ÖİB'nin formülüne göre Tüpraş'ın yüzde 66'sı 1.5 milyar dolar

Uluslararası mali piyasaları iyi tanıyan bir bürokrat "Büyük özelleştirme ihalelerinde en kritik aşama paranın hangi kaynaktan ve nereden kasaya gireceğinin belirlenmesidir" diyor. Özelleştirme İdaresi ihaleyi yapar, hükümet onaylar, en iyi teklif sahibine "parayı öde, şirket senin olsun" denir. Ama o para Özelleştirme Fonu'na girmeden ihale sonuçlanmaz. Paranın Türkiye'ye geliş güzargahı ihalenin selameti bakımından nirengi noktası gibidir. Hele konu petrol piyasasının tekeli durumundaki Tüpraş'ın özelleştirmesi olursa para miktarından daha önemlisi para sahibinin özellikleri olur.
Petkim ihalesinde onaylanmış teklif sahibinin parayı nasıl yatıramadığını ve ihale iptalinden sonra yaşananları tecrübe ettik. Tekel ihalesinde yeterli hazırlık yapılmamasının - daha açık söylersek, uluslararası standartlar uygun mali tablo hazırlamadan bilgi odasına girilmesinin "ihale yönetme riskine", bu riskin de nasıl fiyat teklifinde indirime neden olduğunu gördük. Uluslararası piyasalarda şimdilerde Tüpraş'ın akıbeti konuşuluyor. Tüpraş ihalesiyle ilgili spekülasyonların temelinde ise yurtdışından gelmesi istenen paranın kaynağı var.

Paranın ince güzergahı
Şartnameye göre ihale bedelleri Ziraat Bankası'nın Merkez Şubesi'ne yatırılır. Doların milyarla ifade edildiği ihalelerde ilk sırayı alan şirket ya da konsorsiyum parayı Merkez Şubesi'ne doğrudan yatırabilir mi? Hayır, çünkü büyük miktarlı dolar ödemeleri için paranın mutlaka Amerika Birleşik Devletleri üzerinden dolaşarak Türkiye'ye sokulması gerekir. İhaleyi kazanan şirket ya da konsorsiyum ihale bedelini Ziraat Bankası'nın New York'taki muhabir bankasından geçirmek durumundadır.
Amerika dışındaki bankaların örneğin 750 milyon doları birden kasasında tutması beklenemez. Doların sahibi olan ABD, yabancı parayla kendi parasını değiştirmek durumundadır. ABD kara para uygulamalarında hassas bir devlet. Başka bir bankadan gelen paranın menşei ciddi biçimde sorgulanıyor. Tüpraş ihalesiyle girmesi istenen paranın menşei ile ilgili resmi herhangi bir sorun "şimdilik" gözlenmiyor. Ama girecek para ihale bedelinin yarısı olacak.

Kontrol primi kaç para?
Tüpraş'ın yüzde 51'ini satın alan şirket kontrolü ele geçirir. Yüzde 66'lık hissenin 15 puanlık kısmı rahatlıkla satılabilir. Halka arz yapıldığını varsayarsanız yüzde 15'lik bölüm 400 - 450 milyon dolara alıcı bulabilir. Tüpraş'ın yüzde 30.7'lik bölümünün halka arzından 1 milyar 140 milyon dolar gelir elde edilmesi rakam tespitinde makul referans olarak kabul edilebilir. Konjonktür olumluysa 1.5 milyar dolar fiyatın üzerine 400 - 450 milyon dolar daha eklenmesi abes olmaz. Bu şartlar altında kontrol primini üstlenecek girişimcilerin seciyesini inceleyelim:

Efremov şirketinin sahibi Taftnet uluslararası piyasada 4 - 4.5 milyar dolarlık bir şirket olarak biliniyor. Bu şirket muadili kabul edilebilecek Tüpraş'ı nasıl satın alır? Taftnet'in girişim ortaklarından biri İtalyan Tamoil şirketi. Amaco Oil ile ortaklık kurduktan sonra hızla büyüyen Tamoil İtalya perakende pazarının yüzde 8'ini kontrol ediyor. Tamoil'in Amaco ortaklığında uluslararası petrol simsarı diye bilinen Roger Tamraz'ın belirleyici olduğu biliniyor. Tamraz'ı Tansu Çiller'in başbakanlığı döneminde Bakü - Ceyhan petrol boru hattı için tam imtiyaz isteyen kişi olarak hatırlıyoruz. Özelleştirme İdaresi Başkanı Metin Kilci'ye Business 2004 Özel sayısını hazırlarken Tamraz'ı sorduk, şöyle yanıt aldık:

"Tüpraş'a teklif veren kuruluşlarla ilgili araştırma yaptık. Ama iddia edildiği gibi Tamoil bağlantılı olmak üzere Tamraz'ın ismine rastlamadık."

Anadolu Ortak Girişim Grubu'nun liderliğini Çukurova yapıyor. Konsorsiyumda Park Holding, ve Salamat şirketlerinin yeraldığı teyitli bilgiler arasında. Salamat şirketinin patronunun Kazakistan Cumhurbaşkanı'nın damadı olduğu belirtiliyor. Şirket sermayesi ile ilgili ciddi spekülasyonlar var. Belgelenememiş bu bilgileri ticari itibara gösterilen hassasiyet nedeniyle aktaramıyoruz. Ancak Salamat'ın varlığı Anadolu Ortak Girişim Grubu'nun defosu olarak anılıyor.

Pazarlık masasına oturan teklif sahipleriyle ilgili resmi bilgiler şöyle:

Tüpraş'ın yüzde 65.76'sına tekabül eden hisselerin blok satışı için iki girişimciyle pazarlık edildi.

Pazarlık masasına oturan şirketin ismi Efremov Kautschuk Gmbh. Efremov Tataristan'ın petrol şirketi Taftnet'in pazarlamada yetkili kıldığı şirket.

Teklifi muteber kabul edilerek görüşmelerde bulunan ikinci girişimcinin dosya adı Anadolu Ortak Girişim Grubu.

Grubun lideri Çukurova Grubu.

Satılacak malın (Tüpraş'ın) bilgi odalarında müzakere edilen özellikleri ise ana hatlarıyla şöyle:

Kayıtlı sermaye: 500 trilyon lira,

Çıkarılmış sermaye: 250.4 trilyon lira,

Yıllık ciro (2003): 13 milyar dolar,

Vergi sonrası net kâr (2003): 450 milyon dolar,

Deniz İşl. ve Tanker A.Ş ve İstanbul Gübre A.Ş adında iki iştiraki bulunuyor,

10 yıl içinde 3 milyar dolarlık yatırım yapılması planlandı,

Türkiye'nin en büyük 500 şirket sıralamasında ilk sırayı alıyor,

Doğu Avrupa ve Balkanların en büyük rafinerisi. Avrupa klasmanında 7'inci sırada,

Hisselerinin yüzde 34.2'si İstanbul ve Londra Merkul Kıymetler Borsaları'nda işlem görüyor,

Ham petrol işleme kapasitesi yıllık 26 milyon ton. Tek başına Türkiye'nin rafinaj kapasitesinin yüzde 86'sına sahip,

LPG, ham petrol ve diğer petrol ürünleri dışalımında Türkiye'nin tekel şirketi durumunda.

Listeyi uzatmadan ihale değerlendirmesine geri dönelim. Özelleştirme İdaresi şirketlerin değer tespitinde "başlangıç" kabul edilen bir formül uyguluyor:
Ödenmiş sermaye X Piyasa (Borsa) fiyatı
———————————————————
Ortalama dolar kuru
Bu formüle göre Tüpraş'ın değeri 2 milyar 300 milyon dolar civarında. Satışa sunulan kısmın yüzde 66'sını değeri aritmetik hesapla 1.5 milyar dolar tahmin ediliyor. Bu rakam ihalede ortaya çıkar mı, bunu salı günü göreceğiz. Ama bu rakamı tek başına okuyarak değer öngörüsünde bulunulursa hata yapılır. Yüzde 66'lık oranda hissenin satılması özelleştirme literatüründeki ifadeyle "yönetim kontrol priminin de" satılması demek.
Eğer ihale sonuçlanırsa Tüpraş'ı alan girişimci kontrol hakkını da elde edecek. Bu nedenle 1.5 milyar doların üzerine bir miktar prim eklenmesi gerekir.



BUSINESS


Türkler'in kılavuzu çinli yavuz
'Bush işini yarım bırakmamalı'
Tüpraş'a temiz para
Turgut Özal 40, Tayyip Erdoğan 20 milyon dolar
Londra'da her gün bir ev satıyor
Markalar sevimli, hatırlanabilir ve sevilebilir olmaya çalışıyorlar
Çocuk da yaptılar, kariyer de
Durumu kanuna uyduruyoruz
Cevdet Bey ve kızları
Vergide beyan ve ödeme süreleri değişti
'Ne alırsan 1 milyon' mağazaları Çin malları ile dolup taşıyor...
Karamehmet'in kreditörü Northway'in Kuzey Irak'ta petrol yatırımı var mı?
İyi, kötü, çirkin...
Sertab, kültürel farkların üzerinden kayıp geçti
Askere e - cüzdan ciroyu yüzde 300 artırdı
Esma Esad ve Kraliçe Ranıa'nın modacısı, "Ortadoğu'nun Versace'si"