Bankalar azarlanınca korkar mı? Korkar... İki hikâye anlatayım. Birinci hikâye: Yıllar önce bir malın kıtlığı başladığında, karaborsa hortladığında, hükümete önerilirdi: “Asacaksın pazar yerine 3-5 bakkalı, kasabı... Bak bakalım kimse karaborsa yapar mı?”
İkinci hikâye: Tavşan telaşla kaçıyormuş. ”Telaşın ne?” diye sormuşlar. “Avcılar kurt avına çıkmış” cevabını vermiş. “İyi de sen kurt değilsin ki...” diyenlere “Kurt olmadığımı anlatıncaya kadar kellem gider” demiş.
Kıssadan hisse: Bankacılar korkuyor. Çünkü kriz rüzgârında reel sektör bankalardan şikâyete başladı. Ekonomideki daralmanın, işlerin durmasının faturası bankalara kesildi. Hükümete akıl verenler çoğaldı: “Kapatacaksın 3-5 bankayı... Bak bakalım hangi banka kredileri erken çağırıyor, hangi banka faizi yükseltiyor?
Kıssadan hisse: Bankacılar korkuyor. Hükümete neyin ne olduğunu anlatıncaya kadar, başlarına çok şey gelebilir.
Milliyet Ekonomi’de bugün yayımlanan, bankalarla ilgili haberleri derlerken banka müdürleri “Sakın ismimizi vermeyiniz... Başımıza bir dert açmayınız” diyerek sektördeki korku baskısının boyutunu sergiliyorlardı.
Bankalar olmadan olmaz
(1) Krizden etkilenen ülkelerde hükümetler ve merkez bankaları öncelikle finans sisteminin çöküşünü önlemeye, banka sistemini ayağa kaldırmaya, işler hale getirmeye çalıştı. İkinci aşamada ekonomideki (reel sektördeki) çöküşü önlemek için bankaları fonlamaya başladı. Banka sistemi de bu kaynakları reel sektöre aktarma arayışına girdi.
(2) Bizde kriz rüzgârıyla banka sistemi çökmedi. Ama kilitlendi. Bizde hükümet ve Merkez Bankası banka sisteminin kilidini açmadan ve de banka sistemine bir şeyler vermeden banka sisteminden almak istiyor.
(3) Banka sisteminin kilitlenmesi ne demektir? (a) Bankalarımız büyük ölçüde döviz kredisi kullanıyordu. Kriz rüzgârında vadesi gelen döviz kredilerinin yenilenmesinin güç olabileceği endişesiyle bankalar döviz açıklarını iç piyasadan döviz satın alarak toplamaya çalışıyor. Bu konuda hükümet ve Merkez Bankası banka sisteminin sorunuyla ilgilenmiyor. (b) Kriz rüzgârının etkisinde iç ve dış piyasalar daraldı. Banka müşterileri (reel sektör) banka kredilerinin faizini ve anaparasını ödemekte zorlanıyor. Bankalara YTL girişi azaldı. Bu konuda hükümet ve Merkez Bankası banka sisteminin sorunuyla ilgilenmiyor.
Bankalar almadan veremez
(4) Banka sistemi, almadan veremez. Banka sistemi parayı mevduat olarak halktan toplar. Yurtiçindeki ve dışındaki bankalardan borç olarak alır. Topladığı parayla reel sektöre kredi verir. Hükümetin bonolarını satın alarak hükümete kredi verir.
Son bilgilere göre, banka sisteminin toplam kredileri 381 milyar YTL, bono ve tahvil stokları 191 milyar YTL. Banka sistemi kredilerden, bonodan faiz alacak ki ve de vadesinde para tahsil edebilecek ki, mevduat sahiplerine faiz ödeyebilsin. Yurtdışı bankalara borçlarını ödeyebilsin.
(5) Azarlamak ve korkutmak yerine yapılabilecek işler vardır: (a) IMF ile bir an önce anlaşma yapılacak. Kotamızın 5 misli (9 milyar dolar) kaynak hemen kullanılacak. Daha sonraki dönemde kısım kısım kredi kullanma imkânını sağlayacak doğru dürüst bir stand-by anlaşması yapılacak. Bu kaynaktan sağlanacak dövizle banka sistemi rahatlatılacak.
(b) Reel sektöre fon aktarımı için banka sistemine YTL kaynak aktarılacak. (c) Bankaların reel sektöre kaynak akıtmalarında rahatlık sağlamak için özel durumlarda kredilere devlet güvencesi verilecek. Devlet kredi riskini bankalarla paylaşmayı göze alacak.
