Korkunç ihmal

Lübnan’ın başkenti Beyrut’ta meydana gelen korkunç patlamanın ardından, 2 bin 750 ton amonyum nitratın infilak ettiği açıklandı. Adeta nükleer patlamalarda meydana gelen ve mantar formasyonu denilen görüntünün ortaya çıkmasına neden olan faciayı Milliyet’e yorumlayan uzmanlar, “Böylesi bir felaketi daha önce hiç görmedik” dedi.

Uzmanlar, patlamanın olduğu binanın patlayıcı deposu olarak kullanıldığını ve yanlış istifleme ile beraber depodaki kara barutun da infilak ettiğini belirtti.

Yangın ve patlama

Patlayıcı uzmanı, bilirkişi Süleyman Polat, “Olayda ilk başta bir yangın çıkıyor. Yangın devam ederken amonyum nitratın bulunduğu depo patlıyor. Patlamanın şiddetiyle oluşan “plast” yani hava şoku etkisi geniş alana yayılıyor. Patlama kıyı kesiminde olduğundan ses dalgası deniz ve nemli havanın da etkisiyle Kıbrıs kıyılarına kadar ulaşıyor. Patlamanın yaşandığı deponun etrafında birçok farklı kimyasal tank olduğu belirtiliyor. Eş zamanlı patlamada mantar formu dediğimiz görüntü ortaya  çıkıyor.

Amonyum nitrat, teröristlerin EYP’de kullandığı gübredir. Patlamanın oluş nedeni hakkında farklı görüş ve iddialar ortaya atılıyor. Sosyal medyaya yansıyan görüntüler konuşacak olursak, korkunç olayın nedeni yanlış depolama ve statik elektik kaynaklı. Havai fişeklerde kullanılan kara barut da belli ki tonlarca miktarda depolanmış” dedi.

‘Çok feci bir hadise’

Patlamanın Beyrut’ta küçük bir deprem etkisi de yarattığını dile getiren Polat, “2 bin 750 ton nitratın, kara barut ve kimyasallarla eş zamanlı infilak etmesi feci bir hadise. Böylesi devasa bir patlamanın ses dalgalarının hava boşluğunu yararak Kıbrıs kıyılarına kadar ulaşması anormal değildir.

Deniz yüzeyinde, sıcak hava ve nem ile birleşen patlama şiddeti tsunami etkisi yaparak kilometrelerce öteye ulaşır. Havadaki şok etkisi, su yüzeyi ile temas edince dalga boyu Kıbrıs’a kadar ulaşmıştır. Yanlış istiflemeyi yapanlar baş sorumludur” diye konuştu.

‘Cehennem demektir’

Kimyager Halil Ülker ise, görüntüler üzerinden şunları söyledi:

“Havai fişeğin hammaddesi odun kömürü, kükürtdioksit ve potasyum nitrattır. Potasyum nitrat çok ciddi bir patlayıcı maddedir. Olay yerinde önce küçük çaplı patlamalar ardından büyük patlama meydana geliyor. 2 bin 750 ton amonyum nitratın eş zamanlı patlaması tahayyül edilemeyecek kadar korkunç bir olay. Dünya tarihinde bu kadar büyük bir nitrat patlaması daha önce olmadı.

Tonlarca nitrat mantar formasyonu ve kilometrelerce öteden duyulacak ses dalgasına neden olur. Korkunç hadisenin nükleer patlama olduğunu söyleyenler var ancak nükleer patlamada mantar formasyonu içinde simit şeklinde halka oluşur. Depolamayı kimler yaptıysa hatadan da öte gaflette bulunmuştur. 2 bin 750 ton nitratın eş zamanlı patlaması cehennem demektir.”

Amonyum nitratın‘kanlı bilançosu’

Beyrut’ta büyük yıkıma yol açan amonyum nitrat adlı kimyasal bileşen, tarımda gübreleme amacıyla tercih edildiği gibi, teröristler tarafından çok güçlü patlayıcılar üretmek için de kullanılıyor. Beyrut’taki patlamanın dışında amonyum nitrat, tarih boyunca pek çok ülkede insan hatası sonucu patlamalara neden olarak yüzlerce kişinin ölümüne yol açtı.

15 kişi ölmüştü

Bomba etkisi yaratan amonyum nitrat kaynaklı ilk patlamalardan biri 1916 yılında İngiltere’de bir barut fabrikasında meydana geldi. Yaklaşık 700 ton amonyum nitrat ve 25 ton TNT’nin yol açtığı patlama sonucu 15 işçi öldü. En çok bilinen patlamalardan biri ise 1942 yılında Belçika’nın Tessenderlo kasabasında yaşandı. Bir kimya fabrikasında meydana gelen patlamada 189 kişi öldü. Patlamada her evden en az bir kişi hayatını kaybetti.
1947’de gerçekleşen ve ABD tarihinin en büyük sanayi kazalarından biri olan “Teksas felaketi”nin kaynağı da amonyum nitrattı. Teksas limanında yükleme yapılan Fransız kargo gemisinin güvertesinde çıkan yangın sonucu gemide bulunan 2 bin 300 ton amonyum nitrat patladı. Patlamada 581 kişi yaşamını yitirdi ve 8 bine yakın kişi yaralandı.

Çin’de 173 ölü

En son yine Teksas’ta 2013 yılında bir gübre fabrikasında çıkan yangının, amonyum nitrat ile temas etmesi sonucu meydana gelen patlamada da 12 kişi öldü, 200 kişi yaralandı. 2015’te ise Çin’in Tianjin kentinde bir depoda meydana gelen patlamada 173 kişi hayatını kaybetti.

Amonyum nitrat terör saldırılarında da kullanıldı. İstanbul’da 15 Kasım 2003’te Şişli’deki Bet İsrael ve Beyoğlu’ndaki Neve Şalom sinagogları ile 20 Kasım 2003’te HSBC Bankası’na düzenlenen saldırılarda da amonyum nitrat kullanıldı. Bu saldırılarda toplam 59 kişi hayatını kaybetti.

‘Akıllı insan işi değil’

Adli Bilimciler Derneği Başkanı Hamit Hancı ise patlamanın ardından uzmanlarla yaptıkları ortak değerlendirmeyi şöyle özetledi:

“Tonlarca imha edilmeyi bekleyen farklı türde patlayıcının eş zamanlı infilak ederek, mantar formasyonu denilen görüntünün oluşmasına neden olduğu anlaşılıyor. Görüntülerde nükleer patlama söz konusu değil. Nükleer patlayıcıların tetik mekanizması vardır ve zincirleme reaksiyon sonrası patlama gerçekleşir. Örneğin atom bombasını uçaktan yerebıraktığınızda tetik noktası harekete geçmezse düşme etkisiyle patlamaz.

Nükleer patlamada mantar formasyonu içinden halka şeklinde ikinci formasyon ortaya çıkar. Tehlikeli kimyasalların istiflenmesi, çeşitli kurallara tabidir. Beyrut’ta büyük bir hata yapılmış ve buna dikkat edilmemiş. 2 bin 750 ton nitrat ve farklı patlayıcı türlerini bir arada depolamak akıllı insanların yapacağı bir iş değildir. Patlamanın etkisiyle oluşan şok dalgası, kısa sürede ses dalgası halinde kilometrelerce uzağa ulaşır.”