YAŞANMIŞ VERGİ HİKÂYELERİ

Değerli okuyucular bugün çok yoğun soru aldığım bir konuyu, Hazine'nin yurtdışında ihraç ettiği borçlanma senetlerinin vergilendirilmesini irdeleyeceğim.
Hazine, dış borçlanma programı kapsamında uluslararası sermaye piyasalarında Euro veya Dolar cinsinden tahvil ihraç ederek 10 yıl gibi uzun vadelerle borçlanır. Bu tahvilleri Türk vatandaşları da satın alırlar ve getiri sağlarlar.
Uygulamada bu tahvillere "eurobond" denilmekte olup, yatırımcılar bu tahvillerden iki şekilde gelir elde ederler. Ya tahvillerin kupon ödemelerini bekleyip faiz alırlar ya da vadesinden önce satarak alım - satım kazancı sağlarlar. Her iki gelir türü de 2004 yılında prensip olarak vergiye ve beyana tabidir. Ancak vergiye tabi tutulacak kazancın tespitinde bazı özellikler ve ayrıca bu gelirler için getirilmiş bir istisna uygulaması vardır.
Gelir Vergisi Kanunu'nun geçici 59'uncu maddesi uyarınca, 26 Temmuz 2001 - 31 Aralık 2004 arasında ihraç edilen devlet tahvili ve Hazine bonolarının faiz gelirleri ile bunların satış kazançları toplamının 2004 yılında 156 milar 505 milyon 290 bin lirası vergiden müstesnadır. Bu istisnadan eurobondlar da yararlanır. (Maliye Bakanlığı'nın 5.12.2001 tarih ve 65098 sayılı özelgesi)
İstisna faiz ve alım - satım kazançları toplamına bir defa uygulanır. Mükellefler istisnanın alım - satım kazancı ile faiz gelirlerinden hangisine öncelikle uygulanacağını serbestçe belirleyebilirler.

Eurobond faiz gelirleri
Eurobond faiz gelirleri stopaja tabi tutulmuş "menkul sermaye iradı" niteliğinde. Bu nedenle 2004 yılı içinde elde edilen tüm vergiye ve beyana tabi gelirler toplamı 14 milyar liralık beyan sınırının altında kalırsa bu faiz gelirleri beyan edilmez. Beyan sınırının hesabında tüm gelirlerin istisna, indirim ve gider sonrası tutarları dikkate alınır.
Elde edilen faizin TL karşılığı, tahsil edilen döviz cinsinden faizin tahsil tarihindeki Merkez Bankası döviz alış kuru ile çarpılması suretiyle bulunur. Anapara kur karkları gelir kabul edilmez.
Örnek: Ahmet Bey 2003 yılında satın aldığı 2003 ihraçlı eurobondların kupon ödemesinden 2004 yılında 119 bin dolar faiz geliri elde etmiştir. Tahsil tarihindeki kur 1 milyon 350 bin lira olduğu için faizin TL karşılığı 160 milyar 650 milyon liradır. Ahmet Bey ayrıca 2004 yılında 8 milyar lira konut kirası tahsil etmiştir. (Konut kira geliri için götürü gider esasının seçildiği varsayılmıştır.)
Bu gelirlerin istisna ve gider indirimi sonrası net tutarları şöyledir:
Örneğimizdeki Ahmet Bey'in istisna ve gider indirimi sonrası gelirleri toplamı 2004 yılı beyan sınırı 14 milyar liranın altında kaldığından, eurobond faizleri beyan edilmeyecek, sadece konut kirası beyan edilecektir.

Eurobond satış kazancı
Eurobondların vadesinden önce satılması halinde elde edilen kazanç değer artış kazancıdır. Kanundaki tabiriyle "diğer kazanç ve irat"tır. Gelir Vergisi Kanunumuza göre menkul kıymet alım satım kazançları tespit edilirken iktisap bedelinin TEFE ile revizesi (endekslenmesi) mümkün. Yani bu yolla kazanç enflasyondan arındırılır. Bu imkan sadece TL cinsinden elde edilen menkul kıymet satışları için geçerlidir. Döviz cinsinden menkul kıymet (dolayısıyla eurobond) satışlarında kazanç iktisap bedeli ile satış bedeli arasındaki yabancı para cinsinden oluşan farkın TL karşılığı olarak hesaplandığından, eurobond satış kazancının tespiti sırasında iktisap bedeli TEFE ile endekslenemez. Yani eurobondlarda maliyet artırımı yapılamaz. (İstanbul Defterdarlığının 15.3.2004 tarih ve 3295 sayılı özelgesi)
Örnek: Ayşe Hanım 2002 yılında 500 bin dolara satın aldığı 2002 ihraçlı eurobondu 2004 yılında 700 bin dolara satarak 200 bin dolar kazanç sağlamıştır. Satış günündeki kur 1 milyon 350 bin lira olduğundan, kazancın TL karşılığı 270 milyar liradır. Ayşe Hanım ayrıca borsadan satın aldığı hisse senedini 3 ay içinde satması nedeniyle 2004 yılında 10 milyar lira zarar etmiştir. Ayşe hanımın gelirleri şöyle:
Menkul kıymet satışlarında kazanç tespiti topluca yapıldığından, Ayşe Hanım, bir işlemden doğan zararını diğerinden doğan kazanca mahsub edebilir. 2004 yılına ilişkin olarak (113.495 - 10=) 103.495 milyar lira gelir beyan edecektir. Hisse senedi 3 ay elde tutulduktan sonra satılsaydı, bu zararın mahsubu mümkün olmayacaktı. Çünkü borsada işlem gören hisse senetlerinin 3 ay elde tutulduktan sonra satışından elde edilen kazançlar tutarı ne olursa olsun vergiye tabi değildir. Bunların zararı da mahsup edilememektedir.

(*) Konut kirasının 2004 yılında 1,8 milyar lirası vergiden müstesnadır.
(**) Yüzde 25 götürü gider istisna sonrası kiraya (6,2 milyar) uygulanmıştır.



Atlı tahsildar Ahmet Bey
Cumhuriyet'in ilk yıllarında, dağ köylerine araç ile ulaşılamadığı için Maliye Bakanlığı'na atlı tahsildar kadrosu ihdas edilmişti.
80 li yılların başları. Maliye Bakanlığı'nda hala atlı tahsildar kadrosu var ve bu kadroda fiilen çalışan memurlar söz konusu. Atlı tahsildarlar, uzak köylerde tahsildarlık görevini yerine getiriyorlar ama ihtiyaç olmadığı için ortada at falan yok. Ancak bu memurlar maaşlarının dışında yılda iki kez atyem parası (tazminatı) almaya devam ediyorlar.
Ahmet 80 li yıllarda, küçük bir Anadolu kasabasında, atlı tahsildar kadrosunda çalışan uyanık bir Maliye memurudur. O yıl Sayıştay denetçileri denetim için Ahmet'in görev yaptığı kasabaya gelirler. Malmüdürlüğü'nün hesaplarını incelemeye başladıklarında tüm atlı tahsildarların iki kez harcırah aldıklarını ama memur Ahmet'in üç defa aldığını ve son alışında da neredeyse tüm atlı tahsildarların bir yıl içinde almış oldukları harcırahtan daha fazlasını aldığını tespit ederler. Çağırıp memur Ahmet'in bu tutarda harcırah almasının nedenini sorduklarında; "Atım öldü müfettiş bey, yeni at aldım!" cevabını alırlar.



BUSINESS


Dünya genetik pazarı 70 milyar doları buldu
Editörden
Eurovısıon katılımcısına 20 dolara hamam turu
Tüketim çılgınlığı yordu
Hayale, hobiye vakit kalmadı
'Mevzuat Hazretleri' Kamuda etik değerleri rafa kaldırır mı?
Beş batık bankadan 5 kuruş bile alınamayacak, çünkü...
Eurobondlar nasıl vergilendirilecek?
'Müteşebbis tanımı ikide bir tartışılmamalı'
Türk reklamcılığının geleceği: Genç yaratıcılar
Outdoor reklamları başarılı oluyor mu?
Korsanlar döndü
Kumarbaz
Makyajlı yeni 50 dolar geliyor
Yeni Megan'ı 'oyun'la tanıttı
'Abi, Çakır vuruldu, bin 500 saat daha gönder!'