Pinochet Şili'yi böldü
Haberin Devamı
Sami KOHEN
SANTİAGO (ŞİLİ)
Ülkesine dönüşünden 9 ay sonra, Şili eski Cumhurbaşkanı Augusto Pinochet'nin 17 yıllık yönetimi sırasında işlediği insanlık dışı suçlarından ötürü yargılanmasına ve ev hapsi altında tutulmasına karar verilmesi, burada herkes için büyük sürpriz oldu.
Geçen hafta 85. yaşgününü kutlayan Pinochet haberi Santiago dışındaki evinde, kendisini arayan bir yakınından öğrendi. Eski diktatör şaşırdı, ama renk vermemeye gayret etti...
Meksika'da resmi bir ziyarette bulunan Şili Cumhurbaşkanı Ricardo Lagos'a da bu ani karar, yardımcısı ve İçişleri Bakanı Jose Miguel İnsulza tarafından telefonla bildirildi. Lagos "demokrasilerde yargı işlemi, serbest ve bağımsız biçimde gerçekleşebilmeli" demekle yetindi...
Karar hükümet üyeleri, yüksek mahkeme yetkilileri ve de silahlı kuvvetler komutanları için de tam bir sürpriz oldu. Genelkurmay Başkanı General Ricardo İzurieta, Pinochet'nin yargılanacağı haberi yayınlanmadan birkaç saat önce yaptığı bir konuşmada ülkede barış ve sükunetin hüküm sürdüğünü belirtiyordu. General İzurieta, haberden sonra kuvvet komutanları dahil 35 generali olağanüstü bir "durum muhakemesi" toplantısına çağırmak gereğini duydu. Toplantıdan sonra, Deniz Kuvvetleri Komutanı Amiral Jorge Arancibia "şu anda durum, toplumda kaygı verici bir gerginlik yaratıyor" demek gereğini duydu...
* * *
İSTİNAT Mahkemesi Savcısı Juan Guzman'ın sürpriz kararı, gerçekten Şili toplumunda herhalde günler ve haftalar sürecek tartışmalara ve sürtüşmelere yol açmış bulunuyor.
Bazısı bu durumu Guzman'ın "işgüzarlığı"na (hatta siyasi ihtirasına) atfediyor. Bazısı ise "Guzman'ın yaptığı doğru, olacağı bu idi" diyor.
Eski diktatörün Şili'ye döndükten sonra ergeç adaletin önünde hesap vereceği tahmin ediliyordu. Onun "hayat boyu senatör", ayrıca yaşlı ve hasta olması, hukuki sürecin başlatılmasına engel değildi. Nitekim İstinat Mahkemesi geçen ağustosta onun yasama dokunulmazlığını kaldırdı. Mahkeme, işlediği öne sürülen suçun ağırlığını dikkate alarak, yaşlılık ve rahatsızlık ile ilgili argümanları da kabul etmedi.
Avukatlarının ve siyasi destekçilerinin onu suçlu sandalyasına oturtmamak için şimdi harcadığı tüm çabalara rağmen, Pinochet'nin, 1973'te Allende yönetimini bir darbe ile devirdikten sonra, eski rejim mensuplarını ve muhaliflerini çeşitli insanlık dışı yöntemlerle "temizleme" suçlarından dolayı, adalete hesap vermesi kaçınılmaz gibi görünüyor. Bu arada Pinochet'nin ev hapsine alınması, sorgulanması için de parmak izlerinin kaydedilmesi ve sanık olarak fotoğrafının çekilmesi işlemleri bugünden itibaren başlıyor.
* * *
BURADA görüştüğüm bir analistin deyişi ile, "Pinochet evine döndüğü andan itibaren Şili milletini iki kampa böldü. Yargılansa da, yargılanmasa da bu cepheleşmeyi önlemek imkansız. Çünkü Şililer Pinochet'yi ya hala seviyorlar veya ondan nefret ediyorlar..."
Gerçekten çeşitli çevrelerle temaslarımdan edindiğim izlenim de, Pinochet faktörünün bir "aşk veya nefret" tablosunu yarattığıdır. Kimine göre General ülkeyi komünizmden, kaostan kurtaran, ona güven ve istikrar kazandıran, Şili'yi kalkındıran ve geliştiren, güçlü bir lider... Kimine göre ise, milleti baskı altında tutan, özgürlükleri ve hakları ortadan kaldıran ve ülkeyi izole eden bir despot...
Şimdi tutuklama ve yargılama kararı, aynı çelişkili tepkilere yol açıyor. Kimine göre bu karar Şili'de adaleti ve demokrasiyi güçlendirecek. Kimine göre ise, gerginliğe, huzursuzluğa ve istikrarsızlığa neden olacak.
Önemli olan, kuşkusuz Pinochet'nin yargılanması sırasında "başta askerler olmak üzere, çeşitli kurumların nasıl davranacağıdır. Daha açıkçası, bu olay son dönemde siyasetin dışında kalan generalleri, daha "müdahaleci" davranmaya itecek mi? Pinochet'ye yöneltilen suçlamaların bir kısmı, askerleri de hedef alacak mı? Bu olursa, ordu nasıl bir tepki gösterecek? Yargının bağımsızlığını savunan Lagos yönetimi ve siyasiler, sonuna kadar bu ilkeye bağlı kalabilecek mi?
Hükümet sözcüsü Claudio Huepe'nin şu sözleri önemli: "Pinochet'nin yargılanması kararı, Şili'de anayasal kurumların işlediğini gösteriyor Bunun sivil - asker ilişkilerini bozması için bir sebep yok. Şimdi tüm Şilililer sükunet ve birlik içinde olmalıdır."
Gözlem doğru; temenni de yerinde... Bakalım gerçekte de öyle olacak mı?..
