Dış borç alamadan yaşayamayız

Dış borç alamadan yaşayamayız
Yatırımı durduran, üretimi yerinde sayan bir ülke olarak Türkiye son yıllarda tüketmek için dışarıdan borçlanmaya başladı. Dış borç almadan yaşayamaz hale geldi.
Bu yazının altında, Türkiye'nin son 25 yılda dış borca nasıl bağlandığının tablosunu bulacaksınız.
Sayın okuyucularıma bu tabloyu özetleyeyim:
(1) İthalat gideri, bir ülkenin dışarıdan satın aldığı mallara ödediği dövizdir. İhracat gideri, bir ülkenin dışarıya sattığı mallardan gelen dövizdir. Döviz giderini, döviz geliri karşılamaz ise bir açık ortaya çıkar. Buna "dış ticaret açığı" denilir. Dış ticaret açığı mal alımı ile satımı arasındaki döviz açığını gösterir.
(2) Bir ülkenin döviz geliri gideri sadece ithalat ve ihracat işlemlerinden (mal ticaretinden) oluşmaz. Turizm geliri ve gideri vardır. İşçi dövizi geliri vardır. Gemi, TIR taşımalarının geliri ve gideri vardır. Faiz veya kar transferleri vardır. İthalat ve ihracat dahil, ülkenin tüm olağan döviz gideri ile geliri arasındaki farka "cari açık" denilir. Cari döviz açığı rakamı içinde yeni borçlanmalar veya borç taksidi ödemesi, yabancı sermaye giriş çıkışı yoktur. Cari açık, dış ticaret açağından küçük veya büyük olabilir. Çünkü diğer döviz gelir giderleri dış ticaret açığını küçültüp büyütebilir. Ülkenin gerçek (kapatılması gereken) döviz açığını cari açık gösterir.
(3) Cari döviz açığı (ülkenin gerçek döviz açığı) ya döviz rezervi (ülkenin döviz imkanları) azaltılarak kapatılır, ya da "sermaye hareketi" ile kapatılır.
(4) Sermaye hareketi denilen şey, (a) Yabancı sermaye yatırımı, (b) Portföy yatırımı, (c) Kısa veya uzun vadeli dış kredi olarak ülkeye giren döviz (sermaye)'dir.
Bu açıklamalardan sonra Türkiye'nin rakamlarına bakalım:
(1) Bu yıl dışarıdan 52 milyar dolarlık mal alıyoruz. Satabileceğimiz mal 28 milyar dolarlık. Dış ticaretimiz 24 milyar dolar açık veriyor. Bugüne kadar Türkiye bu kadar büyük dış ticaret açığı ile karşılaşmamıştı. Bu yıl böyle de gelecek yıl bu açık küçülecek mi? Hayır. Açık büyüyecek. Veya aynen devam edecek.
(2) Cari açık (toplam döviz açığı) bu yıl 8.2 milyar dolar. Bu açığı ya döviz rezervini azaltarak, ya da yeni kredi alarak kapatacağız. Bu yıla kadar böyle büyük açık ortaya çıkmamıştı. Gelecek yıl en iyi tahminle gene 6.6 milyar dolar cari açık ortaya çıkacak. Bu dövizleri nereden bulacağız?
Sayın okuyucularım, dikkat buyurunuz: Yatırım yapmıyoruz. Üretim durdu. Sanayi fazla miktarda hammadde, ara malı kullanmıyor. Piyasalar durgun. Fazla mal satılmıyor. Buna rağmen 52 milyar dolarlık ithalat yapıyoruz. Buna karşılık dışarıya satabildiğimiz maldan gelen para 28 milyar dolar. Sattığımız nerede ise aldığımızın yarısı... Neden? Çünkü üretemiyoruz. Çünkü Türkiye üretemeden tüketen bir ülke haline geldi. Üretemeden tüketen ülke aradaki farkı dışarıdan borç alarak kapatmaya alıştı... Ama bu böyle gidemez...
Bu böyle gidemez ama... Döviz açığı tablosu bir günde, bir ayda, bir yılda düzelemez... Demek ki, (1) Bir yanda tabloyu düzeltecek, üretimi artıracak çaba içine girmemiz şart. (2) Öte yanda, bu yılki açığı, gelecek yılki açığı kapatmanın yollarını bulmaya mecburuz.
Açığı kapatmanın yolu yeniden borçlanmaktır. Bankaları sapır sapır dökülen, polisleri sokakta devlete baş kaldıran bir ülkeye, Anayasa Mahkemesi bir partiyi kapatmak üzere olduğundan, hükümeti yakında düşecek, seçime gidecek, ekonomisi sahipsiz kalacak bir ülkeye kimse dövizini emanet edemez. Kimse kredi veremez. Bunları bilelim ve görelim de, başımıza geleceklere hazırlıklı olalım.

Döviz açığımız giderek büyüyor (Milyon Dolar)
Yıllar	İthilat	İhracat	Dış Ticaret Açığı	Cari (Döviz) Açığı
2001	54.000	31.000	23.500	-6.600
2000	52.000	28.000	24.000	-8.200
1999	39.773	29.326	10.447	-1.364
1998	45.440	31.220	14.220	1.984
1997	48.005	32.647	15.358	-2.638
1996	43.028	32.446	10.582	-2.437
1995	35.187	21.975	13.212	-2.339
1990	22.581	13.026	9.555	-2.625
1985	11.230	8.255	2.975	-1.013
1980	7.513	2.910	4.603	-3.408
1975	4.502	1.410	3.101	-1.648

Kaynak; Merkez Bankası Ödemeler dengesi istatistiklerinden özetlenmiştir.