Soma faciasının ardından cuma günü Bartın’da yaşanan iş kazası bir kez daha yürek yaktı. Bu kez Türkiye’ye çalışmak için gelmiş bir Çinli işçi hayatını kaybetti. Böyle olunca da, akıllara bir soru daha geldi. Bartın’da özel bir maden ocağında Çinli işçinin ne işi var?
Bartın’daki Çinlilerin çoğu madende çalışıyor. Çinli yatırımcılar ülkelerinden çok sayıda işçiyi ülkemize getirmekte. Hatta bunlardan bir kısmı ülkelerinde ceza almış mahkûmlar. Cezalarının bir bölümünü ülkemizde çalışarak tamamlayabiliyorlar. Bu şekilde hem ülke ekonomisine dışarıdan döviz getirerek katkı sağlıyorlar, hem de cezalarını tamamlıyorlar. Fakat ne yazık ki, cuma günkü olay gösterdi ki, iş kazası Türk işçi, Çinli işçi ayrımı yapmıyor. Yaşanan olay ilk de değil. Geçtiğimiz yıl kasımda da benzer şekilde Zonguldak’ta bir madende Çinli bir işçi hayatını kaybetmişti.
Çin işçi gönderiyor
Çin yurtdışına işçi gönderilmesi konusunda Türkiye’nin de ciddi rakibi. Türk müteahhitlik sektörü, özellikle Ortadoğu’da ve Türki Cumhuriyetlerde çok büyük yatırımlar gerçekleştiriyor. Bunu yaparken de, pek çok işçiyi yurtdışında çalışmaya gönderiyor. İhracatımızın her yıl ortalama yüzde 20’si müteahhitlik sektöründe gerçekleşiyor. Fakat yurtdışına gönderilen Türk işçi sayısında son yıllarda ciddi azalma var. Bunun en önemli nedeni Çin gibi ülkelerin devreye girmesi ve müteahhitlerine teşvikler sağlaması.
Uçak bileti devletten!
Çin, müteahhitlerine yurtdışına işçi göndermede ciddi teşvikler uyguluyor. Yurtdışına giden işçinin uçak biletini, işverene önemli sigorta muafiyetleri sağlıyor ve bu sayede yurtdışındaki işçi sayısını arttırdığı gibi ülkeye döviz girişi de sağlıyor. Türk firmaları bu konuda Çinli şirketlerle mücadele edemez duruma gelmiş. Torba yasa ile ikili sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde iş alanlar için sigorta priminin belirli oranda azalması hayata geçti. Fakat başka teşviklere de ihtiyaç var. Müteahhitlik firmaları ekonomiye kaynak sağlıyor. Bu kaynağı başka ülkelere kaptırmak ekonomimize zarar verdiği gibi bu şirketleri yatırımlardan da vazgeçirir.
Yabancı çalışanda Gürcü ağırlığı var
Zonguldak’ta genellikle madenlerde çalışanlarla birlikte ülkemizde toplam 2 bin 200 civarında Çinli çalışan var. Fakat ülkemizdeki en kalabalık yabancı çalışan sayısı 6 binle Gürcistan uyruklular. Tabi ki bu rakamlar resmi rakamlar. Yani kayıtlı olarak çalışan, çalışma izni alınmış, sigortaları yatırılarak çalıştırılan yabancılar. Bu rakama Suriyeli kaçak çalışanlar dahil değil.
Gürcüler daha çok ev hizmetlerinde istihdam ediliyorlar. Yaşlı ve çocuk bakımı işlerinde çalışıyorlar. Çalışma izni verilen Çinli işçilerin yüzde 87.5’i erkek işçilerken, Gürcistanlılarda çalışma izni alan kadınların oranı yüzde 62.6. Endonezyalıların aldığı çalışma izinlerinin yüzde 92.9’u da kadınlar ait. Yani ülkemizdeki bazı sektörlerin yabancılar tarafından paylaşıldığını söylemek mümkün. Çinli işçiler biraz da, zorunlu mahkumiyet cezasını çekmek için ağır işlerde çalışıyorlarken, Gürcistanlılar ev hizmetlerinde, Endonezya gibi Uzakdoğu ülkelerinden gelenler ise daha çok spa ve masaj gibi sektörlerde iş bulabiliyorlar.
Ne iş için geliyorlar?
Çalışma izni almış yabancıların yüzde 12.4’ü eğitim sektöründe çalışıyor. Özel okul sayısının artması ile özellikle İngilizce eğitim konusunda yabancılara iş alanı açıldığı görülüyor. Diğer yandan çalışma izni almış yabancıların yüzde 11.8’i de konaklama sektöründe. Yabancıların yoğun olarak istihdam edildiği sektörler arasında havayolu taşımacılığı, yaratıcı sanatlar ve spor faaliyetleri bulunuyor.
Türkiye’ye gelip, madenlerde, sanayide, inşaatlarda çalışan çok sayıda yabancı da bulunuyor. Bu yabancıların çok büyük bir kısmı, düşük ücretlerle, daha doğrusu asgari ücret altındaki seviyelerde kaçak çalıştırılıyor. Örneğin, Ermenistan vatandaşlarının inşaatlarda kaçak çalıştırıldıkları, Çalışma Bakanlığı’nın denetimleri sonucunda ortaya çıktı. Kaçak çalışan yaklaşık 20 bine yakın Ermeni vatandaşı olduğu tahmin ediliyor.
Kaçak çalıştırana ceza çok ağır!
Ççalışma izni bulunmayan bir yabancıyı çalıştıran işveren, her bir yabancı işçi için 7 bin 612 TL idari para cezası ile karşılaşabilir. Yabancılardan çalışma izni olmadan bağımsız çalışanlara ise 3 bin 43 TL ceza uygulanıyor.
