Fortune 500 ve İSO 500 (1): İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO) geleneksel Türkiye'nin 500 büyük sanayi kuruluşu araştırmasının 2005 yılı sonuçları da geçen hafta içinde açıklandı. İSO araştırmasının ortaya koyduğu tablo, Fortune 500'ün tablosuna hiç benzemiyordu. Türkiye'nin 500 büyük sanayi kuruluşunun vergi öncesi kârı, sabit fiyatlarla % 28.8 gerilemişti 2005 yılında. Şirketlerin performansını ortaya koyan göstergeler genellikle yaz ortasında açıklanıyor ve biz de yaz sıcağında bu verileri değerlendirmek durumunda kalıyoruz. ABD'de yayınlanan Fortune Dergisi dünyanın en büyük 500 şirketini satış cirolarına göre sıralayan geleneksel Fortune 500 listesini 24 temmuz tarihli sayısında açıkladı. 2005 yılı verileri esas alınarak yapılan sıralama çarpıcı sonuçlar ortaya koydu. 2005 yılında dünyanın 500 büyük şirketi cirolarını % 13, kârlarını ise % 30 artırmıştı. İSO 500 yalnızca sanayi kuruluşlarının verilerini içerdiği için, banka ve sigorta şirketlerinin verilerini de içeren Fortune 500 ile karşılaştırma yaparken bunu hesaba katmak gerek ama iki tablo arasındaki fark çarpıcı: Dünyada ve Türkiye'de ekonomik büyümenin tatminkâr olduğu, küresel şirketlerin rekor kârlar elde ettiği bir yılda, bizim en büyük sanayi kuruluşlarımız ciddi bir kâr erozyonuna uğramış.Fortune 500'e göre dünyanın en büyük 500 şirketinin cirosu 2005 yılında % 12.7 artarak 18.9 trilyon doları aşmış. Bu, dünyada yaratılan toplam ekonomik değerin üçte birine yakın bir rakam. Petrol devi Exxon 340 milyar dolarlık cirosuyla birinci sırayı alırken 500. sıradaki Nike'ın cirosu da 13.7 milyar doları geçmiş.Söz konusu 500 şirketin kârlarında ise 2005 yılında tam bir patlama yaşanmış ve toplam kâr rakamı % 30.3 büyüyerek 1.2 trilyon doları aşmış. Özellikle bankalar (265 milyar dolar) ve petrol şirketleri (214 milyar dolar), akıl durdurucu kârlar elde etmiş. İki farklı tablo Fortune 500 sıralamasına bu yıl tek bir Türk firması girebilmiş. Koç Holding 18 milyar dolarlık konsolide cirosuyla 358. sırada yer alıyor. Türkiye gibi Avusturya, İrlanda, Lüksemburg, Malezya, Singapur, Suudi Arabistan, Tayland ve Venezüella da listeye ancak birer şirket sokabilmiş.Buna karşılık ABD 170, Japonya 70, Fransa ve İngiltere 38'er, Almanya 35, Çin 20, Hollanda 15, Kanada 14, Güney Kore ve İsviçre12'şer, İtalya 10, İspanya 9, Avustralya 8, Hindistan ve İsveç 6'şar, Meksika ve Rusya 5'er, Belçika ve Brezilya 4'er, Tayvan 3, Danimarka, Finlandiya ve Norveç 2'şer şirketle yer alıyor listede.İSO 500 sıralamasında açık arayla 1. olan Tüpraş'ın 14.9 milyar YTL'lik cirosunun, Fortune 500'ün son sırasındaki Nike'ın cirosunu bile yakalayamaması da bizim şirketlerimizin küresel ligde yer alacak boyutta olmadığının bir diğer kanıtı.İSO 500'ün ortaya koyduğu veriler ve bu verilerle ilgili değerlendirmeler de Türk sanayinin küresel rekabete ayak uydurmakta büyük zorluklarla karşı karşıya bulunduğunu düşündürüyor. Konuyu yarınki yazımda sürdüreceğim. oulagay@milliyet.com.tr Türkler nerede?
