DİE’nin dün açıkladığı bu yılın ikinci çeyreğine ilişkin milli gelir verileri, Türkiye ekonomisinde ilginç ve çelişkili gelişmelerin yaşandığını gösteriyor. Yılın ikinci yarısı için tahmin yapmayı da zorlaştıran bu gelişmeler arasında özellikle dikkat çekici olanlar şunlar:
Bu yılın ilk çeyreğinde % 1.2 olan tarımdaki reel büyüme ikinci çeyrekte % 2.3’e yükselmiş görünüyor. Ancak tarımın alt gruplarına baktığımızda tarımsal üretimdeki bu büyüme artışının tamamen ormancılık kesimindeki % 29.4’lük sıçramadan kaynaklandığını, tarımsal üretimin % 90’ını oluşturan çiftçilik ve hayvancılık üretiminde ise bu yılın ilk çeyreğinde % 3.4 olan reel büyümenin ikinci çeyrekte % 0.3’e düştüğü, yani büyümenin durduğu görülüyor. Bu rakamlara bakarak tarımsal üretimin nereye gittiğini söylemek çok zor.
İmalat sanayiinde yılın ilk çeyreğinde % 3 olan reel büyüme ikinci çeyrekte % 13.1’e yükselmiş, özel imalat sanayiinde bu artış % 16.1’i bulmuş. Enerji üretimindeki artış da % 13.7 olmuş. Ticaretteki artış da ilk çeyrekte % 3 iken ikinci çeyrekte 10.1’e yükselerek bu tabloyu tamamlıyor. Bunlar kuşkusuz çarpıcı büyüme rakamları ancak bu oranların, geçen yılın ikinci çeyreğindeki üretim çöküşünü yansıtan rakamlar baz alınarak hesaplandığını unutmamak gerekiyor.
Sanayi ve ticaretteki bu artışa karşın özellikle istihdam açısından önem taşıyan inşaat sektöründe ise küçülmenin derinleştiğini gösteriyor DİE verileri. İlk çeyrekte % 2.7 olan küçülme ikinci çeyrekte neredeyse ikiye katlanarak % 5.3 olmuş inşaat kesiminde.
Küçülmeye devam eden diğer sektör ise mali kuruluşlar sektörü olmuş, yılın ilk çeyreğinde % 7.4 olan küçülme oranı ikinci çeyrekte % 9.6’ya yükselmiş.
İlk çeyrekte % 1.9 olan GSYİH büyüme hızının ikinci çeyrekte % 8.2’ye yükselmesinde ilk çeyrekte % 2.2 gerileyen ithalat vergilerinin ikinci çeyrekte % 21.9’luk bir sıçrama yapması da rol oynamış.
Harcamalar yöntemiyle hesaplanan milli gelir verileri de ilginç gelişmeler göstermiş bu yılın ikinci çeyreğinde:
İlk çeyrekte % 2 azalan özel tüketim harcamaları ikinci çeyrekte % 3.1 artmış ama tüketim harcamalarında en büyük payı alan gıda harcamalarındaki daralma ikinci çeyrekte de sürmüş ve gıda harcamaları % 0.5 azalmış.
Buna karşın yılın ilk çeyreğinde % 5.2 azalan dayanaklı tüketim mallarına yönelik harcamalar ikinci çeyrekte % 8.8 artmış, hizmet harcamalarındaki artış da % 1.6’dan % 8.7’ye yükselmiş.
Yatırım harcamalarındaki büyük düşüş durmuş ancak özel sektörün makine - teçhizat yatırımında ilk çeyrekteki % 41’lik korkunç düşüş ikinci çeyrekte yerini % 6.6’lık bir artışa bırakmış.
Yılın ilk çeyreğinde ancak % 1.4 artan mal ve hizmet ithalatı ise ikinci çeyrekte % 19.4’lük çarpıcı bir artış göstermiş.
Tüm bu rakamlarda geçen yılın ikinci çeyreğinde yaşanan büyük çöküşün etkisi var kuşkusuz ama bunun ötesinde özellikle ticaret ve sanayide bir toparlanmanın başladığını gösteriyor ikinci çeyrek verileri. Ancak tarımda, hayvancılıkta, inşaat kesiminde aynı gelişmeyi göremiyoruz. Ayrıca kredi hacmindeki daralmanın sürmesi de sanayi ve ticaretteki bu büyümenin nasıl finanse edildiği sorusunu gündeme getiriyor. Kısası ikinci çeyrek verilerine bakarak yılın geri kalan bölümü için bir şey söylemek zor. Siyasal ortamdaki gerilim ve belirsizlik de bu zorluğu artırıyor.
