Dışişleri Bakanlığı'nın dün İstanbul'da bir grup yazar için düzenlediği bir brifingde bu soruların yanıtlarını aradık. Hükümetin Irak Özel Temsilcisi Oğuz Çelikkol ve Başbakanlık Dış Politika Danışmanı Prof. Ahmet Davutoğlu'nun sunduğu bilgi ve görüşlerin ışığında, Ankara'nın stratejisinin ana hatlarını şöyle özetleyebiliriz: TÜRKİYE'nin Irak'taki son olaylar karşısındaki tutumu ne? Türk diplomasisi komşu ülkede topyekûn bir iç savaşı önlemek için ne yapıyor? ABD'nin Irak'la ilgili şimdiki tutumu Ankara'da nasıl değerlendiriliyor? Türkiye'nin Kuzey Irak'taki Kürt oluşumu ve bu arada Mesud Barzani'nin başkanlık sıfatını tanıması söz konusu mu? Türkiye, etnik ve mezhep çatışmalarının önlenmesi, geniş tabanlı bir ulusal birlik hükümetinin kurulması için, bir süredir yoğun temaslar yapıyor. Özel Temsilci Çelikkol, geçen hafta yaptığı ziyaretinde her kesimin ileri gelenleriyle görüştü. Başbakan İbrahim Caferi'nin Ankara ziyaretinin Bağdat'ta yarattığı iç politika kökenli tartışmaların adresi Ankara değil. Türkiye daha önce diğer kesimlerin liderlerine (bu arada Caferi'nin rakibi Mehdi'ye de) ev sahipliği yaptı. Liderler Türkiye'ye güveniyor ve yardımına ihtiyaç duyuyor. Örnek: Caferi Ankara'dayken, Sünni kesiminin bir lideri, Türk yetkililerini arayıp kendisine bazı mesajları aktarmasını istedi. Türkiye'nin Irak'ta -ve genel olarak bölgede- izlemeye çalıştığı politika, kriz veya çatışmayı zamanında önlemeye yöneliktir. Prof. Davutoğlu, bunu "proaktif barış politikası" şeklinde nitelendiriyor. Tüm liderlerle diyalog Büyükelçi Çelikkol, son Irak ziyaretinde, Mesud Barzani'yle "KDP lideri" olarak görüştü. Görüşme daha çok iç savaşın nasıl önlenebileceği konusu üzerinde odaklandı. Yani "Kürdistan" özerk bölgesinin statüsü veya onun tanınması gibi bir konu hiç konuşulmadı. Ankara'nın bu konudaki tavrı şu: Yeni Irak Anayasası Kuzey Irak'ı ayrıcalıklı bir Kürt bölgesi olarak tanıyor. Ama bu anayasanın yeni hükümet kurulduktan sonra Meclis'te ele alınıp bazı değişikliklere uğraması mümkün. Eğer anayasada özerk Kürt bölgesinin varlığı bugünkü şekliyle kalacaksa dahi onun "tanınması" söz konusu olmaz. Örnek: ABD'nin Kaliforniya, Almanya'nın Bavyera eyaletleri ayrıca tanınıyor mu?.. Barzani'ye gelince, kendisi başkan sıfatını kullanmak eğiliminde. Ancak Türkiye'nin uygulayacağı kıstas şu: Yeni Irak Anayasası, kendisini nasıl tanımlayacaksa, o sıfat benimsenecek... Kürdistan'ı tanımak mı? Askeriye Camii'ne yapılan saldırıdan bugüne kadar 500'den fazla kişinin öldürüldüğü bir ortamda, mezhep çatışmalarının nasıl tanımlanması gerektiği konusunda bir görüş birliği yok. Türk diplomatları durumu "iç savaş şartları" diye nitelendiriyor. Aslında Şii, Sünni, Arap, Kürt, bütün liderler çatışmaların durmasını istiyor. Ama bazı yabancı unsurların provokasyonları sonucunda Şii-Sünni çatışmalarının tırmandığı açık. Irak ordusu, henüz tam örgütlenemediği için duruma hâkim olamıyor. Bu bir iç savaş mıdır? Bu durumda "Koalisyon Güçleri"nin, yani pratikte Amerikan askerlerinin güvenliği sağlaması gerekirdi. Oysa Amerikalılar son kanlı olayları bir Şii-Sünni çatışması olarak gösterip kışlalarına çekilmeyi tercih ediyorlar. Aslında ABD bu tavrıyla Irak'a müdahaleyle üstlendiği sorumluluğu yerine getirmemiş oluyor. Gerçi şu sırada ABD'nin Irak'tan çekilmesi, ülkedeki kaosu daha da kızıştırır. Ancak Ankara'nın kanısınca, Bush yönetiminin bir yandan ülkede güvenliği sağlama yükümlülüğünü yerine getirmesi, bir yandan da çekilme işaretini verip hazırlıklara başlaması gerekir. ABD'nin sorumluluğu Çatışmaların durdurulması... İç savaşın önlenmesi... Bir milli birlik hükümetinin kurulması... ABD'nin çekilmeye hazırlanması...Bu bir "imkânsızlıklar senaryosu" mudur?Büyükelçi Çelikkol, bu karanlık tabloya rağmen, uluslararası camianın ve komşu ülkelerin çabalarıyla bir çözüm sağlanabileceğini düşünüyor. Ama Irak'taki durumu, Beyrut Büyükelçiliği'nde görevli olduğu iç savaş dönemine benzetmekten de geri kalmıyor ve Irak'ın "Lübnanlaşmaması"nı temenni ediyor... skohen@milliyet.com.tr Karanlık tablo
