‘Petrol çıksaydı olurdu’

Daha önce EPDK’ya görüş bildiren Enerji İşleri Genel Müdürlüğü, “Başvuru sahibinin araziye sahip olması ya da başvuru sıralaması değil, yapılacak tesisin (rafineri, elektrik santralı, doğalgaz santralı) başka bir yerde yapılıp yapılamayacağına, tesis açısından bölgenin önemli olup olmadığına bakılmalı” demişti. Ancak, EPDK bu görüşü dikkate almadı.

Rafineri projeleri orada
Bilindiği gibi Ceyhan, Hem Irak petrolünün taşıyan Kerkük-Yumurtalık, hem de Azeri petrolünü taşıyan BTC boru hatlarının bağlantı noktası ve limanı durumunda. Samsun - Ceyhan petrol boru hattı projesinin de sonlanma noktası. Bu nedenle Türkiye’de rafineri kurmak isteyen şirketler Ceyhan’ı seçiyor. Hükümete yakınlığıyla bilinen Çalık Grubu da Ceyhan’da rafineri yapmak istiyor. Hükümet bu konuda gerekli izinleri Çalık’a verdi.
EPDK yönetmelik çalışmasını, PO’nun rafineri, Diler Grubu’nun santral kurmak istediği bölgenin çakışması üzerine başlatmıştı. Yönetmelikle böyle durumlarda öncelik kriterleri belirlenecekti. EPDK’nın Resmi Gazete’de yayımlanan ‘Petrol Piyasası Lisans Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’inin getirdiği kriterlere göre, tartışmalı bölgeye Diler Grubu elektrik sanatralı yapacak.

‘Petrol çıkıyorsa’ şartı
Yeni düzenleme şöyle:
“Lisans başvurusuna konu yerde faaliyette bulunmak üzere, elektrik piyasasında üretim lisansı başvurusunda bulunulması durumunda, lisans başvurusunda bulunulan yerde yerli doğal kaynağın mevcut olması halinde, söz konusu kaynağı, lisansı kapsamında kullanacak olan lisans başvurusuna öncelik verilir.
Böyle bir durumun bulunmaması ve lisans başvurularından birinin elektrik piyasasına ilişkin olması halinde; elektrik piyasasına ilişkin lisans başvurusuna öncelik verilir.”
Buna göre, Ceyhan’ın rafineri bölgesi olmasını, bütün rafineri projelerinin bölgede planlanmasını, petrol boru hatlarının çıkış-varış noktası olmasını dikkate almayan yönetmelik, rafineri izni verilebilmesi için ‘yerli doğal kaynağın mevcut olması’ şartını, başka bir ifadeyle, “Ceyhan’dan petrol çıkması” şartını getirmiş oldu.

‘Bizim Çalık’ yapacak
Petrol Ofisi’nin rafineri kurma girişimine ilişkin süreç şöyle gelişti:
Petrol Ofisi’nin Ceyhan’da kurmak istediği rafineri alanında Diler Elektrik’in elektrik üretim santralı kurmak için başvuruda bulunması sorun yaratmıştı. Mevzuatta bu durumda ne yapılacağı belli olmadığı için başvuruları uzun süre bekleten EPDK, hükümetin Doğan Grubu’na rafineri izni vermek istemediği iddialarının ardından bir taslak hazırlayarak Doğan Grubu’nu dezavantajlı konuma düşürmüştü.
Düzenlemeyle mülkiyetin sahibi olana öncelik tanınırken, yatırımın büyüklüğü öncelikli kriter olarak belirlenmemişti. İki şirketin de bölgede arazisi olmasına karşın Diler’in, Doğan’ın rafineri yapacağı bölümün ortasında bir alana sahip olması nedeniyle düzenleme ’Doğan Grubu’nun önünü kesme kararı’ olarak yorumlanmıştı.
EPDK, söz konusu düzenlemeye taslağın son halinde yer vermedi. Doğal kaynak olmazsa elektriğe öncelik veren yeni bir kriter getiren EPDK, farklı biçimde olmakla birlikte yine Doğan Grubu’nun önünü tıkayan bir düzenleme yapmış oldu.
Başbakan Erdoğan ile Doğan Grubu arasında süren tartışmada grubun sahibi Aydın Doğan, Erdoğan’ın kendisine, “Ceyhan’da sen rafineri kuramazsın, orayı bizim Çalık istiyor” dediğini açıklamıştı. Ceyhan için başvuruda bulunan Çalık Holding’e izin verilirken Doğan Grubu’nun durumunun sürüncemede bırakılması ve yapılan birden fazla taslak çalışmasında çeşitli şekillerde hep Doğan Grubu’nun önünü kesilmesi soru işareti yaratmıştı.

İlk başvuruyu PO yaptı
Ceyhan’a rafineri için ilk başvuruyu yaklaşık 3 yıl önce PO yaptı. Şirket aynı zamanda, ilk uygunluk belgesini ve ilk ÇED raporunu alarak rafineri harcını ilk yatıran kurum oldu. Buna rağmen, EPDK, Ceyhan’da rafineri kurmak için başvuruda bulunan Çalık-Indian Oil Company ortaklığına rafineri lisansı vermeyi kararlaştırırken PO’nun başvurusunu hukuki görüş sonrasına bıraktı. Son olarak da yönetmelikle kapıyı kapattı.
PO, Ceyhan’da 5 milyar dolar yatırımla 10 milyon ton kapasiteli rafineri kurmayı planlıyordu.
Aynı bölgede Çalık dışında Turcas - Socar, Cevahir grubu gibi başka şirketlerin rafineri kurma izin süreçleri devam ediyor.