Türkiye, kanını dışarıda bırakmamalı

New York'ta bulunan Sağlık Bakanı, Babuna için Milliyet'e konuştu: Bu iş kapanmıştır. Şimdi kanlarımızı kurtarmamız gerekiyor

Yasemin Çongar New York


Lösemi hastası Dr. Oktar Babuna'ya kemik iliği nakli yapılması için düzenlenen kan ve bağış toplama kampanyasına yönelik eleştirileri tartışma başlatan Sağlık Bakanı Osman Durmuş, "Türkiye'de bu meseleyi artık kapatalım. Ancak yurtdışındaki laboratuarlara baskı kurup, ellerine geçen kan hazinesinin bir örneğini Türk arşivine almanın yolunu bulalım" dedi.
Durmuş, ödeme istemini reddettiği ABD'deki laboratuvarla kampanyayı yürütenler arasında çıkar ilişkisi bulunduğunu belirtti. Kan örneklerinin "genetik kopyasını" Türkiye'ye getirtmenin hukuki ve diplomatik yollarını araması için New York Başkonsolosluğu'na talimat verildiğini açıkladı ve "Gerekirse uluslararası mahkemeler dahil, her yola müracaat edeceğiz" dedi.
New York'ta BM Nüfus ve Kalkınma toplantısına katılan Sağlık Bakanı'nın açıklamaları şöyle:
- Babuna kampanyasındaki ana sorun nedir?
Hukuki dayanağı olmayan, sorumluluğu tartışılır insanlar kan ve para topladı. Sadece İstanbul için izin alınmışken, diğer illerden de toplandı. Guiness Rekorlar Kitabı'na geçecek kadar büyük miktarda kan, izinsiz yurtdışına çıkarıldı. Barkod sistemi olmayan, standardı belli olmayan, güvenilirliği tartışmalı özel laborutuarların eline 105 bin kan örneği geçti. Bu laboratuarların ve Babuna'nın çevresindeki bazı kişilerin ticari amaçla hareket ettiği şüphesi oluştu.
- Kampanyaya devlet destek vermedi mi?
Kan kampanyası duygusal bir konudur. Bu kampanyanın arkasında belli lobiler var, devletteki hayırsever, alicenap üst düzeyli insanlar var. Sağlık Bakanlığı'nın desteği var. Biz ambulans ve hemşire vermişiz. Ama iki ay aramışız, kampanyanın muhatabını bulamamışız. Arkasında dernek yok, vakıf yok, makbuzsuz para toplayan birtakım kişiler var.
- Sorun nasıl çözülecek?
Bu iş bitti, çözüldü. Kampanya durduruldu. Bu tip kampanyaların kuralı kondu. Türkiye'de elinde uygun kan örneği olup kemik iliği nakli için sıra bekleyen binlerce lösemi hastası için kan iliği nakil merkezlerinin artırılmasına karar verildi. Ben bu işi bitirdim. Türkiye'de bu meseleyi artık kapatalım, yurt dışındaki laboratuarlara baskı kuralım.
- Meseleyi kapatmanız için baskı gördünüz mü?
Bana baskı gelmemiştir. Zaten baskılara boyun eğecek adam değilim. Sayın Babuna hastadır. Hem de meslektaşımdır. İyi bir ailenin çocuğudur. Kendisine en ufak bir kırgınlığım yoktur. Babuna'yı değil, kan toplayan adamları çıkarsınlar karşıma.
* Yurt dışındaki kan örneklerinin geri alınması için gerekli tahlil parasını kim ödeyecek?
Sağlık Bakanlığı baştan içinde bulunmadığı, geriye dönük bir işlem için para ödeyemez. Kaynağım da, bu iş için kaynak kullanma hakkım da yok. Laboratuarlar parayı, kanı onlara kim getirdiyse ondan istesinler. Sonra ABD'de hiçbir yer, önce parasını almadan iş yapmaz. Bunlar neden yapmış? Demek ki, kanı toplayanların bir bölümü ile laboratuarlar arasında karşılıklı çıkar var. Herhangi bir ödeme gerekiyorsa, bunu, kampanyayı organize eden ve bu işten para kazanmayı hedefleyen Cenk Yabaş ve Furkan Bayoğlu yapsın.
- Ödeme yapılmazsa, bilgiler nasıl alınacak?
New York Başkonsolosumuza söyledik. Bunun yapılabilmesi için gerekli hukuki ve diplomatik yolları arıyor. Laboratuarların eline bir hazine geçmiştir. Böyle bir kan arşivine sahip olduklarında, bu arşive müracaat eden herkesten 8 bin dolar istiyorlar. Sonra aranan kana uyumlu örnek bulunursa, 33 bin dolar daha alıyorlar. Bu hazineyi artık elde ettiler. Ama ben de hiç olmazsa bir örneğini Türk arşivine getirteceğim. Gerekirse uluslararası mahkemelere gideceğiz.
* Laboratuarlar bizzat kusurlu mu?
Hayır, onlarda kusur aramıyoruz. Ama bir bakıma arkeolojik eseri yurtdışına kaçıranların ortakları gibiler. Sigorta şirketleri bu tür genetik bilgiler için, kendilerine çok yüksek paralar verebilir.
- "Türk geni" diye birşey olduğuna inanıyor musunuz?
Ben "Türk geni" diye bir laf etmedim, yakıştırıldı. Ama Türk insanının kromozom profili diye bir olay var. Böyle büyük bir kan arşivi ile, bölgesel karakteristikler tespit edilebilir. Bu sigorta şirketlerinin vs. işine yarar.
- Laboratuarlar, kan örneklerine ait kimlik ve adreslere sahip olmadıklarını söylüyorlar. Bu bilgiler nerede?
Bilgilerin İstanbul Üniversitesi Vakfı'nda olduğu söyleniyor. Prof. Mahmut Çarin'e sorsunlar. Elinde 40 bin kan örneği var. Bunların bilgisini neden vermiyor? Nasıl, kimle ve neden işbirliği yapmış?

Rehin kanlar 1.5 trilyonla kurtulur

Babuna kampanyası çerçevesinde toplanan 94 bin kan ve doku örneğini rehin tutan ABD laboratuvarının yetikilileri Sağlık Bakanı'ndan 3.4 milyon dolar (yaklaşık 1 trilyon 431 milyar lira) istediler. Durmuş ise bu paranın, "Babuna'nın para kazanmayı amaçlayan arkadaşlarından alınması gerektiğini" söyleyerek tepki gösterdi.
Uluslararası Kemik İliği Destek Laboratuvarı'nca (İSBMD) Türk vatandaşlarından alınan kan örnekleri ABD'ye getirilerek tahlil edildi ve sınıflandırıldı. Laboratuvar yetkilileri daha sonra hizmetlerinin karşılığını istediler. Durmuş, kanları yurtdışına götürenlerin laboratuvarla çıkar ilişkisi kurduklarını savundu.

Kanın seyir defteri

Ayşegül Aydoğan İstanbul
Dr. Oktar Babuna için başlatılan tartışmalı kampanya yayımlanan bir ilanla başladı: Halen yurtdışında tedavi gören ve kemik iliği nakli bekleyen genç beyin cerrahı hastamıza yardımcı olmayı düşünür müsünüz? Yapılacak test sonuçları uygun bulunup yardımcı olmayı kabul eden kişiye, naklin gerçekleştirilmesi halinde değeri 10 milyar liradan az olmamak koşuluyla mükafat verilecektir.
* Babuna'da Houston MD Anderson Kanser Merkezi'ndeki biyopsi sonucunda "büyük hücreli lenfomaya dönüşüm" olarak tanımlanan Richters sendromu saptandı. Kemoterapiye olumlu yanıt alındı.
* Babuna Ailesi, ilk günlerde İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı'nda gönüllü kan verenlerin ücretini karşıladı. Konunun medyaya yansımasıyla İstanbul Valiliği ve İstanbul Tıp Fakültesi Vakfı tarafından kemik iliği bankası oluşturulmasına maddi destek sağlamak için banka hesapları açtı. 440 milyar lira toplandı.
* Toplanan kanların 106 bini ABD'ye 18 bini Almanya'ya gönderildi. 25 bini İstanbul Tıp Fakültesi'nde test edildi. Kampanyada toplanan paraların 225 milyar lirası İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı'na tıbbi cihaz ve malzeme yardımı olarak verildi.
* İlaç tedavisinde vücudunun olumlu cevap vermesiyle zaman kazanan Babuna, İstanbul'a döndü. Babuna'nın Türkiye'ye döndüğü sıralarda Sağlık Bakanı Osman Durmuş kampanyada alınan kanların tahlil için yurtdışına çıkarılmasının stratejik açıdan tehlikeli olduğunu açıkladı. Açıklamadan sonra üç gün Dr. Oktar Babuna için uygun iliğin bulunduğu bildirildi. Aynı gün Sağlık Bakanlığı, kan kampanyalarını durdurdu.
* Kampanyadaki soru işaretlerinden biri de "Babuna Gönüllüleri" olarak adlandırılan Babuna'nın arkadaşları oldu. Babuna gönüllüleri, ilk başlarda kampanyanın kahramanları olarak görüldü. Kanların yurtdışına gönderilmesinden sorumlu tutulan Babuna gönüllülerinin Adnan Hocacı oldukları öne sürüldü. Son olarak Babuna da Adnan Hoca'ya yakınlık duyduğunu ondan etkilendiğini açıkladı.
* Babuna için düzelenen kampanyayı "titan zincirine benzeten Sağlık Bakanı Durmuş "Ülkemizin stratejik önemi haiz bazı konular paralar akıtılarak dünya laboratuvarlarına peşkeş çekilmesin. Bugün stratejik bazı konuların çok kolay, herkes tarafından yapılabilir hale getirilmesi büyük bir sıkıntı doğurabilir. Bugün arkeoloji, antropoloji ilminin yaptığı çalışmaları biliyoruz." açıklamasını yaptı.