Lazer silahlarına karşı koyun tezeği

Kültürümüze ait olan değerlere sonuna kadar sahip çıkar, gerekirse komşu ülkelerle
bu uğurda kavga ederiz. Türk kahvesi, baklava, lokum örneklerinde olduğu gibi. Bunlar kadar tanınmasa da Türk zeka ve strateji oyunu mangala da onlardan biri. Oyuna bir minyatürde rastlayıp araştırmalar sonucu 2008 yılında bir kutu oyunu haline getirense Serdar Asaf Ceyhan ve Serkan Aziz Ceyhan kardeşler. O tarihten beri oyunu “dağdaki çobandan 70 yaşındaki bilgine, saraydaki hanım sultandan 5 yaşındaki çocuğa kadar her yaştan ve kültürden insanın oynadığı” eski günlerdeki ününe kavuşturmak için çalışıyorlar. Bunun için satranç dâhisi Garry Kasparov’a da, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’e de bu oyunu armağan ettiler. Yetmedi tanıtım için televizyonu kullandılar. “Survivor” yarışmacılarından Doğukan Manço, Hindistan cevizi kabuklarından kendi mangalasını yaptı, diğer yarışmacılara öğretti. “Muhteşem Yüzyıl”ın gözyaşları içinde boğduruluşunu izlediğimiz şehzadesi küçük bir çocukken padişah babasıyla bu oyunu oynadı.
2008 yılına kadar mangala oyununun kökeni ile ilgili en eski kanıt Mısır’da bulunan, MÖ 1400 yıllarından kalma bir mangala tahtası olmuş. Daha sonra Kazakistan’da MÖ 3000 yıllarına ait mangala kayası bulununca oyunun
Orta Asya kökenli olduğu tezi güçlenmiş. “Mangala kardeşler” 2008 yılında çalışmalarına başladıktan sonra Gaziantep Kalesi’nde ve Göbeklitepe’de mangala kayalarına rastlamışlar. II. Dünya Savaşı’na kadar mangala, Anadolu’da birçok bölgede oynanan bir oyunmuş. Sarayda Enderun’da oynanırmış. Sonra iskambil kağıtları ile oynanan oyunların artması sebebiyle mangala oynanmamaya başlamış. “Ta ki biz mangala oyununun kurallarını derleyip, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bu çalışmaları tescil ettirip, mangala oyun setlerini üretip 81 ilde on binlerce kişiye bire bir öğretene kadar” diyor Serdar Asaf Ceylan. Ama iş bununla da bitmiyor. Şimdi de telefonlarda, bilgisayarda oynanan oyunlarla yarışmak zorundalar. Kendi deyişleriyle lazer silahlarına karşı koyun-keçi tezekleri var. “Tezek nereden çıktı?” diye sorabilirsiniz haklı olarak. Mangala taşları olarak eskiden koyun ve keçi tezeği kullanılırmış.

Cezaevinde mahkum çocuklara öğrettiler
Bugün mangala 81 ilde Gençlik Merkezleri’nde, Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı okullarda zeka oyunları seçmeli dersi kapsamında oynanıyor. “Mangala kardeşler” ayrıca 12 cezaevine giderek mahkum ve tutuklu çocuklara mangala eğitimleri vermişler.
Şimdi bir de Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın desteğiyle belgeselini çektiler bu oyunun: “Mangala oyununun kültürümüze kazandırılması için o kadar çok çalışma yaptık ki bu çalışmaların gelecek kuşaklara aktarılması amacıyla bir belgesel film çekelim dedik. Gaziantep, Şanlıurfa, Mersin, Kastamonu, Ankara, İstanbul gibi şehirlerde mangalanın tarihsel sürecini görüntüledik ve oyunu halen hatırlayan kişilerle röportajlar yaptık.” Belgesel ulusal kanallarda, video paylaşım sitelerinde, MEB’e bağlı okullarda “zeka oyunları dersi” kapsamında gösterilecek.