HDP’li milletvekili Sırrı Süreyya Önder’i dinliyorum.
Bir açıdan bakıldığında “haklı” bulduğum söylemi şöyle:
“Üniversiteler hayrettir ki çözüm için bir model proje üretmiş değiller.”
Doğru...
Bir değil çok sayıda çalışma olmalıydı.
Sosyosiyasal model projeleri üzerinde yapılmalıydı tartışmalar.
Oysa üniversitelerde kamuoyuna yansımış bir tek çözüm projesi bile hâlâ yok.
Neden?
Sırrı Süreyya’ya göre “Akademisyenler korkuyor. Böyle çalışmaları yapanlar, üniversiteden kopartılır, atılır.”
Belki öyle, belki değil...
Ama Sırrı Süreyya bunu söylerken, karşı soruya da hazır olmalıydı:
“Ya sizler?
HDP neden bir proje üretebilmiş değil?
HDP’nin bir -araştırma bürosu- yok mu?
Korkusuz olduklarını her vesileyle ifade ettiklerine göre -özerk bölgeler- gibi yuvarlak lafların altını dolduran, iyi hesaplanmış, gerçekçi bir projeniz neden hâlâ yok?”
Model tasarımınız olmalı ve kamuoyuyla paylaşılmalı.
AYRILIK YOK
Oysa...
Dünyanın tüm kıtalarına yayılmış 20 devlette en az 60 bölgede değişik “özerklik” uygulamaları var.
Temel özelliği “ayrılmak” olmaksızın ve “merkezi devletin egemenliğini sorgulamaksızın” bölgesel topluluğun kendi alanında “iç yönetimidir.”
Merkezi devletin “anayasası” ve “özerklik şartına” göre uygulanır.
Amaç “Etnik çatışmaların demokratik özyönetim yoluyla çözülmesi...”
Bu “özyönetimlerin” çapı, derinliği her ülke, bölge, devlet, etnik azınlık için farklı olabiliyor.
ÖZERK YÖNETİMLER KATALOĞU
Thomas Benedikter “Dünyadan özerklik örneklerini” tek tek irdeleyen, modelleri yansıtan bir kitap yazmış. (*)
İşte bir liste...
- Güney Tirol Özerk Bölgesi (İtalya)
- Bask Özerk Bölgesi (İspanya)
- Katalonya Özerkliği (İspanya)
- İskoçya Özerkliği (İngiltere)
- Kuzey İrlanda Özerkliği (İngiltere)
- Galler Özerkliği (İngiltere)
- Man Adası ve Britanya’ya bağlı diğer bölgeler (İngiltere)
- Aland Adaları (Finlandiya)
(İlk modern özerklik 1921)
- Faroe Adaları ve Grönland (Danimarka)
- Belçika’da Almanca dil topluluğu (Flamanlar)
- Gagavuz Bölgesi (Moldova)
- Kırım Özerk Cumhuriyeti (Ukrayna)
(Eski uygulama )
- Voyvodina Özerk Vilayeti (Sırbistan)
- Azorlar Maderia (Portekiz)
- Kürdistan Özerk Bölgesi (Irak)
- Nunavut Bölgesi (Kuzey Kanada’daki Eskimoların toprakları)
- Atlantik Özerk Bölgesi (Nikaragua)
- Khyala Bölgesi (Panama)
- Zanzibar Özerkliği (Tanzanya)
- Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi (Filipinler)
- Bougainville Bölgesi (Papua Yeni Gine)
- Aç (Endonezya)
- Yeni Kaledonya ve Fransız Polinezyası (Fransa)
- Hindistan özerklikleri (Hindistan asimetrik devlet modeli-Devlet Altı Siyasal Özerklik)
- Tataristan Özerkliği (Rusya)
- Porto Riko (ABD)
- Yerli halklar için Amerika kıtası rezervatları
- Hong Kong (Çin)
- Güney Sudan (Geçiş için geçici özerklik)
- Chittagong Hill Tracts (Özerklik benzeri teritoryal)
- Azad Jammu, “Keşmir ve Gilgit-Baltistan” (Pakistan özerklik benzeri teritoryal)
Bunlarher biri, anayasaları, etnik yoğunlaşmaları, tarih, kültür ve demokrasileri, gelenekleriyle incelenmeli ve Türkiye’ye özgü en uygun modeller için projeler geliştirilmeli. Özerklik de ön şart değil.
“Yerinden yönetim” ciddi ön çalışmayı gerektirir. Sadece “başlık klişesi” değildir. “Sokağa çıkın” çağrısı yapmak yerine demokratik çözüm modelleri anlatılmalı, oluşturulmalı ve “özlem” olarak kalmamalı.
.........................
(*) Modern Özerklik Sistemleri - Dünya Özerklik Örnekleri Thomas Bendikter. Nika Yayınevi Mayıs 2014
