1930'larda yayınlanmaya başlanan Ülkü dergisinin, İkinciteşrin(kasım) 1940 tarihli sayısında, "Üçüncü Umumi Nüfus Sayımı" başlığı altında şunları okuyoruz:
"Türkiye'de ilmi manasıyle ilk nüfus sayımı 1927'de yapılmıştır. Nüfus sayımlarının birçok medeni memleketlerde olduğu gibi Türkiye'de de sıfırla ve beşle biten senelerde, yani beş yılda bir yapılması kararlaşmış ve ikinci umumi sayım 1935 de yapılmıştır. Üçüncü sayım ise 20 Birinciteşrin 1940 tarihinde yapıldı. Bu sayımda esas, vatandaşların bazı halleriyle birlikte yekunu bilmektir...
Üçüncü nüfus sayımı bütün memlekette azami itinayla yapılmış ne bir eksik, ne de bir fazla yazılmamasına dikkat edilmiştir. Bir gün sürecek sayımın birçok yerlerde yarım gün içinde bitirildiği görülmüştür. Uzak köy ve nahiyelerden gelecek kayıdların toplanması biraz uzamış olduğundan Türkiye'nin 1940 sayımının neticesi ancak ayın yirmi dördünde anlaşılmıştır. Yeni nüfusumuz 17.869.901 olduğuna göre geçen beş yıla nazaran 1.711.883 artış var demektir ki bu netice birçok memleketlerle kıyas edildiğinde bizi memnun edecek ölçüdedir."
Ülkü dergisindeki bu habere göre 1940'daki genel nüfus sayımı 20 ekim günü yapılmış ve sayımın sonucu dört gün içinde alınmış. 1940 sayımından dört gün sonra açıklanan Türkiye nüfusu rakamıyla sonuçta kayıtlara geçen 17.820.950 rakamı arasında da fazla bir fark olmaması da ilk tahminin oldukça sağlıklı olduğunu gösteriyor. Bundan tam 60 yıl sonra, dünyanın bilgi çağını yaşadığı 2000 yılında gelmiş olduğumuz nokta ise doğrusu biraz düşündürücü.
Bunları düşünürken bir de ilk nüfus sayımının neden 1927'de yapıldığını merak ettim. Dönüp kayıtlara bakınca karşıma, her şeyiyle yeniden kurulmakta olan bir ülkenin tablosu çıktı. 27 şubat 1925'de Aşar kaldırılmış. 19 nisan 1925'de Sanayi ve Maadin Bankası kurulmuş. 5 kasım 1925'de Ankara Hukuk Fakültesi açılmış. 25 kasım 1925'de Şapka Kanunu çıkmış. 30 kasım 1925'de tekkeler, zaviyeler kapatılmış. 26 aralık 1925'de beynelmilel saat ve takvim kabul edilmiş. 17 şubat 1926'da Türk Medeni Kanunu, aynı yılın 8 mart günü Borçlar Kanunu, 13 mart günü Türk Ceza Kanunu, 19 nisan günü Kabotaj Kanunu çıkmış. 22 mayıs 1926'da Emlak ve Eytam Bankası kurulmuş, 28 mayısta Teşviki Sanayi Kanunu, 28 haziranda Türk Ticaret Kanunu kabul edilmiş. 29 mayıs 1927'de Ankara - Kayseri demiryolu açılmış, 15 - 20 ekim 1927'de Atatürk tarihi büyük nutkunu okumuş ve 28 ekim 1927'de ilk genel nüfus sayımı yapılmış. Yeni Türkiye'nin kuruluş hızı, bir nüfus envanteri için 1930'a kadar beklemeyi mümkün kılmamış anlaşılan.
Yazara E-Posta: oulagay@milliyet.com.tr
