Yılın havalısı Arnavutköy

Time Out dergisi, her yıl dünyanın dört bir yanından en havalı semtleri seçtiği listesinde bu yıl İstanbul’un tarihi semtlerinden Arnavutköy’e yer verdi. Semtteki yeme-içme, eğlence, kültür-sanat gibi sosyalleşme imkanlarının değerlendirildiği listeye bu yıl yön veren en önemli kriter ise Kovid-19 salgını bağlamında “mahalle kültürü” diyebileceğimiz “topluluk ruhu” oldu. Biz de tüm bu kriterleri karşılaması nedeniyle övgüye layık bulunan “Boğaz’ın incisi” Arnavutköy’ün yolunu tuttuk. Son yılların gitgide popülerleşen mekanlarıyla, yıllanmış esnafıyla, semt sakinleri ve turistleriyle, kilisesi ve camisiyle ve tabii ki özgün mimarisi ve tarihi yalılarıyla meşhur semti “havalı” yapan özellikleri yerinde gözlemledik.

1988’de Kuruçeşme-Arnavutköy arasında 720 çelik kazık üstüne oturtularak yapılan 1200 metre uzunluğundaki “Kazıklı Yol” boyunca uzanan köşkler, semtin en ikonik görüntülerinden birini oluşturuyor.

Balıkçı Hayri

Kıyı şeridinden ara sokaklara daldığınızda sapsarı duvarlarıyla sizi karşılayacak bir balıkçı var: Hayri. Yaklaşık 30 yıldır balıkçılık yapan Hayri Usta, doğma büyüme Arnavutköylü. Yıllar içinde gözlemlediği değişimi ise şöyle anlatıyor: “Son 2-3 senedir çok ciddi bir değişim var burada. Taksim’den kaçan esnaf buraya yöneldi. İnsanlar akın akın buraya geliyor. Ama bence bu yüzden  Arnavutköy o nostaljik ve doğal havasını yitirdi. Değişim bana göre olumsuz. Evet, iş ve kazanç anlamında olumlu olabilir ama ben paranın peşinde değilim. İstanbul’da bu tip birkaç semtten biri elden gidiyor bana sorarsanız.”

Arnavutköy’ün göbeği diyebileceğimiz Akıntıburnu bölgesinde yer alan Tevfikiye Camii, bir 19. yüzyıl eseri. Sultan II. Mahmut tarafından Şehzade Tevfik adına yaptırılan cami, bugünlerde restorasyon nedeniyle ziyarete kapalı.

Kavanoz

Mahallenin yenilerinden sayılabilecek Kavanoz Kafe, gizli bohem bahçesiyle semt sakinlerinin uğrak yerlerinden.

Çelebi Esnaf Lokantası

Çelebi Esnaf Lokantası, 1952’den beri faaliyette olan tarihi bir lokanta. Cengiz Çelebi, bir yandan babasından devraldığı mirası yaşatırken bir yandan da kendi çocuklarına işi öğreten bir usta. Günde 15-20 çeşit yemeğin çıktığı; kuzu paçası, kadın budu ve sütlacıyla meşhur lokantanın ve semtin yıllar içindeki değişimini soruyorum Cengiz Usta’ya: “Eski hali bana göre daha iyiydi. Daha az restoran vardı, Rum arkadaşlarımız vardı, herkes birbirini sever sayardı. Şimdi Arnavutköy doldu diyeyim. Akşam yürüyecek yer yok. Önceden daha mütevazıydı. Ama mahalle kültürü hâlâ var. O değişmez. Semtin insanları taksi durağına evinin anahtarını bırakır gider, o derece. 5 kuruşun olmasın, gelir burada karnını doyurursun, cebine de para koyarlar, burası öyle bir yer. Başka yerde bu yok.”

Semtin tarihi

İstanbul’un en eski semtlerinden biri olan Arnavutköy’ün tarihi 1500 yıl öncesine, Erken Bizans dönemine dek uzanıyor. Evliya Çelebi’nin “Ekmeğinin ve peksimedinin beyaz, Yahudilerinin sahib-i zevk ve ehl-i saz, Rum Hıristiyanlarının kavmi-i laz, cemaati müslimin gayet az” diye söz ettiği Arnavutköy’ün Rumca “Büyük Akıntı” anlamına gelen “Mega Revma” adıyla anıldığı biliniyor. Murat Belge de semti “Arnavutköy, Arnavutların yaşadığı köy anlamına gelse de, burada Arnavutlar herhangi bir eser bırakmamıştır. Burası daha çok Rumların oturduğu bir köydü” diye tarif ediyor. Araştırmacı Orhan Türker, semtteki Rum nüfusun özellikle 6-7 Eylül olayları sonrası yoğunluğunu kaybettiğini “Mega Revma’dan Arnavutköy’e” kitabında anlatıyor.

19. yüzyıl sonlarında inşa edilen Aya Strati Taksiarhi Rum Ortodoks Kilisesi, görkemli çan kulesiyle Satış Meydanı’nda uzanıyor.

Mahallenin İtalyanı

Aya Strati Taksiarhi Kilisesi’nin hemen yanında konumlanan Antica Locanda, şöhreti semtin sınırlarını aşan mekanlardan. 9 yıldır hem mahalleden hem de tüm İstanbul’dan misafirlerini ağırlayan “mahallenin İtalyanı”, bu sıralar -Kovid-19 önlemleri kapsamında- kapılarını yalnızca perşembe, cuma ve cumartesi 18.30 sonrası açıyor. Ancak paket servis ve kapıdan teslim hizmetleri devam ediyor.

Mahallenin Köftecisi

Köfteci Ali Baba, Ali Usta’nın sahilde 15 yıl seyyar köftecilik yaptıktan sonra 1980’de açtığı küçücük bir mekan ama köfteleri meşhur. Bugün, oğulları Murat ve Ömer Usta’ya emanet ki, onlar da çocukluktan itibaren köftecilikle haşır neşir olmuş kaçınılmaz olarak. Mahallelinin yanı sıra ünlülerin de uğrak yeri olan köfteci için Murat Usta, “Bize her yerden gelen var. Kendine has bir köfte yapıyoruz, belli bir yöreye ait değil. Ali Baba köfte dedin mi başka yerde örneği yok. Bu yüzden seviliyor” diyor.

Kolaylar Manavı

Semtin en eski manavı Kolaylar, Arnavutköy Caddesi’nden geçerken taze ve parlak sebze meyveleriyle dikkatinizden kaçmayacaktır. 40 yıldır 4 kardeş tarafından işletilen manav, kendi yetiştirdikleri ürünleri satmanın yanı sıra İstanbulluları dünya mutfaklarının sebze ve meyveleriyle tanıştırmasıyla da nam salmış. Manav çalışanları, mahalleliyle ilişkileri için “Hiçbir sorun yaşamayız, bazen bizden sipariş verirken ekmekle peynir de al derler, onu da alır götürürüz. Satıcı-müşteri olarak değil, komşu olarak görüyoruz birbirimizi” diyor.

Arnavutköy Peynircisi

Arnavutköy Caddesi üzerinde yaklaşık 20 yıldır hizmet veren peynircide, Türkiye’nin dört bir yanından yaklaşık 70 çeşit peynir bulunuyor. Selim Saka, aile işletmesi sayılabilecek dükkanın ikinci kuşak temsilcisi. Semt sakinleriyle ilişkilerini “Hiçbir şey almasalar bile selamlaşıyoruz, aramızda bir bağ oluştu” diye anlatıyor.

Popüler mekanlar

Semtin Arnavut kaldırımlı dar ara sokaklarında karşınıza yalnızca on yılları devirmiş esnaf lokantaları çıkmıyor. Dünya çaylarından seçkisiyle çay tutkunlarının gözdesi Chado Tea gibi popüler mekanlar da az değil. Mahallenin pub’ı sayılabilecek, canlı müzik programlarının da yer aldığı Any de bunlardan biri. Özel tasarım butikler ve sanat galerileri de cabası. Arnavutköy’ü “havalı” yapan özelliklerden biri de kuşkusuz eskiyle yeninin, yerelle globalin, modern ve post-modernin bu bir aradalığı.