25.04.2010 - 14:25 | Son Güncellenme:
Dünyanın en büyük yatırım bankalarından Lehman Brothers’ın Eylül 2008’de iflasıyla açığa çıkan ve 2008 son çeyreği ve 2009’un Ocak-Eylül döneminde ortalığı kasıp kavuran küresel kriz, dünyaya 2009 yılı için 5 Türkiye’den daha büyük bir maliyete neden oldu.
A.A muhabirinin Uluslararası Para Fonunun (IMF) Nisan 2010 tarihli Dünya Ekonomik Görünümü veritabanı rakamlarından yaptığı hesaplamalara göre, 2009’da yaşanan küresel kriz, dünya gayri safi yurtiçi hasılasını (GSYH) dolar cinsinden cari fiyatlarla 3 trilyon 283,5 milyar dolar azalttı. Bu rakam, 2009 yılında 615,3 milyar dolara inen Türkiye GSYH’sine göre, 5,34 katlık bir büyüklüğe karşılık geliyor. Dünyada, GSYH, 2008 yılında 61 trilyon 221 milyar doları bulurken, 2009 yılında 57 trilyon 937,5 milyar dolara indi. Krizi en fazla hisseden Avrupa Birliği’ndeki milli gelir kaybı, 2009 yılında 1 trilyon 940,2 milyar doları buldu.
GSYH’DA EN BÜYÜK DÜŞÜŞ UKRAYNA’DA, EN FAZLA ARTIŞ ERİTRE’DE...
IMF verilerine göre, kapsama dahil 182 ülkeden 133’ünün GSYH’si cari fiyatlarla, dolar cinsinden, 2009 yılında 2008 yılına göre gerilerken, 49 ülkede GSYH artışı oldu.
Dolar cinsinden cari GSYH gerilemesi, 2009’da, Ukrayna’da yüzde 35,57, Ekvator Ginesi’nde yüzde 33,66, Libya’da yüzde 32,88, Kuveyt’te yüzde 29,62, İzlanda’da yüzde 27,78, Ermenistan’da yüzde 26,88, Brunei Sultanlığı’nda yüzde 26,85, Rusya’da yüzde 25,95, Gabon’da yüzde 24,24, Irak’ta yüzde 23,91, Letonya’da yüzde 22,91, Suudi Arabistan’da yüzde 22,29, Trinidad ve Tobago’da yüzde 21,39, Litvanya’da yüzde 21,03, Romanya’da yüzde 20,95’i buldu.
Krizdeki İrlanda’da cari GSYH düşüşü yüzde 14,87, Portekiz’de yüzde 6,98, Yunanistan’da yüzde 6,01 oldu.
KRİZİ BAŞLATAN ABD’DE DE GSYH DÜŞÜŞÜ SADECE YÜZDE 1,28
Büyük ülkelerden Meksika’da yüzde 19,73, İngiltere’de yüzde 18,65,
Türkiye’de yüzde 15,75, Kanada’da yüzde 10,88, Güney Kore’de yüzde 10,62, Hollanda’da yüzde 9,37, Almanya’da yüzde 8,72, İspanya’da yüzde 8,61, İtalya’da yüzde 8,20, Fransa’da yüzde 6,66, Avustralya’da yüzde 5,88, Brezilya’da yüzde 3,76, ABD’de yüzde 1,28 dolar cinsinden cari GSYH düşüşü oldu.
GSYH artışı dolar cinsinden ve cari olarak, Eritre’de yüzde 35,72, Etiyopya’da yüzde 21,16, Doğu Timor’da yüzde 18,24, Malavi’de yüzde 16,34, Mısır’da yüzde 15,71, Özbekistan’da yüzde 14,72, Lübnan’da yüzde 13,91, Burundi’de yüzde 13,39, Zimbabve’de yüzde 11,91, Bangladeş’de yüzde 11,81, Ruanda’da yüzde 11,76, Çin’de yüzde 8,61, Venezüela’da yüzde 5,59, Endonezya’da yüzde 5,45, Güney Afrika Cumhuriyeti’nde yüzde 3,78, Japonya’da yüzde 3,71, Hindistan’da yüzde 2,43 arttı.
İNGİLTERE, 2,68 TRİLYON DOLARDAN 2,18 TRİLYON DOLARA İNDİ
Cari rakamlarla miktar olarak milli geliri en fazla azalan ülke 500,6 milyar dolarla İngiltere oldu. İngiltere’nin dolar cinsinden 2008 yılında 2 trilyon 684,2 milyar dolar olan GSYH’si 2009 yılında 2 trilyon 183,6 milyar dolara geriledi. Bu ülkeyi milli gelirinin 4’de birinden fazlasını kaybeden Rusya, 430,8 milyar dolarla izledi. 2009 yılında Almanya 320,4, Meksika 215, Fransa 190,9, İtalya 189,2, ABD 185,2 milyar dolarlık GSYH kaybı yaşadılar.
En büyük 39 ekonomi içinde dolar cinsinden milli gelirini sadece 6 ülke artırdı. Çin, GSYH artışında 389 milyar dolarla başı çekerken, bu ülkeyi, Japonya 181,1, Hindistan 29,3, Endonezya 27,9, Venezüela 17,9, Güney Afrika Cumhuriyeti 10,4 milyar dolarla izledi.
TÜRKİYE, 115 MİLYAR DOLARLIK GERİLEMEYE RAĞMEN 17. BÜYÜK EKONOMİ
IMF verilerine göre, Türkiye’nin dolar cinsinden GSYH’si 2009 yılında 115 milyar dolar azaldı. 2008 yılında 730,3 milyar dolar GSYH’si olan Türkiye, ekonomik küçülme ve dolar kurundaki artış nedeniyle 2009 yılında 615,3 milyar dolarlık bir GSYH’ya indi. Türkiye, dünya sıralamasında, Hollanda’nın ardından 17. büyük ekonomi özelliğini 2009’da da korudu.
IMF’YE GÖRE ÇİN, 2010’DA JAPONYA’YI GEÇECEK
Büyük ekonomiler içinde, Çin, ikinci sıradaki Japonya’ya ile arasındaki farkı iyice azalttı ve 367 milyar dolardan 159,1 milyar dolara indirdi. IMF tahminlerine göre, Çin, bu yıl dünyanın ikinci büyük ekonomisi koltuğuna oturacak. 2008 yılında 8. büyük ekonomi olan Rusya, 2009 yılında Brezilya, İspanya, Kanada ve Hindistan’ın ardından 12. sıraya geriledi. Avustralya, 2009 yılında Meksika’yı geride bırakarak 13. sıraya yükselirken, 18. sıradaki Polonya, Endonezya, İsviçre ve Belçika’ya geçilerek 21. sıraya indi.
IMF verilerine göre, 2009 yılında gayri safi yurtiçi hasılası (GSYH) 200 milyar doların üzerinde olan 39 ülke ile Avro Bölgesi, Avrupa Birliği, gelişmiş 7 ülke (G-7), gelişmiş ülkeler, gelişmekte olan ülkeler ve dünya toplamı 2008 ve 2009 yılları GSYH, 2008-2009 döneminde GSYH’de miktar değişimi, 39 ülkenin kişi başına milli gelir (KBMG) rakamları şöyle:
2008 2009 GSYH
GSYH GSYH Değişim 2008 2009 KBMG
(Milyar (Milyar (Milyar KBMG KBMG Değişim
Ülkeler Dolar) Dolar) Dolar) (Dolar) (Dolar) (Dolar)
1 ABD 14441,4 14256,3 -185,2 47393 46381 -1012
2 Japonya 4887,0 5068,1 181,1 38271 39731 1460
3 Çin 4519,9 4909,0 389,0 3404 3678 274
4 Almanya 3673,1 3352,7 -320,4 44729 40875 -3854
5 Fransa 2866,8 2675,9 -190,9 46035 42747 -3288
6 İngiltere 2684,2 2183,6 -500,6 43736 35334 -8402
7 İtalya 2307,4 2118,3 -189,2 38887 35435 -3452
8 Brezilya 1635,5 1574,0 -61,5 8626 8220 -406
9 İspanya 1602,0 1464,0 -137,9 35377 31946 -3431
10 Kanada 1499,6 1336,4 -163,1 45064 39669 -5395
11 Hindistan 1206,7 1236,0 29,3 1021 1031 10
12 Rusya 1660,0 1229,2 -430,8 11690 8694 -2996
13 Avustralya 1059,5 997,2 -62,3 48951 45587 -3364
14 Meksika 1090,0 874,9 -215,0 10217 8135 -2082
15 G. Kore 931,4 832,5 -98,9 19162 17074 -2088
16 Hollanda 877,0 794,8 -82,2 52500 48223 -4277
17 Türkiye 730,3 615,3 -115,0 10484 8723 -1761
18 Endonezya 511,5 539,4 27,9 2238 2329 91
19 İsviçre 500,3 494,6 -5,6 68433 67560 -873
20 Belçika 506,3 470,4 -35,9 47185 43533 -3652
21 Polonya 528,3 430,2 -98,1 13858 11288 -2570
22 İsveç 479,0 405,4 -73,5 52181 43986 -8195
23 Norveç 450,9 383,0 -67,9 94196 79085 -15111
24 Avusturya 414,8 381,9 -32,9 50039 45989 -4050
25 Tayvan 402,7 379,0 -23,7 17480 16392 -1088
26 S.Arabistan 475,7 369,7 -106,1 19108 14486 -4622
27 Venezüela 319,4 337,3 17,9 11388 11789 401
28 Yunanistan 351,9 330,8 -21,2 31602 29635 -1967
29 İran 333,2 330,5 -2,8 4573 4460 -113
30 Arjantin 328,6 310,1 -18,5 8266 7726 -540
31 Danimarka 340,8 309,3 -31,5 62238 56115 -6123
32 G. Afrika 276,8 287,2 10,4 5685 5824 139
33 Tayland 272,4 263,9 -8,5 4108 3940 -168
34 Finlandiya 271,1 238,1 -32,9 50891 44492 -6399
35 B. Arap Emir 261,4 230,0 -31,4 54849 46857 -7992
36 Kolombiya 240,2 228,8 -11,4 5404 5087 -317
37 Portekiz 244,9 227,9 -17,1 23070 21408 -1662
38 İrlanda 267,6 227,8 -39,8 60510 51356 -9154
39 Hong Kong 215,1 210,7 -4,4 30694 29826 -868
Avro Bölgesi 13635,2 12516,9 -1118,3
AB 18387,5 16447,3 -1940,2
G-7 32359,5 30991,3 -1368,2
Gelişmiş Ülk. 42270,7 40056,1 -2214,6
Gelişmekte Olan 18950,3 17881,4 -1068,9
Dünya 61221,0 57937,5 -3283,5