Katalonya referandumunun verdiği mesaj İspanya'da halen hararetle tartışılan bir konu bu. Gerçekten Katalonya'nın elde ettiği yeni statü, İspanya için ilginç bir deneyim oluşturuyor.Hemen belirtelim ki, İspanya'nın bu deneyimini genelleştirmek ve her ülke için geçerli bir örnek veya model saymak doğru değil. Bir İspanyol diplomatının deyişiyle, Katalonya'da olan, "İspanya'ya özgü" bir gelişmedir.Bununla beraber, İspanya'nın bu alandaki deneyimleri -taşıdığı bazı temel özellikleri itibariyle- dikkatle izlenmeye değer... İspanya'nın Katalonya bölgesinde yapılan referandumun sonucu karşısında akla gelen temel soru şu: Katalanların geniş özerkliğe kavuşması, İspanya'nın ulusal birliğini, toprak bütünlüğünü tehlikeye düşürür mü? Diğer bir deyişle, Katalonya'da yüzde 74 oranındaki "evet" ile yürürlüğe girmekte olan yeni siyasi statü, bu ve diğer bölgelerde ayrılıkçı veya bağımsızlık yanlısı akımları tetiklemez mi? İspanya'nın 44 milyon nüfusunun 7 milyonu Katalonya'da yaşar. Buradaki halkın çoğunluğu, farklı etnik ve kültürel kökenlidir. Katalanlar kendi dillerini konuşurlar. "Ulusal" kimlik duyguları güçlüdür. Bu da tarihlerinden kaynaklanır. Katalonya öteden beri ekonomik bakımdan ülkenin en ileri ve zengin bir bölgesidir...Otoriter merkezi bir sistemle İspanya'yı yöneten General Franco'nun ölmesinden sonra, İspanya, demokratikleşme sürecinde, onu oluşturan bölgelere daha geniş söz hakkı veren bir sistem benimsemiştir. Nitekim 1978 anayasası, Katalonya dahil, 17 bölgeye belirli oranda özerklik tanımıştır.Katalonya'da bölgesel meclis bu özerkliğin daha geniş tutulması lehinde bir karar da almıştır. Madrid'de iktidara gelen Sosyalist Başbakan Zapatero buna yeşil ışık yakmıştır. Pazar günkü referandumda -Zapatero'nun da desteğiyle- kabul edilen yeni statü Katalanlara vergi gelirlerinden alınacak paydan eğitime kadar, birçok alanda daha geniş söz hakkı sağlıyor. Daha da önemlisi, yeni statünün giriş bölümünde, Katalanlara "ulus" olarak atıfta bulunuluyor... Katalan "ulusu"... Referandumun sonucu, İspanya çapında bir tartışmaya da hız verdi: Katalonya ile başlayan ve herhalde diğer bölgelere de yayılacak olan bu "özerklik dalgası", bölgelerin Madrid'den kopmasına ve sonuçta İspanya'nın çözülmesine yol açabilir mi?Böyle bir kaygı duyanlar var tabii. Onların argümanı, alt kimliğin güçlenmesi sonunda, İspanya'nın esas ulusal kimliğini ve birliğini kaybedeceğidir. Muhafazakârlar ve bir kısım ordu mensuplarında böyle bir görüş hâkim. Muhalefetteki Halk Partisi (PP) lideri Mariano Rajoy bu akımın "İspanya'nın tasfiyesi"ne yol açacağını söylüyor.Buna karşılık bölgelerin belirli oranda özerkliğe sahip olmasının daha demokratik ve sağlıklı olduğuna inananlar da çok. Barcelona Üniversitesi'nden Prof. Joan Culla'ya göre Katalonya'daki sonuçtan korkmak için sebep yok. "Katalan milliyetçiliği kendine özgüdür. Bağımsızlık peşinde değildir. Nitekim her vesilede, Madrid'den kopmadan, ortak yaşam lehinde tavır almıştır"...Katalonya ve diğer bölgeleri İspanya içinde "birleştiren faktör" nedir? Bu sorumuza bir analistin verdiği yanıt şu: "İspanya bir bölgeler devletidir. İspanya'da her zaman farklılık olmuştur, ama bu farklılık ortamında birlik de sağlanmıştır. Birlikte yaşama arzusu ve azmi, bir nevi 'tutkal' işlevini görmüştür. Bölgelerin özerk statüsü şimdiye kadar İspanya'yı bölmediği gibi, ileride de bölmeyecektir"... skohen@milliyet.com.tr "Bölgeler devleti"
