Paris Zafer Takı’nda iki Bornovalı...
11 Kasım 1918’de, Fransa’nın başkenti Paris’in biraz kuzeyindeki Compiegne Ormanı’nda çıkmaz bir tren yoluna yerleştirilen Orient Expres’in 2419 numaralı vagonunda, İtilaf Devletleri ile Almanya arasında imzalanan Rethondes Antlaşması’yla I. Dünya Savaşı son buldu. Bu tarihten önceki süreçte de Bulgaristan’la 29 Eylül 1918’de Selanik Ateşkes Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu’yla 30 Ekim 1918’de Mondros Ateşkes Antlaşması ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’yla 3 Kasım 1918’de Villa Giusti Antlaşması imzalanarak diğer ittifak devletleriyle de savaşın son noktası konulmuştu.
Televizyonlarda izlemişsinizdir. Paris’te, I. Dünya Savaşı’nı sonlandıran ateşkesten 100 yıl sonra, kutlama ve savaşta hayatını kaybedenleri anma töreni düzenlendi. Dünya liderlerinin katıldığı tören, kentin göbeğindeki Arc de Triomphe’un (Zafer Takı) tam altında yapıldı.
Liderler, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron öncülüğünde yağmurlu havada ellerinde şemsiye, Champs-Elysees’den yürüyerek Zafer Takı’nın olduğu yere geldi. 11. ayın, 11. günü, saatler 11’i gösterirken Arc de Triomphe’un altında, dünya liderlerinin huzurunda çanlar bir kez daha çaldı, silahlar sustu ve tam yüz yıl önceki 11 Kasım yeniden canlandırıldı.
103 yıl önceye gidelim...
Napoleon Bonapart, Waterloo Savaşı’nı kaybetmiş ve St. Helen Adası’na sürgünle cezalandırılmıştı. Sadık generallerinden biri olan Rovigo Dükü Anne Jean Marie Rene Savary de komutanı Napoleon’la birlikte Bellerephon gemisine binip adaya gitmek istemişti ama reddedildi ve Malta’ya gönderildi. Kısa süre sonra Malta Adası’ndaki diğer bir sürgün general olan Charles Anthony Lallemand’la birlikte adadan kaçarak İzmir’e, Bornova’ya geldiler. Ama, aralarında pek anlaşamamış olmalılar ki, bilinmeyen bir nedenden ötürü Champs des Emigres (Bozalan) denilen yerde (Günümüzde Ege Üniversitesi Lojmanları civarı) Rovigo Dükü Savary ile Lalleman’ın bir düello bile yaptıkları kayıtlar arasında yer alıyor. Bu arada Savary’nin İzmir’de bulunduğu süre içinde ticari teşebbüsler de yaptığı, hatta iflas ettiği de yine Savary ile ilgili bilinenler arasında.
Lallemand, Bornova’ya geldikten bir süre sonra ‘istenmeyen kişi’ ilan edildiği için İzmir’den Amerika’ya gitti. Rovigo Dükü Savary de 1816-1819 arasında geçen üç yılın ardından İzmir’den ayrıldı. Aradan geçen zaman içinde Savary’nin de, Lallemand’ın da itibarları iade edildi ve her ikisi de Fransa’nın tarihi kahramanları arasındaki yerlerine kavuştu. Lallemand 1839’da, Savary 1833’te öldü.
İşte, hayatlarının bir bölümünü İzmir’de ve Bornova’da geçiren bu iki Fransız generali, 11 Kasım 2018’de dünya liderlerinin önünde I. Dünya Savaşı’nı sona erdiren antlaşmanın 100. yılının kutlandığı Paris Zafer Takı’nda, mermere kazınmış adlarıyla yaşamaya devam ediyor.
