‘Fin de siècle’ Fransızcada ‘yüzyılın sonu’ anlamına geliyor. İlk kez 19. yüzyılın sonunda kullanılan bu deyim yalnızca bir yüzyılın değil, aynı zamanda bir devrin, bir dönemin, bir çağın bittiğini de ifade ediyor. İngilizcede de Fransızca yazılışıyla kullanılan ‘fin de siècle’ deyimi, şaşaalı bir devrin tükenişini ve çöküşünü anlatırken, farklı nitelikte yeni bir devrin başlangıcına gelindiğini de ima etmiş oluyor.
Bu ortamda değişimin kaçınılmazlığını, hiçbir şeyin eskisi gibi kalamayacağını idrak eden insanların içine sürüklendiği ruh haline ise ‘fin de siècle psikolojisi’ deniyor. Belirsizliğin, kuşkunun, korkunun öne çıktığı bir ruh hali bu.
Acaba böyle bir noktaya mı gelindi şimdi? Galiba öyle. Küresel finans sistemindeki büyük fiyaskonun küresel ekonomiyi temelinden sarsan etkileri, dünyanın dört bir yanında insanların hayatlarını etkilemeye başlarken, ‘fin de siècle psikolojisi’ne giren insanların sayısı da hızla artıyor. Belirsizliğin, kuşkunun, korkunun belirlediği davranış tarzı ise krizin aşılmasını zorlaştırıyor. Şu anda böyle bir kısır döngünün içindeyiz.
Finansın tırmanışı ve çöküşü
Küresel kapitalizmin son 25 - 30 yıldaki sınır tanımaz yükselişi, finans sektöründeki baş döndürücü gelişmeyi tetikledi.
McKinsey Global Institute tarafından gerçekleştirilen bir araştırmaya göre, 1980’de 10 trilyon dolar olan dünya GSYH’sı 2007 sonunda 55 trilyon dolara yükseldi. Küresel finansal varlıkların toplamı ise 1980’de 12 trilyon dolardan 2007 sonunda 196 trilyon dolara tırmandı. Bu süreçte, getiri peşinde koşan finansal varlıkların küresel ekonomide yaratılan toplam katma değere oranı 1980’de % 119’dan 2007’de % 356’ya fırladı.
Küresel finans sisteminde şimdi yaşanmakta olan çok boyutlu çöküş, aşırılıklarla tanımlanan bir dönemin sonuna gelindiğini düşündürüyor. Bu sektördeki baş döndürücü ücretler, denetimin gevşediği ortamda risklerin gizlenmesiyle sağlanan yüksek oranlı getiriler, ‘kaldıraç’ sihirbazlığıyla bir koyundan kırk post çıkartma oyunları eskisi gibi devam edemeyecek.
Yeni dönemin kodları
Ancak küresel finans sisteminin, şimdi sürdürülemez hale gelen yapısıyla ve küresel likidite bolluğunun katkısıyla, küresel ekonomideki büyümenin hızlanmasına önemli ölçüde yardımcı olduğunu da unutmamak gerekiyor.
Şimdi bu dönem bitiyor. Küresel finans sisteminin zorunlu olarak yeniden yapılandırılacağı önümüzdeki dönemin neler getireceğini düşünürken ilk akla gelenler ise şunlar:
- Finans sektöründe denetim artacak, macera devri kapanacak.
- Hemen her projenin kolayca finanse edildiği dönem geri gelmeyecek.
- Borçlanmanın ve aşırı tüketimin yerini tasarruf ve ölçülü yaşam alacak.
- ABD tasarruflarını artırmaya zorlanacak ve daha düşük büyüme hızlarına razı olacak.
- Çin ve Hindistan gibi ülkeler iç pazarlarını geliştirmeye zorlanacak.
- Küresel ekonominin büyüme hızı düşecek.
- Türkiye gelişme yolunu yeniden belirlemek zorunda kalacak.
