İran yanıyor, Suudi Arabistan resmen bayram ediyor!
02.01.2018 - 08:26 | Son Güncellenme:
milliyet.com.tr
İran'daki olaylar hız kesmeden sürüyor. El Arabiya televizyonu, dini lider Hamaney dahil İranlı yöneticilerin gösteriler karşısında paniğe kapıldığını izleyicilerine aktardı, haber internet sitesinde 'Allah yardımcımız olsun' başlığıyla sunuldu. İran'daki olayları yakından takip eden ABD Başkanı Trump, "İran halkı nihayet vahşi ve yoz İran rejimine karşı harekete geçti!" dedi. İran'da dalga dalga yayılan gösterilerin odağındaki isim olan İran’ın dini lideri Hamaney sessizliğini bozarak, düşmanların ülkedeki eylemleri para, silah ve ajanlarla körüklediğini söyledi. Sokağa çıkan kalabalıklar polisle çatışıp dini lider Hamaney'in posterlerini yırttı, bir gecede dokuz can kaybı var. AP, ölü sayısının en az 20 olduğunu bildiriyor. Hafta sonu ve dün polisin gözaltına aldığı gösterici sayısı 450, yalnızca Tahran'da dün 100 kişi yakalandı. Ünlü Ortadoğu muhabiri Cockburn, bugünkü yazısında gösterileri Ruhani'yi köşeye sıkıştırmak isteyen şahin kanadın başlatmış olabileceğini yazdı.
İran'da 43 şehre yayılan protestolar ülkeyi sarsarken, Tahran yönetiminin Ortadoğu’daki ezeli düşmanı Suudi Arabistan’ın El Arabiya televizyonu çarpıcı bir haberi ekranlarına getirdi. Riyad yönetiminin sahibi olduğu televizyona göre, dini lider Ayetullah Hamaney’in de aralarında olduğu İranlı yöneticiler paniğe kapıldı.
Haber, İran Ulusal Direniş Konseyi’nden üst düzey bir yetkilinin Amerikan Fox News kanalına sızdırdığı ve 31 Aralık’a kadar yapılan toplantı tutanaklarına dayandırılıyor.
Toplantıya katılan İran yöneticilerinin "Rejimin güvenliği tehdit altında. Bu çok karmaşık bir olay ve öncekilere benzemiyor. Allah yardımcımız olsun" dediği aktarıldı.
Haberde, Devrim Muhafızları ya da Besiç milislerinin gösterileri dağıtmasının rejim için kötü sonuçlara neden olacağı öne sürüldü.
Trump durmuyor
İran'daki gösterileri yakından takip eden ABD Başkanı Donald Trump, bugün de uyanır uyanmaz Twitter'dan mesaj yazdı. Trump, "İran halkı nihayet vahşi ve yoz İran rejimine karşı harekete geçti. Başkan Obama’nın çok aptalca onlara verdiği para, teröre ve onların ceplerine gitti. İnsanların yemeği az, enflasyonu çok, insan hakları ise yok. ABD izliyor!” ifadelerini kullandı.
Trump'a cevap veren İran Dışişleri Bakanlığı, Washington'un küstah bir dille Tahran'a saldırmaktan çok, ABD'deki aç ve evsiz insanları görmesi gerektiğini ifade etti.
Fransa ve BM'den tepki
Fransa, İran’da ölenler ve tutuklananlardan duyduğu endişeyi bildirdi. Birleşmiş Milletler için çalışan insan hakları uzmanları da eylemcilere yönelik baskıların ve tutuklamaların durdurulması çağırısında bulundu. Yazılı açıklama yayımlayan 5 bağımsız uzman, göstericilerin ifade ve eylem haklarının çiğnendiğini belirtti.
Hamaney sessizliğini bozdu
Tepkilerin odağındaki isim olan İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney de bugün sessizliğini bozdu. Hamaney'e göre, düşmanlar ülkedeki eylemleri para, silah ve ajanlarla körüklüyor. Bu açıklamayı kendi internet sitesinden yayımlayan Hamaney, 'doğru zaman geldiğinde' halka doğrudan sesleneceğini belirtti.
Açıklama yayımlandıktan sonra da resmi haber ajansı IRNA, Hamaney'in Irak Savaşı'nda ölenlerin yakınlarıyla bir araya geldiği fotoğrafı servis etti.
İran Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı İshak Cihangiri ise, Twitter adresinden yayımladığı mesajda, ülke ve halkın dertlerine çare bulmak için kademeli olarak reform yapmaları gerektiğini ifade etti.
Dün İsfahan'da 9 kişi öldü
Ülkede çatışmalar dün gece şiddetlendi. İran Devlet Televizyonu, dün gece İsfahan’daki gösterilerde 9 kişinin öldüğünü duyurdu.
|
Cockburn, şahin kanadı işaret etti Cockburn'e göre Ruhani, bir yandan, protestolar karşısında güçlü görünme baskısı altında ancak gösterilerin sert bir şekilde bastırılması ise sokağa desteği artırabilir ve Batı'nın eline, İran'a yüklenmek için koz verebilir. Cockburn yazısının başında, gösterilerin ülkedeki sertlik yanlısı muhafazakârların kalelerinden Meşhed'de başladığına dikkat çekti ve protestoları şahin kanatın başlatmış olabileceğini belirtti: "Bu muhafazakârlar, geçen yıl küçük bir farkla yeniden seçilen, ılımlı olarak görülen Ruhani'yi zayıflatmak için gösterileri başlatmış veya bunlara müsamaha göstermiş olabilir. Eğer öyleyse, gösteriler hızlı bir şekilde muhafazakârların kontrolünden çıktı demektir." Gösterilerin hükümet için ne derece bir tehdit içerdiğini söylemek için erken olduğunu belirten Cockburn, benzeri krizlerde olduğu gibi burada da güvenilir haber eksikliği sorunu yaşandığını yazdı. Yazar, geçmişte Batı'daki diaspora gruplarının bu tür protestolarla ilgili abartılı ve uydurma haberler yaydığını hatırlattı. Cockburn yazının sonunda, Ruhani'nin açmazını aktarırken özetle şunları yazdı: "Ruhani ve yönetimi, şu ana kadar protestolara sükûnet çağrısı yaparak, yatıştırıcı bir şekilde yaklaşarak cevap verdi. İnsanların protesto hakları olduğunu ancak mala, mülke zarar verme ya da şiddete karışma hakkının olmadığını söyledi. Hükümet açık olarak, gösterilerin dineceğini umuyor. Ancak şu ana kadar bunun tam tersi yaşanıyor gibi görünüyor. Gözaltına alınanların sayısı hâlâ düşük. Ancak Ruhani, zayıf görünmemek için baskı altına olmalı. Sonunda gösterileri sert bir şekilde bastırabilir ama iyi bir şekilde duyurusu yapılan baskı, İran'daki gösterilere desteği artırabilir ve ABD ile Batı Avrupalıları, Yemen gibi ülkelerde göstermedikleri tarzdaki bir hevesle, ülkedeki insan haklarını korumaya itebilir. Protestoların kanlı bir şekilde bastırılması ayrıca, Batı Avrupalıları, Trump'ın İran'a yönelik saldırgan tutumuna doğru itebilir ve ölümcül bir şekilde nükleer silah anlaşmasının altını oyabilir. Bu da, Ruhani'nin dış dünyaya yönelik daha uzlaşmacı tutumu ve ülke içindeki daha liberal politikalarının başarısız olduğunu söyleyebilecek şahinlerin elini güçlendirebilir." |
İsfahan eyaletine bağlı Kehderican'da silah sesleri yükseldi. Yerel medya, ilçe kaymakamlığına girmeye çalışan göstericilere ateş açıldığını ve beş protestocunun öldüğünü bildiriyor. Son dokuz yılın en büyük protestolarına sahne olan ülkede hayatını kaybedenlerin sayısının en az 20 olduğu bildiriliyor. Devlet televizyonu, yaşamını yitirenler arasında 11 yaşında bir çocuğun da bulunduğunu izleyicilerine duyurdu.
Yarı resmi Mehr haber ajansı ise, silahlı bir kişinin Necef Abad ilçesinde bir polisi öldürüp üçünü de yaraladığını dünyaya bildirdi. Reca News haber sitesine göre, ilçedeki gösterilerde iki protestocu ve iki polis öldü. Bugün itibariyle altıncı gününe giren protestolarda ilk kez bir polisin öldüğü ifade ediliyor.
20'yi aşkın şehir ve ilçede gösteri var. Huzistan'da sokaklara çıkan göstericileri polis yoğun şekilde biber gazıyla dağıtmayı denedi.
Irak sınırına yakın Kirmanşah'tan sosyal medyaya yansıyan görüntülerde, protestocuların havaifişekler patlattığı görülüyor.
Meşhed Süleyman kentinde ise önceki günler başka şehirlerde görülen bir sahne var. Dini lider Ayetullah Hamaney'in posterinin yırtılıp indirildiğini gösteren video kaydı, sosyal medyaya yüklendi.
Devrim muhafızları ve yerel milislerle güçlü bir istihbarat ağına sahip olan İran'daki sürpriz gösterilerde gözaltı sayısı ise yüzlerle ifade ediliyor. Yalnızca hafta sonu ve dün gözaltına alınanların sayısı 450.
İlk üç günden sonrasına ağır ceza tehdidi
Tahran Devrim Mahkemesi Başkanı Abadi, üçüncü ve sonraki günlerde gösterilere katılan eylemcilerin daha ağır cezalara çarptırılacağını söyledi. Abadi'ye göre, söz konusu kişiler kasıtlı olarak kargaşa çıkarmak istiyor.
ABD, İngiltere ve S.Arabistan'ı suçladı
İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Sekreteri Ali Şamhani, üç ülkenin protestoların arkasında olduğunu söyledi.
Şamhani, "İran'daki durumla ilgili etiketler ve mesajlar ABD, İngiltere ve Suudi Arabistan'dan geliyor. Durumla ilgili sosyal medya ağlarında yaşanan şey, İran halkına karşı bir vekalet savaşıdır" diye konuştu.
Cumhurbaşkanı Ruhani: Gösteriler bir fırsat
Pazartesi günü devlet televizyonundan açıklama yapan İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ise, gösterilerin bir tehdit olarak değil, insanların sorunlarını görmek için bir fırsat olarak ele alınması gerektiğini söyledi.
Ruhani'ye göre protestocuların hepsi yurt dışından emir almıyor ve daha fazla özgürlük istiyorlar.
İsrail'den protestoculara: Kahramanlar...
ABD Başkanı Donald Trump'ın 'İran'da değişim zamanı' açıklamasının ardından İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu da gösterileri değerlendirdi. Netanyahu beklendiği gibi Tahran yönetimini eleştirdi ve protestocuları 'kahramanlar' sözcüğüyle niteledi.
Netanyahu, "Bugün İran Cumhurbaşkanı Ruhani'nin, İsrail'in gösterilerin arkasında olduğu yönündeki açıklamalarını duydum. Bu sadece bir yalan değil aynı zamanda gülünç de. İran rejimi düştüğünde, İranlılar ile İsrailliler samimi dostlar olacaklardır. İran halkının özgürlük yolundaki bu mücadelesinde başarılı olmasını temenni ediyorum" dedi.
İsrail İstihbarat Bakanı Yisrael Katz da dün benzer sözler sarfetmişti.
İngiltere yakından izliyor
İngiltere Dışişleri Bakanı Boris Johnson ise, yazılı açıklamasında gösterileri yakından izlediklerini belirtti. Johnson, "Protestocuların gündeme getirdiği önemli sorunlarla ilgili anlamlı ve meşru bir tartışma olması gerektiğine inanıyoruz ve İranlı yetkililerin buna izin vermesini bekliyoruz" ifadesini kullandı.
Moskova'dan Tahran'a destek
İran'ın Ortadoğu'daki müttefiki Rusya ise, Batılı ülkelerden Tahran yönetiminin iç işlerine karışmamasını istedi. Moskova'dan yapılan açıklamada, "İran'daki durumu istikrarsızlaştırabilecek dış müdahaleler kabul edilemez" denildi.
Dalga dalga yayıldı
İran'da eylemler ülkenin ikinci büyük kenti Meşhed'de başlamıştı. Meşhed'de hayat pahalılığını protesto için 28 Aralık Perşembe günü başlayan gösteriler, Cuma günü 12 şehre birden yayılmış ve rejim karşıtı bir renge bürünmüştü.
Yüzlerce göstericiyi gözaltına alan Tahran yönetimi, protestocuların organize olduğu sosyal medya uygulamalarını bir süre erişime kapattı. Ülkede en çok kullanılan uygulama, Telegram. Nüfusun yarısının WhatsApp benzeri uygulamayı kullanarak haberleştiği biliniyor.
Pazar gecesi gerçekleşen ölümleri dün öğle saatlerinde izleyicilerine aktaran devlet televizyonu, yağmalanan özel bankalar, kırılan camlar ve yakılan araçları ekrana getiriyor. Devlet televizyonu ayrıca silahlı göstericilerin askeri üsler ve polis karakollarına girmeyi denediğini ancak güvenlik güçleri tarafından püskürtüldüğünü savunuyor.
Bir tabu yıkıldı
Reuters haber ajansı, protestolar sırasında ülkede bir tabunun yıkıldığını bildiriyor. Takestan şehrindeki protestocular ülkeyi 1925 ile 1941 arasında yöneten Rıza Pehlevi'yi öven sloganlar atarak bir tabuyu devirmiş oldu. Pehlevi hanedanlığı 1979 İslam devrimiyle yıkılmıştı.
Bilek güreşini kazandı ama...
Ezeli düşmanı Suudi Arabistan'la Ortadoğu'da girdiği bilek güreşini Suriye ve Irak'ta kazanan İran, halihazırda Yemen'de Şii Husilere destek veriyor. Üçüncü yılını doldurmak üzere olan savaşta Suudi Arabistan'ın başını çektiği koalisyon Husilere hava saldırıları düzenliyor.
Dış politikada bunlar yaşanırken, dünyanın en kapalı rejimlerinden birine sahip ülkede ekonomi alarm veriyor.
3 milyon 200 bin işsizin bulunduğu İran'da bazı temel gıdaların fiyatları son dönemde neredeyse yarı yarıya arttı.
P5+1 ülkeleriyle nükleer anlaşmaya imza atan Tahran yönetimi, Batılı ülkelerin yaptırımlarından 2015 yılında kurtuldu ancak henüz bu sokağa yansımış değil.
