Emeklilik bütün çalışanların hayalini kurduğu, daha çalışırken ne yapacağını planladığı güzel bir dönemdir. Pek çok çalışan, emekli olma hayaliyle çalışırken pek çok şeye katlanıyor. Amirinin davranışlarına tahammül ediyor, her sabah erkenden işine gitmek için trafiğe sabrediyor... Bunların tamamı emeklilik döneminde rahat etmek için katlanılan şeyler.
Ancak Türkiye’de emeklilik döneminde düşük gelir yüzünden hayat standardı da bir anda düşüyor. Özellikle 2008 sonrasında düşen “emekli aylık bağlama oranları” sonucunda pek çok emekli, geçmiş döneme göre çok daha düşük emekli aylıkları almaya başladı. Böyle olunca da, çalışırken kurulan hayaller maalesef emeklilik döneminde gerçeğe dönüşemiyor.
2000 öncesine uygulandı
Emekli aylıklarında oluşan hesaplama farklılıkları, en çok 2000 yılı sonrasında emekliye ayrılanları etkiliyor. Çünkü bu tarihten sonra aylık bağlama oranının düşmüş olması, daha düşük emekli aylığı anlamına geliyor. Ayrıca 2000 yılı öncesi emekliler için intibakın hayata geçirilmesi de, 2000 yılı sonrasında emekli olanlar için mağduriyetin artmasına neden oldu.
2000 yılı öncesi emekli olanlara intibak yapılmasıyla, emeklilerin aylık hesaplamalarından kaynaklanan kayıpları bir ölçüde giderilirken, bu tarihten sonra emekli olanlar için intibakın hayata geçirilmemesi sorun yarattı. Ayrıca, Bağ-Kur’lular da intibaktan yararlanamamıştı. 2000 yılı öncesi emeklilere uygulanan intibaktan, 2000 yılı sonrasındaki emeklilerin de yararlanması için açılmış davaların sonuca yaklaşması, beklentileri artırıyor. Emekliler intibak konusunda hükümetten adım bekliyorlar.
Adım atılması gerekecek
İntibak konusunda artan beklentiler sonucu Çalışma Bakanı Faruk Çelik “Adaletsizlik varsa giderilir” açıklamasını yapınca, emeklilerin umutları arttı. Konuyla ilgili süren iki dava var. Bu davaların sonuçlarının, emekliler lehine çıkması halinde intibak konusundaki beklentiler daha da artacak.
2000 yılı sonrası emekli olanlara kişilere intibak yasası çıkarılması konusunda ilk dava İşçi, Memur, Bağ-Kur Emeklileri Derneği (İMBED) Başkanı Hamdi Öz’ün tarafından açılmıştı. Son duruşmada dava, 29 Nisan’a ertelendi. Şayet bu tarihteki yeni duruşmadan emekliler lehine karar çıkarsa, konuyla ilgili bir düzenlemenin yapılması gereği ortaya çıkabilir.
Bunun dışında intibak konusunda açılmış ikinci bir dava daha var. Türkiye Emekliler Derneği (TÜED) tarafından Ankara İş Mahkemesi’nde açılan intibak davasında son duruşma 17 Mart’ta görüldü. Bu dava da 2 Temmuz tarihine ertelendi. Her iki davada da itirazlar, 2000 yılı sonrası emeklilerin de 2000 yılı öncesi emekliler gibi intibaktan yararlanması konusunda yoğunlaşıyor. Yani, yaşanan bir mağduriyetin ortadan kaldırılması amacıyla açılmış.
İntibak ne fark ettirir?
İntibak, geçmiş yıllarda emekli aylığı hesaplaması yapılırken dikkate alınmayan ülkenin refah artışı kriterinin, dikkate alınmaya başlamasıdır. İntibak sayesinde, emekli oldukları dönemde aylık hesaplama yöntemlerindeki fark nedeniyle düşük aylık bağlanan emeklilerin mağduriyeti giderilmiş oluyor.
2000 yılı öncesi emekliler için uygulanan intibak, emeklilerin maaşlarına ortalama 200-350 TL arasında zam yapılmasıyla sonuçlanmıştı. Yaklaşık 438 bin emeklinin maaşında 50 TL, 324 bin emeklinin maaşında 50-100 TL, 715 bin emeklinin maaşında 100-200 TL, 284 bin emeklinin maaşında da 200-350 TL artış yaşanmıştı. 2000 yılı sonrası emeklilerin maaşlarında da bu civarda bir artış olması bekleniyor.
2000 yılı sonrası emekliler için hayata geçirilecek intibak uygulamasının, Bağ-Kur’luları da kapsayacak şekilde düzenlenmesi gerekiyor. Nitekim Bağ-Kur’lular, daha önceki intibaktan yararlanamamıştı. Emekli aylıkları normalde SSK’lılara göre düşük olan Bağ-Kur’luların, bu kez intibaktan yararlanmaları sağlanmalı.
Herkesi sevindirmeyebilir
Davaların sonuçlanmasının ardından şayet hükümet, intibak konusunda yeni bir yasa çıkarırsa, intibaka konu olacak kişilerin dosyalarının tek tek incelenerek, emekli maaşlarının yeniden hesaplanması gerekecek. Dolayısıyla intibak sonrası zamlı emekli aylıklarının ele geçmesi uzun süre alacaktır.
SGK, 2000 yılı öncesinde emekli aylıklarının yeniden hesaplanması için hummalı bir çalışma içine girmişti. Bu çalışmalarda ne yazık ki bazı emeklilerin aylıklarının düşmesi de söz konusu olmuştu. SGK’nın hatası nedeniyle yüksek emekli aylığı bağladığı emeklileri tespit etmiş, aylıklarını düşürmüştü. Dolayısıyla intibak, tüm emekliler için maaş artışı anlamına gelemeyebilir. SGK’nın bu konuda yapacağı çalışma, geçmişin hatalarını da ortaya çıkartabilecektir.
