Mozart’ın romantik komedisi

Pandemi en çok sahne sanatlarını vurdu sanki... Dükkânlar, kafeler, restoranlar, toplu taşıma araçları, alışveriş merkezleri, insanların kapalı alanlarda bir arada oldukları bütün bu mekânlar açılmışken sahnelerin hâlâ kapalı olması tuhaf. Neyse ki yaz, nasıl olsa tatil olacaktı ve sonbaharda belki bir şeyler düzelir ve iyi ki internet var, YouTube var, dünyada eserleri internete bedava koyan bir sürü opera bale kurumu var. Devlet Opera Bale Genel Müdürlüğümüz de bu trendi yakalamış ve farklı şehir opera balelerinden bazı seçme eserleri YouTube’a yüklemiş. “Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü” yazınca ulaşabileceğiniz bu çalma listesinde neler neler var: Ankara DOB’dan “Carmen”, “Aşk İksiri”, İstanbul’dan “Don Pasquale” ve daha birçok eser. Ben bu sayıya Antalya DOB’un 24 Kasım 2011 prömiyer tarihli “Figaro’nun Düğünü” prodüksiyonunu yazmayı seçtim. Hem İstanbullu olarak Antalya’dan çok fazla eser izleme şansı bulamadığımdan hem de “Figaro’nun Düğünü” en sevdiğim operalardan biri olduğundan...

Öncelikle Mozart, bence repertuvardaki en iyi operaların bestecisi. “Sihirli Flüt”, “Don Giovanni”, “Saraydan Kız Kaçırma”... Müzik - libretto iş birliği, aryaların ensemble’ların, koroların güzelliği, uvertürlerin şahaneliği... Mozart’ın operalarının çoğunun dünya sabit repertuvarında olması tesadüf değil, hepsi de mükemmel sanat eserine en yaklaşan operalar. Fakat benim için  “Figaro’nun Düğünü”nün hepsinin içinde özel bir yeri var. İki farklı prodüksiyonunda yer aldığım, neredeyse satır satır ezbere bildiğim ve her bir notasıyla çok sevdiğim bir opera. Romantik komedilerin kralı da diyebiliriz kendisine...

18. yy soylu dalavereleri

“Figaro’nun Düğünü” Mozart’ın dört perdelik komik operası. Prömiyeri 1 Mayıs 1786’da Viyana’da Burgtheater’da yapıldı. Lorenzo Da Ponte’ye ait İtalyan libretto “Sevil Berberi”nin de Pierre Beaumarchais’in 1784’te sahnelenen oyunundan uyarlama. ‘Figaro’, Da Ponte ve Mozart ikilisinin çok başarılı olan üç iş birliğinin ilki. Diğerleri “Don Giovanni” ve “Cosi Fan Tutte”. Üçü de dünya repertuvarlarının en çok sahnelenen operaları.

“Figaro’nun Düğünü”ne 18. yy usulü romantik komedi diyebiliriz. Hatta “ikinci film”, çünkü “Sevil Berberi”nin devamı niteliğinde.  Berber’den birkaç yıl sonra, Kont Almaviva’nın malikanesinde kontun uşağı Figaro ve kontes Rosina Almaviva’nın hizmetçisi Susanna’nın düğününde bir günde yaşananları konu alır. Kont, Kontes Rosina’yla üç yıllık evliliğinden sıkılmıştır. Orta Çağ’dan kalma, soyluların hizmetkârlarıyla resmî evlilik öncesinde yatma hakkını (droit du seigneur) kullanmaya kararlıdır, bu yüzden nikâh zamanını ertelemek için türlü numaralara başvurur. Figaro, Suzanna ve Kontes ise kontun planını başarısız kılmak için ellerinden geleni yaparlar. Bütün hikâye çeşitli flörtler, gönül ve saklambaç oyunları üzerine kurulu aslında. Genç ulak Cherubino kontese, bahçevanın kızı Barbarina’ya ve bütün kadınlara âşıktır, Doktor Bartolo eski hizmetçisi Marcella’yı borcu karşılığında Figaro’yla baş göz etmek ister, Susanna’yla Figaro evlenmek üzeredir... Yanlışlıklar, göz boyamalar, gizli saklı mektuplar, tam 18. yy soylu dalavereleri... Birçok operanın aksine konusuyla da sürükleyen, hatta takip etmesi zor denebilecek kadar çok ve karmaşık aksiyon içeren bir opera ‘Figaro’. Her ânı keyif dolu.

Müzikal kalite yüksek

Gelelim ADOB’un prodüksiyonuna. Her şeyden önce müzikal anlamda çok yüksek kaliteli, tertemiz bir iş çıkmış ki bu müzikal kalite yüksekliği her operamız için geçerli bir durum. Başrollerde Susanna Aslı Ayan, Figaro Umut Tarık Akça, Kont Serhat Konukman ve Cherubino Ebru Kaptan, hepsi de çok iyi şancılar ve rolleriyle bütünleşmiş, nüanslı, başarılı performanslar sergiliyorlar. Fakat Kontes Nurdan Küçükekmekçi hayatımda duyduğum en güzel renkli mezzosoprano seslerden birine sahip ve Cher’i andıran imajı, aryalarını kalbinden duyarak söylemesi ve mükemmel yorumuyla doğrusu öne çıkıyor. 15 yaşındaki oğlan çocuğu Cherubino bir pantolon rolüdür ve soprano tarafından oynanır. Bu prodüksiyonun Cherubino’suna farklı bir imaj çizilmiş, sapsarı gür peruk gibi saçları, modern bermuda ve tişörtleriyle hafif tombik bir zamane ergeni sanki bu Cherubino. Rejisör Alexander Titel’in esere yaklaşımı sade ve döneminde fakat bazı kostüm ayrıntılarında (Kostüm Ayşegül Alev) güncel dokunuşlar var. Tamamı 24 saatte geçen eserin başında boya badana ve tadilat görmekte olan villanın salonundayız. Renkler griler, bejler, pastel maviler. Tadilat merdiveninin üzerinde arya söylemek gibi hoş detaylar var. Köylülerden oluşan koro kızlarının tamamı hamile ya da bebekli, bu da kontun himayesindeki genç kadınlarla neler döndürdüğünün bir işareti. Aynı salon güzel ışık oyunlarıyla kâh kontesin yatak odası kâh düğün mekanı, kah da son sahnede olduğu gibi, bütün gizlerin açığa çıktığı ve sevenlerin kavuştuğu gizemli bahçeye dönüşüyor. Eserin son sahnesi (bahçe sahnesi) hem müzikal hem de mizansen anlamında çok çok güzel. Mavi kumaştan şipşak deniz yaratma gibi bir 18. yy prodüksiyonunda da kullanılabilecek basit ama pratik trüklere de başvurulmuş. Işık tasarımı (Mustafa Eski) ve dekor tasarımı (Tayfun Çebi) görsel olarak çekici ve de işlevsel. Bütünüyle bakıldığında müzikal, teatral ve görsel anlamda tatmin edici bir “Figaro’nun Düğünü” bu. Üstelik 2011 prodüksiyonu, internette duruyorken kaçırmayın izleyin.