Üniversiteler alarmda

M. Sercan Tezcanoğlu


       Bütün ülkeyi yasa boğan deprem felaketi için üniversiteler şu ana kadar yaptıkları çalışmalarına hız verdiler. Daha önce deprem konusunda ilgili birimler kurarak çeşitli araştırmalar yapan, bunları kamu kurmlarına göndererek bilimsel ve teknik alanda uyarılarda bulunan üniversiteler felaketle birlikte teknik çalışmalarına ve danışmanlık hizmetlerine iyice ağırlık verdiler.
       Akademik kurumların bu faaliyetlerinin yanısıra bir başka kurum TÜBİTAK'da deprem araştırmalarını yoğunlaştırdı. TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi Yer Bilimleri Araştırma Enstitüse 17 Ağustos'daki deprem felaketinin ardından gelen ardçı depremleri incelemeye aldı. Kurum 20 farklı istasyon ağıyla birbiri ardına gelen ardçı şokları izleyerek bu konudaki raporlarını yayınlamaya başladı.
       TÜBİTAK, kendi bünyesinde kurulan Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi'ni (ULAKBİM) depremle birlikte devreye sokarak yakınlarını kaybetmiş kişilere bilgi veriyor. İnsanların birbirlerinden haber alabilmeleri için bir pano çalışması başlatan kuruluş, altyapı olarak interneti kullanıyor. ULAKBİM Müdür Vekili Erdoğan Yılmaz, depremden sonra birçok iletişim hattının kullanılmaz duruma geldiğini, ancak Kocaeli Üniversitesi'ndeki internet ağının zarar görmediğini, bunun da haberleşmede internet altyapısı kullanmayı sağladığını söyledi.
       ULAKBİM, ilk olarak bir veri tabanı oluşturdu. Ancak yoğun bir mesaj akımı oluşunca hat insanların yakınları hakkında bilgi verebilecekleri bir veri tabanına dönüştü. Çeşitli noktalardan bilgiler faks, internet gibi elektronik sistemlerle toplandı. Şu ana kadar yaklaşık 14 bin mesaj alındı. İlk 5 gün içinde TÜBİTAK'ın web sayfasından 500 bin ziyaretçiye bilgi verildi.
       Onlarca kişiyi buluşturulurken ve yüzlerce kişiye de yakınlarının durumuyla ilgili haber verildi. Mesaj panosuna ve veri tabanına internetten ve iki telefon hattından ulaşılabiliyor. Bu hatların 10'a çıkarılması planlanıyor. Hizmet 24 saat boyunca veriliyor. Ayrıca deprem bölgelerine, TÜBİTAK'tan 1 kamyon kadar sağlık malzemesi gönderildi.

       Orta Doğu Teknik Üniversitesi ise depremden bir hafta önce yapıların denetlenmesi konusunda uyarıda bulunmuştu. Toplu Konut İdaresi'nin ihale ettiği "3194 sayılı İmar Yasası'nın Revize Edilmesi" projesini kazanan ODTÜ, yaptığı çalışmalar sonucunda yapı denetimiyle birlikte, mesleki yeterliliğe dikkat çekmişti. ODTÜ Deprem Mühendisliği Araştırma Merkezi, 10 Ağustos 1999 günü Toplu Konut İdaresi'ne sunduğu tasarıda imar yasasıyla ilgili üç ana başlıkta topluyor.
       Yapıların denetimi, mesleki yeterlilik konusunda yapılması gerekenler ve mesleki sorumluluk sigortasını öngören projede sorumluluklarını yerine getirmeyenlere hapis ve para cezası uygulanması öngörülmüştü.
       Sistem nasıl işleyecek?
       Arsasına yapı kurdurmak isteyen yapı sahibi, mimara ön proje hazırlatacak. Belediye ön projenin uygunluğunu kontrol ederek uygun görürse uygulama projesi hazırlanması için izin verecek ve yapı denetimi yapacak firmayı yapı sahibine bildirecek. Hazırlanan uygulama projesi, yapı denetim kuruluşu tarafından denetlenecek. Kuruluşun hazırladığı rapor, belediyeye sunulacak. Belediye bu rapora göre bir ruhsat düzenleyecek. Denetim kurulu imarın tüm aşamalarını denetleyecek. Yapı tamamlanınca son bir rapor hazırlanarak belediyeye sunulacak. Belediye uygun bulursa yapıya oturma izni verecek.
       ODTÜ Deprem Araştırma Merkezi Başkanı Prof. Haluk Sucuoğlu, tasarının meclise sunulmasını beklediklerini söyleyerek, "Tasarının kanunlaşması uzun bir işlem. Tasarının kanunlaştıktan sonra uygulanması için her şeye sıfırdan başlayacağız. Çünkü Türkiye'de denetim sistemi yok. Projenin başlangıç uygulaması için özellikle deprem kuşağında yer alan pilot bölgeler belirlemiştik. Kocaeli de bu pilot bölgeler arasında yer alıyor" dedi.

       Boğaziçi Üniversitesi deprem felaketinin ilk günlerinden itibaren bilgi için başvurulan ana birkaç kurumdan birisi oldu. Özellikle Kandilli Rasathanesi'nden yapılan açıklamalar ülke genelinde büyük bir ilgi ve heyecanla takip edildi.
       kandilli Rasathanesi Müdürü Prof. Ahmet Işıkara depremi izyelen saatlerde birçok televizyon kanalından konuyla ilgili açıklamalarda bulundu. Işıkara'nın açıklamaları bilimsel kurumlar kadar vatandaşlar tarafından dayakından izlendi. Cumhurbaşkanı depremle ilgili Prof. Işıkara'dan bilgi aldı.
       ODTÜ'den Ortadoğu Cankurtarma ve İlkyardım Topluluğu (OCİD) öğrencileri otobüslerle ilkyardım bölgesine gittiler. Toplanan ilkyardım malzemesi belirtilen ihtiyaçlara göre sınıflandırılıp, ihtiyaç duyulan bölgelere gönderildi. Dağcılık ve kış sporlarıyla ilgilenen öğrenci kulüpleri, teçhizatlarıyla arama kurtarma çalışmalarına katılıp döndüler. Bu grup, tuvalet imarı için yeniden bölgeye gittiler. Deprem bölgelerine giden grupların başında bir öğretim üyesi ve bir psikolog bulunuyor. İsteyen depremzedeler, otobüslerle ODTÜ'nün yurtlarına getiriliyor. Deprem bölgesinde, toplum psikolojisi alanında, çocuklar için UNICEF'le ortak bir çalışma yürütülüyor. Ayrıca 8 kişilik bir bilimsel grup oluşturuldu. Grup, Gölcük'e gidip yol boyunca süregiden çatlak ve göçükleri inceliyor. Yeni imar yasasını revize eden bir çalışma ise depremden bir hafta önce ilgili bakanlığa iletildi.
       İTÜ: İki komisyon oluşturuldu. Acil yardım komisyonu ve teknik komisyon. Acil yardım komisyonu bünyesinde oluşturulan kriz masası gelen telefonları cevaplıyor. Kriz masasına bildirilen hasar tespit istekleri, öğretim üyelerinden oluşan hasar tespit komisyonuna iletiliyor. Komisyon bu yerlere gidip inceleme yapıyor ve oturulabilir veya oturulamaz raporu veriyor. Kriz masası, en çok talebin Maltepe'den geldiğini bildirdi.
       Bunun dışında, iki grup halinde dil bilen ve gönüllü öğrenciler özel teknelerle afet yerlerine gönderildi. Ayrıca yardım yapmak isteyip de bunları ulaştıramayan insanlara yol gösteriliyor. Ayni yardımlar da Gölcük'e gönderiliyor. Üniversite Rektörü Prof. Dr. Gülsün Sağlamer, Başbakanla neler yapılabileceği konusunda görüştü ve salı günü yapılması gerekenleri içeren bir raporu başbakanlığa sunacak. Prof. Dr. Aykut Barka da yabancı uzmanlarla birlikte ayrı bir rapor hazırlıyor. Tüpraş, İzmit ve Adapazarı'na tespit amacıyla çalışma grupları gönderildi.