Yıllık vakti

Her yılın ilk yarısı şiir yıllıklarının yayımlanma vaktidir. Bu yılkiler de Şeref Bilsel ile Cenk Gündoğdu’nun hazırladığı “Şiir Defteri”nin çıkmasıyla tamamlanmış oldu. “Şiir Defteri”nin kapağında 2008 tarihi var; diğerlerinin kapağında ise, geleneğe uygun bir biçimde, 2007 denmiş.
Yıllıkların ansiklopedik bölümler dışında az çok farklı değerlendirme ve beğenilerle hazırlandığını belirtmek herhalde gerekmiyordur. Belirgin özellikler konusunda ise şunları söyleyebilirim:
Şeref Bilsel- Cenk Gündoğdu yıllığı ile Fergun Özelli- Hayri K. Yetik yıllığı, diğerlerine göre daha kolektif ürünler. Çok sayıda yazardan görüş ve yazı alınmış. Hakan Arslanbenzer’in yıllığında ise hazırlayıcısının eleştirel çalışması ve tavrı fazlasıyla öne çıkıyor.
Arslanbenzer yıllıklarının bu özelliği, bir olumlu, bir de olumsuz sonuç veriyor. Olumlu sonuç, son derece canlı bir eleştiri çabasıyla karşı karşıya olmamız ve bu çabanın, genel düzlemin yanı sıra, şiirine yer verilen her şair için de gösterilmiş olması. Her şiirden önce, şairiyle ilgili kısa ama hatırı sayılır eleştirel değinmeler okuyoruz bu yıllıkta. Olumsuz sonuç ise kendisini kitabın düzeninde ortaya koymakla birlikte, şiirin neliğiyle de ilgili. Bu noktanın üzerinde biraz durmalıyım.

Sınıflandırma-etiketleme
Arslanbenzer, yıllığına aldığı şiirleri diğer yıllıklar gibi şairlerinin doğum tarihine göre sıralamak yerine, kuşaklar ve akımlar temelindeki özgün bir sınıflandırmaya göre, bölümler hâlinde düzenliyor: “1960 Kuşağı, Ara Kuşak, 1980 Kuşağı, Yeni Hece Şiiri, Neo- epik Şiir, Yeni Biçimci Şiir”. Herhangi bir kuşak ya da akım adıyla anmak istemediği şairleri ise “Bireyseller” başlıklı bir bölümde topluyor.
Arslanbenzer bu sınıflandırmayla ilgili gerekçelerini, sunuş yazısında topluca ve her bölümün girişinde de daha ayrıntılı bir biçimde sunuyor bize.
Bu tür sınıflandırma ya da adlandırmaların belirli yararları olduğunda kuşku yok. Ancak, hangi düzeyde uygulandıkları belirleyici bir önem taşıyor. Arslanbenzer’in yıllığındaki gibi bütünün biçimlendirilmesinde kullanılması, şiirlerin tikelliğine zarar veriyor bence. Kuşak ve akım adları birer etikete dönüşüyor. Şiirse etikete gelmeyen bir şey. Sınıflandırma / etiketleme işlemi, en genel düzeyde değil, ikincil düzeyde bir açıklama öğesi olarak kullanılmalı.
Arslanbenzer’in bölüm girişlerine yazdığı açıklamalar yalnızca genel sunuş ya da değerlendirme yazısının bir parçası olarak yer alsaydı, yazarın eleştiriye sıkı birer katkı niteliği taşıyan kavramlaştırmalarının ve değerlendirmelerinin toplam katkısı artacaktı.

Yinelenen olumsuzluklar
Yıllıklarda şiir sıralaması şairlerin yaşına göre yapıldığında ortaya lonca görünümü çıkıyorsa da, zamandizinsel bilgi vermesi açısından yeğlenebilecek bir yöntem.
Sıralama ilkesi olarak geriye yıllık hazırlayıcısının şiirlere verdiği değer ile, adların alfabetik sırası kalıyor. Bu ikincisinin bazı editörlere fazla şematik göründüğünü biliyorum. Birinci ilke, yani şiirlerin değerine göre yapılacak bir sıralama ise yıllığın ya da her tür şiir sıralamasının amacını hayli aşan bir değerlilik hiyerarşisi yaratma tehlikesi taşıyor.
Düzenleme açısından bir başka ortak olumsuzluk, yazı bölümleri en geniş olan yıllıkların bile dizinsiz yayımlanması. Oysa antolojiler gibi yıllıklar da bir seferde ve baştan sona okunup bitirilen türden kitaplar değil,  birer başvuru kaynağı; başvuru kaynaklarının vazgeçilmez özelliklerinden biri ise, kullanışlılık...
Bu yıl bir başka ortak olumsuzluk daha yinelenmiş durumda: Yıllıkların ayrılmaz bir parçasına dönüşen dışlayıcılık. Bu yıl da bakıyorsunuz, şiirlerinin benzeri olmayan bir şair, yıllıklarda kitabıyla var, şiiriyle yok... Neyse ki edebiyat tarihçilerinin tek kaynağı yıllıklar değil. 

2008’de yayımlanan yıllıklar
"Şiir Defteri: Şiir ve Hayat - 2008” / Haz.: Şeref Bilsel ve Cenk Gündoğdu /  İkaros Yay. /  12 YTL
 “Türk Şiiri 2007” / Haz.: Hakan Arslanbenzer / Nirengi Kitap /
9 YTL
 “Şiir Kitapları ve Hayat: 2007” / Fergun Özelli ve Hayri K. Yetik / İlya Yay. (İle dergisinin armağanı)
 “Şair Vur Kendini: 2007  Şiir Yıllığı” / Haz.: Veysel Çolak / Şiirden Yay. / 10YTL.
 “Şiir Yıllığı: 2007” / Haz.: Bâki Asiltürk / YKY (kitap-lık dergisinin armağanı)