Son dakika... Dünya'nın en sıcak noktası! ABD'den sürpriz ziyaret

Doğu Akdeniz krizinin başından bu yana yalnızca telefon görüşmeleri gerçekleştiren ABD, ilk kez doğrudan sahaya indi.

Amerikan ve Rum basınında yer alan haberlere göre Pompeo, ziyareti kapsamında Rum Lider Nikos Anastasiadis ile görüştü. Görüşmede Rum Dışişleri Bakanı Nikos Christodoulides de yer aldı.Pompeo, görüşme sonrası yaptığı açıklamada, bölgedeki gerilimlerin Doğu Akdeniz'deki sorunlara çözüm getirmeyeceğini söyleyerek, "ABD'nin, Türkiye'nin Doğu Akdeniz'de yürüttüğü faaliyetlerden derin endişe duyduğunu" dile getirdi.

Güney Kıbrıs Rum Yönetimi'ni (GKRY) ziyaret eden ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, "Bölgedeki ülkeler güvenlik, enerji kaynakları ve denizlerle ilgili konuları diplomatik yolla ve barışçıl şekilde çözmeliler." dedi. Pompeo ayrıca, "Kıbrıs Cumhuriyeti kendi münhasır ekonomik bölgesindeki hidrokarbon kaynakları dahil doğal kaynaklarından faydalanma hakkına sahiptir." ifadesini kullandı.

ABD Başkanı Donald Trump'ın Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis ile bölgede yükselen tansiyon hakkında telefon görüşmesi yaptığını hatırlatan Pompeo, "Bölgedeki ülkeler güvenlik, enerji kaynakları ve denizlerle ilgili konuları diplomatik yolla ve barışçıl şekilde çözmeliler." diye konuştu.

Pompeo, güvenlik alanında iş birliğinin bölgede daha önemli hale geldiğini vurgulayarak, "Doğu Akdeniz, enerji yoluyla birçok ülkeyi bir araya getirme ve yeni pazarlar oluşturma kabiliyetine sahip. Enerji kaynakları, Kıbrıslı Rumlar ve Kıbrıslı Türkler arasında paylaşılacak." diye konuştu.

ABD'li bakan ayrıca, "Kıbrıs'ta demirleyen tüm gemilerin Suriye'de insani görev üstlenmediğini biliyoruz, Kıbrıs'tan bu konudaki endişelerimizi dikkate almasını istiyoruz." değerlendirmesini yaptı. Rum Lider Anastasiadis ise Pompeo'nun ziyaretinin Doğu Akdeniz'de çok önemli gelişmeler yaşandığı bir dönemde gerçekleştiğini kaydetti.

Anastasiadis, ikili müzakereler yoluyla ya da Uluslararası Adalet Divanı'na başvurarak, Kıbrıs'ın kuzeyi ile batısındaki deniz alanlarının Türkiye ile sınırlandırılmasına hazır olduklarını Pompeo'ya bildirdiğini kaydetti. Rum lider, kapalı Maraş ve Kıbrıs'taki gelişmelerle ilgili de Pompeo'yu bilgilendirdiğini söyledi.

Öte yandan, anlaşmayla ilgili olarak ABD Dışişleri Bakanlığı da yazılı bir açıklama yaptı. Açıklamada, iki ülkenin son iki yılda güvenlik işbirliği konusunda Rum Kesimi ile önemli bir mesafe kat edildiği belirtildi.

Açıklamada, "Bu işbirliğini geliştirmek ve ülke içi eğitimlerin imkansız olduğu ülkelerin kapasitelerini iyileştirmeye desteklemek üzere iki ülkemiz Kıbrıs'ta bölgesel bir sınır güvenliği eğitim merkezi olacak Kıbrıs Kara, Açık Deniz ve Liman Güvenliği Merkezi'nin kurulması konusunda mutabık kaldı." ifadelerine yer verildi. Söz konusu merkezin, ABD ve ortaklarına Kıbrıs Rum Kesimi'ne sınır, liman ve gümrük güvenliği konusunda teknik destek verilmesini sağlayacağı aktarılan açıklamada, birçok güvenlik platformunun kurulacağına ve ABD'nin bu bağlamda Rum Kesimi'ne ekipman desteği sağlayacağı kaydedildi.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov'un Güney Kıbrıs'a gitmesinden birkaç gün sonra gerçekleşen Pompeo'nun ziyaretinin zamanlaması dikkat çekici.

Yunan medyası, sürekli Atina yönetimine destek açıklamaları yapan ABD Büyükelçisi Jeffrey Payat'ın iki ülkenin ortak tatbikatını Yunanistan Genelkurmay Başkanı Konstantinos Floros'la birlikte izlediğini yazıyor.

Kathimerini gazetesi, büyükelçi ve general Floros'un ABD'ye ait bir C-130 savaş uçağına bindiğini duyurdu.

Stolen Cerberus adlı tatbikata ABD Hava Kuvvetleri'nin üç C-130 ve bir C-21'le katıldığını aktaran Kathimerini, Ege Denizi'ndeki gösterinin 20 Eylül'e kadar devam edeceğini bildiriyor.

Yunanistan Savunma Bakanlığı da, Atina yakınlarında gerçekleşen tatbikattan bazı fotoğrafları uluslararası medya ile paylaştı.

Türkiye korkusuyla Fransa'ya sarılan Yunanistan, Paris yönetiminden silah almaya hazırlanıyor. Yunanistan Başbakanı Miçotakis, anlaşmanın detaylarını bugün Selanik'te açıklayacak.

Yunan medyası, Fransa'dan alınacak 18 Rafale jetinin 8 veya 10'nun yeni, diğerlerinin ikinci el olacağını bildiriyor.Rafale'ler dışında yeni fırkateynler ve denizaltılar da gündemde.

Son günlerde Doğu Akdeniz krizine ilgi gösteren Bloomberg'de yayımlanan bir görüş yazısında ise, Fransa lideri Emmanuel Macron'un Türkiye karşıtı sözlerinin artık Cumhurbaşkanı Erdoğan'a zarar vermediği; ciddi bir kavgaya tutuşmak için de gerekli desteği bulamadığı belirtildi.

Bobby Gosh imzalı yazıda, "Emmanuel Macron için gerçeklikle karşılaşma vakti hızla yaklaşıyor. Fransız Cumhurbaşkanı, Doğu Akdeniz'deki kriz üzerinden bir kez daha sözleriyle Türk mevkidaşına saldırıyor. Ancak bu sözleri Erdoğan'ın gücünü kırmaya yetmeyecek ve Macron ekonomi sopasını göstermek için uluslararası alanda destekçi toplamaya çalışacak. Türkiye'ye karşı askeri bir adım atma girişimleri ise çok daha zor olacak" denildi:

"Fransız liderin sözlü saldırıları o kadar çok tekrarlandı ki, etkisini kaybetti. Perşembe günü Korsika'daki zirvede Avrupa ülkelerine 'Türkiye'nin provokasyonlarına karşı kırmızı çizgi oluşturmaları' çağrısında bulundu. Ancak bunu daha önce de duymuştuk.

Öyle ki sadece birkaç hafta önce, Macron bu kırmızı çizgileri çoktan çizdiğini söylemiş; 'Türkiye'nin kelimelerden değil eylemlerden anladığını' savunmuştu. Bugüne kadar askeri tatbikatlara katılmak ya da zirveler organize etmek gibi eylemleri ise, sadece Ankara tarafından daha da küçümsenmesine yol açtı."

Yazıda Macron'un bu açıklamanın ardından bölgeye daha fazla savaş gemisi gönderebileceği belirtilirken Rusya'nın da devreye girdiği hatırlatılıyor. Aynı zamanda Fransa'nın böyle bir olası adımının büyük ihtimalle Erdoğan'ın hedeflerinden vazgeçerek sondaj ve savaş gemilerini geri çekmesiyle sonuçlanmayacağı ifade ediliyor:

"Fransa böyle bir adım için, bir müttefike karşı diğer NATO müttefiklerinin desteğini de bekleyemez. ABD her ne kadar Güney Kıbrıs'a uzun yıllardır uyguladığı silah ambargosunu yumuşatmış olsa da, Trump'ın Erdoğan'a karşı daha sert önlemler alması pek mümkün görünmüyor.

Macron Erdoğan'a karşı sert tenkitlerine devam edebilir ancak bunların karşılığı da gittikçe etkisini yitiriyor. Yunanlar ve Kıbrıslı Rumlar yakında Fransa'nın 'birlik ve beraberlik' söyleminden sıkılmaya başlayacak. Ankara ise, Paris'le laf dalaşından keyif almaya bile başlayabilir."

Almanya şu an Avrupa Birliği'nin (AB) dönemsel başkanı, Başbakan Angela Merkel ise Türkiye ve Yunanistan arasındaki gerilime müzakereyle sonuç bulmaya çabalıyor. Her ne kadar AB, Türkiye'ye karşı yaptırımlar uygulanabileceği uyarısında bulunsa da; Merkel'in bunları uygulamaya sokması pek mümkün görünmüyor.

Kendisi barışçıl çözüm için çabalarken Macron'un kılıç şıngırdatması, Merkel'in pozisyonuna pek uymuyor. Alman Dışişleri Bakanı Heiko Maas da askeri tatbikatların çözüme yardımcı olmadığını açıkça söyledi... Bu şartlar altında, Cumhurbaşkanı Doğu Akdeniz'deki anlaşmazlıklar konusundaki sözlü savaşına bir son vermeli ve konuşmayı Alman Başbakan'a bırakmalı."

Doğu Akdeniz'de müttefikleri Fransa, İtalya ve Güney Kıbrıs'la Ağustos ayında tatbikat yapan Yunanistan, Türkiye'nin azılı düşmanı Birleşik Arap Emirlikleri ile de yine Girit semalarında tatbikata girişti.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un 12 Ağustos tarihinde Doğu Akdeniz'e asker göndereceğini ilan etmesinin üzerinden 24 saat geçmeden, Yunanistan ve müttefiki Fransa Girit açıklarında ortak tatbikata girişmişti.

Tatbikatta birçok Yunan fırkateyninin yanı sıra Fransız filosunda helikopterlerin havalanabildiği FS Tonnerre tipi bir savaş gemisi de vardı. Tatbikatta ayrıca Girit'teki Suda'ya inen iki Fransız Rafale jeti de yer aldı.

ABD Jeolojik Araştırma Merkezi'nin (USGS) 2010 yılında yaptığı bir araştırmaya göre, Doğu Akdeniz'in Levant Havzası bölümünde tahmini 1,7 milyar varil geri kazanılabilir petrol ve 122 trilyon kübik fit gaz var."

Türkiye'nin Mayıs ayı sonunda Akdeniz'deki yeni ruhsat başvurularını Resmi Gazete'de yayımlaması ve Dışişleri Bakanlığı'nın Twitter hesabından paylaşılan haritalar, Yunanistan'ı paniğe sürükledi. Uluslararası destek arayışına giren Atina yönetimi, Girit ve Rodos açıklarında müttefikleriyle tatbikatlar yaptı.

Türk Dışişleri, bu hafta başında ise Ankara'nın Birleşmiş Milletlere (BM) bildirdiği Doğu Akdeniz'deki deniz sınırları içinde Oruç Reis sismik araştırma gemisinin faaliyet yürüttüğü bölgeyi gösteren haritayı paylaştı.

Twitter hesabında haritaya yer veren Dışişleri Bakanlığı İkili Siyasi İşler ve Denizcilik-Havacılık-Hudut Genel Müdürü Büyükelçi Çağatay Erciyes, "Yunanistan ana karasına 580 kilometre uzaklıktaki Kastellorizo (Meis) adlı 10 kilometrekarelik Yunan adası nedeniyle Yunanistan, 40 bin kilometrekare deniz yetki alanı talep ederek, Oruç Reis'i durdurmaya ve Doğu Akdeniz'i Türkiye'ye kapatmaya çalışmaktadır" dedi.

Türkiye Dışişleri Bakanlığı'nın yaptığı resmi açıklamada ise, Yunanistan'ın diyalog şansını kendi elleriyle kenara ittiği belirtilerek "Bölgedeki askeri varlığımız, herhangi bir tırmanmaya yol açma hedefi taşımamakta olup, tamamen, gerekmesi halinde meşru savunma hakkını kullanmaya yöneliktir. Sivil bir gemimize askeri müdahalede bulunulmasına tabiatıyla izin verilmeyecektir" denildi.

Yunanistan'ın Mısır ile 6 Ağustos Perşembe günü imzaladığı deniz yetki alanlarını belirleyen anlaşma, Türkiye ile Yunanistan arasındaki müzakerelerin yeniden askıya alınmasına neden oldu. Anlaşma, Girit ve Rodos adalarının kıtasahanlıklarının kısmen kullanılması şartıyla Mısır'ın kıtasahanlığı ile dikey bir koridor oluşturulmasını hedefliyor.

BBC Türkçe'nin haberine göre, Ankara'nın 'korsan' olarak tanımladığı anlaşmanın resmiyet kazanabilmesi için, iki ülke parlamentolarında onaylanması ve ilgili koordinatların Birleşmiş Milletler'e sunulması gerekiyor.

Türkiye ise, anlaşmanın ardından Oruç Reis araştırma gemisinin sismik çalışmalar için Akdeniz’e açılacağını, Pazartesi günü yayımladığı bir NAVTEX ile duyurdu. 10-23 Ağustos arası geçerli olacak NAVTEX kapsamında, Türk Silahlı Kuvvetleri’ne ait iki savaş gemisi de Oruç Reis’e eşlik ediyor. Yunanistan da aynı gün aynı bölge için NAVTEX ilan etti ve Türkiye'nin duyurusunun yasa dışı olduğunu kaydetti.

Almanya'nın başlatması beklenen arabuluculuk girişimi, Yunanistan’ın Mısır ile anlaşma yapması, Türkiye’nin de gemilerini yeniden ihtilaflı bölgeye göndermesi ile daha başlamadan son bulmuş oldu. Her iki tarafın denizde ve havada askeri varlıklarını artırıyor olmaları bölgedeki gerginliğin sıcak çatışmaya kadar varması riskini de beraberinde getiriyor.

Ege Denizi’nden kaynaklanan kıta sahanlığı, karasuları, adaların statüsü ve hava sahası hattı gibi konularda on yıllardır süren anlaşmazlıkların, özellikle son bir yılda Akdeniz’e de yayılması Ankara-Atina hattında çok daha sert bir sürecin başlamasına neden oldu.

Türkiye, 27 Kasım 2019’da Libya ile imzaladığı Deniz Yetki Alanlarını Sınırlandırma anlaşması ile Yunanistan’ın Girit, Karpathos ve Rodos adalarının güneyinde kalan bölgeyi kıta sahanlığı kapsamında gördüğünü ilan etmiş ve bu anlaşmayı BM’ye kaydettirmişti. Anlaşmanın uluslararası hukuka göre bir geçerliliği olmadığını savunan Atina, 1982 tarihli Uluslararası Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne göre adaların kıta sahanlığı hakları olduğunu, Türkiye’nin ortaya koyduğu haritanın Yunanistan’ın egemenlik haklarını çiğnediğini ilan etmişti.

Avrupa Birliği (AB) de Yunanistan’ın açıklamalarını desteklemiş, Türkiye’nin 'yasa dışı' olarak tanımladığı hidrokarbon çalışmalarını durdurmasını talep etmişti. Siyasi alanda yaşanan bu gerilime rağmen, 2019’un ikinci yarısından itibaren Ankara ile yeni kurulan Atina hükümeti arasında diyalog kanalları açık tutuldu. Ancak Yunanistan’ın Fransa ile Türkiye arasında son dönemde giderek gerilen ilişkileri kendi lehine kullanma çabası ve başta AB olmak üzere uluslararası platformlarda köşeye sıkıştırmaya çalışması Ankara’nın tepkisini çekti.

Türkiye, Yunanistan’ın Kıbrıs Rum tarafı ile Akdeniz’deki diğer kıyıdaş ülkeler Mısır ve İsrail ile hidrokarbon faaliyetlerini devam ettirmesi, bunu yaparken de Türkiye ve Kıbrıs Türkleri’nin çıkarlarını göz ardı etmesine tepki duyarak pozisyonunu sertleştirdi.

21 Temmuz'da Türkiye'den ilk NAVTEX

Türkiye, 13 Temmuz’da Fransa’nın girişimiyle toplanan AB Dış İlişkiler Konseyi toplantısından bir hafta sonra 21 Temmuz’da 'denizcilere duyuru' anlamına gelen ilk NAVTEX’ini yayınladı ve Oruç Reis araştırma gemisinin Türkiye’nin BM’ye bildirdiği kıta sahanlığı sınırları ve 2012 yılında TPAO’ya verilen ruhsat sahaları içinde kalan bölgede sismik araştırmalar yapacağını ilan etti.

Yunanistan ise Türkiye’nin araştırma yapacağı alanların kendi kıta sahanlığı içerisinde olduğunu açıklayarak, sert tepki vermişti. Egemenlik haklarını koruma konusunda geri adım atmayacağını bildiren Yunanistan’ın teyakkuza geçerek bölgeye savaş gemilerini göndermesi, bunun üzerine Türk Deniz Kuvvetleri’nin Oruç Reis’e sağlanan güvenliği artırması bir anda sıcak çatışma tehlikesinin doğmasına yol açmıştı.

Taraflar arasındaki gerginlik, AB Dönem Başkanı sıfatıyla devreye giren Almanya Başbakanı Angela Merkel’in 22 Temmuz’da Erdoğan ve Miçotakis ile telefonda görüşmesi üzerine yatışmıştı. Ancak Ankara ve Atina arasında yeni bir diyalog sürecinin ilan edilmesinden bir gün sonra Yunanistan ile Mısır arasındaki deniz yetki sınırlandırma anlaşması imzalandı. Anlaşmanın 6 Ağustos’ta ilan edilmesinin hemen ardından Türk Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, Yunanistan-Mısır anlaşmasının 'yok hükmünde' olduğu çünkü iki ülkenin deniz sınırı olmadığı kayda geçirildi.

Yunanistan-Mısır anlaşmasına siyasi tepkinin ardından Türkiye'nin ilk somut tepkisi, 10 Ağustos sabah saatlerinde yayınlanan NAVTEX ile verildi. Duyuru, Oruç Reis gemisi ile ona eşlik edecek Ataman ve Cengiz Han gemilerinin 23 Ağustos’a kadar çalışacakları alanların koordinatlarını kayda geçirdi. Türkiye’nin NAVTEX’inden sadece saatler sonra Yunanistan da bir deniz duyurusu yayımladı ve Türkiye’nin ilan ettiği alanların Yunanistan kıta sahanlığı içinde olduğunu, dolayısıyla Türkiye’nin NAVTEX’inin yasa dışı olduğunu savundu.