ÇOCUKLUĞUMUZDA duyduğumuz bir tekerleme vardı: İsveç, Norveç, Danimarka... Belçika, Felemenk, Hollanda!..
Türk kamuoyunun her zaman sempati ve hayranlık duyduğu bu Kuzey Avrupa ülkeleri arasında, Norveç artık sıradan bir ülke değil. Bölgenin, hatta Avrupa'nın yeni zengini durumunda.
Norveç bu zenginliğini 1970'lerde keşfedilen Kuzey Denizi petrol ve doğalgaz kaynaklarına borçlu. Bu sayede, fert başına milli geliri 35 bin doları buldu ve böylece dünyanın (ABD dahil) ileri sanayi ülkelerinin dahi önüne geçti. Norveç halen Suudi Arabistan'dan sonra, dünyanın 2 numaralı petrol ihracatçısı ve 6'ncı petrol üreticisi.
Ama nüfusu "küçük" (yaklaşık 4.5 milyon) olan Norveç'in "büyüklüğü" sadece bundan kaynaklanmıyor. Bu "Vikingler ülkesi" denizcilikte öteden beri iddialı. Bugün dünya gemi tonajının yüzde 10'u ve filoların yüzde 20'si Norveç'in elinde. Gemi inşaatı, ihracatının dörtte birinin kaynağını oluşturuyor.
Petrolün yanı sıra diğer ekonomik ve teknolojik alanlarda gerçekleştirdiği hamlelerle Norveç, son zamanlarda refah düzeyini daha da yükseltti. Halen Norveç, Avrupa'da bütçe fazlası (yüzde 7 cıvarında) olan ender ülkelerden biridir. Geçen yıl yüzde 2.6 olan enflasyon hızının bu yıl yüzde 1.2'ye düşmesi bekleniyor. Büyüme hızı ise (yüzde 3.5) diğer Avrupa ülkelerinin oldukça üstünde...
* * *
NORVEÇ'in üstünlüğü sadece ekonomide de değil. Eğitim ve kültürde dünyanın en ileri ülkelerinden biri. Bir kere, dünyanın en çok gazete okuyan ulusu. Günlük gazetelerin toplam tirajı 3 milyonu, haftalıkların tirajı 2 milyonu, mesleki yayınların tirajı da 5 milyonu buluyor. Norveçliler yılda 6.5 milyon kitap okuyor!
Tabii bu rakamlar, iki kişiye bir otomobil, her kişiye bir TV ve telefon düşmesi kadar önemli...
Eğitim gibi, çalışma düzeni, sağlık sistemi, Norveç'in geleneksel sosyal demokrasisine uygun. Zorunlu ulusal sigorta, tüm fertleri kapsıyor. Emeklilik yaşı o kadar erken değil: Kadın - erkek farkı gözetilmeden, yaş haddi 67. Avrupa'nın en uzun yaşayan insanları da Norveç'te: 80 yaş ve ötesi...
Kadın, gerçekten toplumda ve her meslek dalında, eşit güce sahip. 165 sandalyeli "Storting"de (Meclis'te) milletvekillerinin yüzde 39'u kadın. Hükümetteki 19 bakanın 9'u da kadın!
Norveç'te yarım yüzyıllık Sosyal Demokrat yönetim, geçen kasımda değişti. İşçi Partisi lideri T. Jagland, seçimler sırasında, oyların yüzde 36.9'unu kazanamadığı takdirde çekileceğini açıkladı. Ve oy oranı yüzde 35'te kalınca sözünü tuttu. Böylece Hıristiyan Demokratlar, diğer iki ufak parti ile, üçlü bir koalisyon kurdu. Ne var ki, bu üç parti toplam ancak 42 sandalyeye sahip. Şimdilik hükümet dışardan aldığı destekle işleri yürütebiliyor.
* * *
BAŞBAKAN K. M. Bondevik, eski bir rahip. Ülkede sosyal demokrasiyi sürdürmekle beraber, "manevi değerlere" dönülmesini istiyor. Örneğin aile bağlarına, ahlaka, sosyal dayanışmaya önem veriyor. Bu amaçla bir "Manevi Değerler Komisyonu" da kurdu.
Gerçekten Norveç toplumu, ulaştığı yüksek refah düzeyine rağmen, sosyal (ve manevi) sarsıntılar geçiriyor. Boşanma oranı, evliliklerin yarısı kadar. Evlenmeden birlikte yaşayanların oranı yüzde 24. Yeni doğan bebeklerin ancak yüzde 48'i resmi evliliklerin sonucu. Pek çok çocuk annesiz veya babasız büyüyor. Gerçi Norveç'te kreş sistemi mükemmel. Çocuklar bir yaşından okul (yani 6) yaşına kadar yuvalarda yetiştiriliyor. Ama aile şefkati yok.
Başbakan Bonderik işte bu sorunlara çare arıyor. Örneğin, son olarak, genç annelere bir yaşından sonra çocuklarını evde büyütmeleri için, (çalışıyormuş gibi) maaş bağlanmasını önerdi. Ancak bazı feminist gruplar buna karşı çıktı: "Neden çocuk büyütme, sadece bir kadın işi olsun? Kadının iyi bir kariyeri varsa, babalar evde otursun!.."
* * *
NORVEÇ her alanda çok ileri ve uygar bir ülke; ama dediğimiz gibi sosyal yaşamda sorunlar az değil. Bir emekli dostumdan şu fıkrayı duydum: Bir kasabada iki kişi, akşam üzeri bir barda oturur. Biri sohbet etmek ister. Diğeri kızar ve "siz buraya konuşmaya mı geldiniz, yoksa bira içmeye mi?" diye çıkışır!..
Halen petrol ve gaz gelirinin (yılda 26 milyar dolar) büyük kısmı bir özel fona yatırılıyor. Bu kaynak 2000'li yıllarda tükenince, fon işe yarayacak. Ama emekliler ve çalışanlar, gelir pastasından şimdi daha büyük pay almak istiyor ve "fon politikası"nı eleştiriyor. Hükümetin tutumu ise kesin: Fon gerekli. Norveç bugün zengin, yarın da zengin kalmalı...
Yazara E-Posta: S.Kohen@milliyet.com.tr
