Kızıl Amerikalı

Çocukken balkonumuzda, saksıdan yayılmış, her tarafı kaplamış sarmaşık en sevdiğim bitkilerdendi. Bir gün komşumuz itiraz etti diye, yeni boya yapılırken bitki sökülüp atıldı. Çok üzülmüştüm. Şimdi çalıştığım yerin otoparkında var (Ben diktim). Her sabah, akşam arabaya binerken seyrediyorum. Sözünü ettiğim sarmaşık Amerikan sarmaşığı. Araştırdım Türkiye'de en fazla olan cinsinin anavatanı Doğu Amerika'ymış. Belki adı bu sebeple öyle konmuş. Latince adı Parthenocissus. Bizdeki kimi peyzaj mimarları Vitis ya da Ampelopsis diye söylüyorlar, doğru, uzaktan akraba ama adı öyle değil! Sadece Parthenocissus!
Amerikan sarmaşığı özellikle sonbaharda sarıdan kırmızıya kadar renk alan yaprakları ve çok çabuk gelişen bir sarmaşık olduğu için bolca dikiliyor. Duvara yapışan kaz ayağı gibi yaprakları P. tricuspidata vantuzsuz olup sarılıcı özellikte, yaprakları 3 - 5 parçalı olan türü P. quinquefolia. Bu tür, çim alanların dışında, üzerine basılmayan alanlarda; 20 cm'e yükselebilen toprak kapatıcı, zemin örtücü gibi kullanılıyor (Begonvil gibi). En gelişmişi zaman içinde 20 - 30 metre kadar tırmanabiliyor. Şehir içindeki gri çirkin binalar Amerikan sarmaşığı sarınca güzelleşiyor, estetikçe yumuşuyor. Hava kirliliği, sıcaklık, susuzluk bitkiyi etkilemiyor.
Amerikan sarmaşığı her toprakta (tercihen biraz kuru) yetişebilir. Güneşli alanda büyüyebilir. Duvarı saracaksa, doğu ya da kuzey cepheleri en uygun alanlar. Kışın yaprağını döktüğü için her türlü hava şartına uyum sağlayabilir. Daimi yeşil hedera ile beraber dikilirse kışın boşlukları dolu durabilir. P. henryana denilen, zor bulunan vantuzlu türü alacalı yapraklıdır. Hafif gölgeli ortamlarda mucizeler yaratıyor. İlkbaharda kel gövde bordo yapraklarla bezeniyor, ardından yer yer kırmızı, yeşil, beyaz renk tonları karışıyor. Sonbahara doğru bayrak kırmızısına yakın parlak renk alıp dökülüyor. Vantuzsuz olanların sararanları da ilginç.
İlkbaharda, yaz ortasında orta karar bir gübre dışında besin istemez. Üretimi kolay. İlkbaharda, yaz ortasında bitkiden çelikler alarak geliştirebilirsiniz. Siz istemeseniz de yaz sonunda bitkinin ürettiği mavi - metalik renkli tohumlar dökülerek zaman içinde bahçenizde, saksıda karşınıza çıkabilir. Çoğu insan yok böcek yapıyor, diğer bitkileri öldürüyor diye bu sarmaşığı sevmiyor. Ben kontrol edildiği sürece başarılı olabileceğini söylüyorum. Derin budansa bile tekrar gelişiyor. Sorun yok! Piyasada yapışkanları 150.000, vantuzsuz olanları 450.000 liradan satılıyor. Budanması, dikimi içinde bulunduğumuz zamanda ya da ilkbaharda yapılıyor (Sonbahar daha uygun).
Çok çabuk gelişiyor demiştim. Küçük bir iki yaprak 5 yılda 8 metre yükselip alan kapatabilir. Vantuzsuz olanlar telle, tahtayla desteklenirse duvara sarabilir. Ama odunu zaman içinde kalınlaşıp sorun çıkartabilir. Kalın demir parmaklıklar, ölü ağaçlar ya da selviler bu tür için en uygunu.