “Ayrıca bugünkü Yeni Cami’nin yerinde bir Yahudi Mahallesi vardı. Bu mahallenin sınırları tam bilinmiyor. Mahallenin kapısı, Çıfıt Kapısı adıyla anılıyor. Ankara Caddesi’nde çıkan yapı kalıntısı bu mahalleye çok yakın. Bu bir havra da olabilir. Çünkü havralar da kilise yapısına çok benziyor" diyor.

Bodrumdaki kilise

       Bizans’ta hayırsever bir vatandaş olan Botanyates’in yaptırdığı bir saray olduğu biliniyor. Botanyates, kısa bir süre imparator da oluyor. Bu sarayın bugünkü İstanbul Erkek Lisesi’nin aşağı kısmında olduğu sanılıyor.
       Eyice’ye göre; Ankara Caddesi’ndeki kalıntı, Botanyates Sarayı’yla ilgili değil. Eyice, 50 yıl önce İstanbul Erkek Lisesi inşa edilirken burada da temel kazısında bir kilise bulunduğunu hatırlatarak şunları söyledi:
       “Bu kilisenin lisenin bodrumunda korunduğu söylendi. Ama hiçbir zaman göremedim. İstanbul arkeolojisi açısından çok önemli olan bu bölge arkeolojik yönden hiç araştırılmadı."
       Eyice, bu açıdan temel kazısında bulunan yapı kalıntısının uzmanlar tarafından incelendikten sonra koruma altına alınmasının özellikle önem taşıdığını belirtti.

‘Bizans Limanı’nda üçüncü eser

       Sirkeci’de Ankara Caddesi üzerinde Eminönü Belediyesi’nin yaptığı temel kazısında Bizans dönemine ait olduğu sanılan eski bir yapı kalıntısı çıktı. İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü’nün gözetiminde gerçekleştirilen kazıda gün ışığına çıkarılan yapı Semavi Eyice’ye göre Bizans dönemine ait bir kilise ya da Yeni Cami’nin bulunduğu alanda kurulu Yahudi Mahallesi’yle ilişkili bir havra. Sirkeci, Bizans’ın liman bölgesiydi. Burası arkeolojik araştırmalar açısından meçhul bir bölge. Bu açıdan Sirkeci’de bulunan tarihi yapı bir ilk kalıntı olması açısından önemli. Vilayet’in önünde bulunan taban mozaiği ve arka tarafta 40 yıl önce ortaya çıkarılan lahit , liman bölgesindeki Bizans eserleri hakkında ipuçları veriyordu. Şimdi Ankara Caddesi’ndeki kazıda bulunan bu tarihi eser bunlara eklenen yeni bir halka oldu.

       ‘Koruma altına alınsın’
       Prof. Dr. Erendiz Özbayoğlu (İ.Ü. Latin Dili ve Edebiyatı Bölümü)
       BİZANS’TA bu bölge Neorion ya da Eugenion (Yalıköşkü Kapısı) adıyla anılıyor. Bölge adını Eugenios adlı bir Bizans soylusundan almış. Eugenios liman bölgesinde pekçok köşk ve kilise yaptırmış. Çeşitli Bizans kaynakları liman bölgesindeki bazı kiliselerin adlarını veriyor. Örneğin Meryemana Kilisesi, Azize Euphemia Kilisesi, Aziz Haghios Dynamis, Bakire Meryem Kilisesi ve Aziz Mikhael Kilisesi kaynaklarda ismi geçen dini yapılardan bazıları. Ankara Caddesi’ndeki bu tarihi yapı kalıntısı incelenmeli ve şehir arkeolojisi açısından önemi gözetilerek koruma altına alınmalı.

       Coşkun Aksu
       Eminönü Belediyesi Başkan Yardımcısı
       ANKARA Caddesi’nde ruhsatlı bir inşaat kazısı yapılıyor. Eminönü İlçesi sınırlarındaki tarihi yarımadada yeraltı eski eserlerle dolu olduğu için bütün inşaat kazıları, İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü’nün denetiminde sürdürülüyor. Arkeologların raporuna göre buluntularda çıkan eserin korunmasına karar veriliyor.