Beş duygusal aşama var...

İnkar, öfke, pazarlık, depresyon ve kabullenme

İsviçreli psikiyatrist Elisabeth Kübler-Ross 1969’da yayımlanan “Ölüm ve Ölmek Üzerine” (On Death & Dying) adlı kitabında ölümcül bir hastalık ile karşılaşan insanların 5 duygusal aşamadan geçtiğini tespit etmişti; inkâr, öfke, pazarlık, depresyon ve kabullenme. Kübler-Ross ile birlikte 2005’te yayınlanan “Yas ve Yas Üzerine” (On Grief & Grieving: Finding the Meaning of Grief through the Five Stages of Loss)  kitabını yazan David Kessler bu evrelerin Covid-19 salgınına da uyarlanabileceğini belirtmişti. Kessler Harvard Business Review için yapılan söyleşide şöyle bir benzetme yapmıştı 

“…inkâr var: “Virüs bizi etkilemeyecek.” Öfke var: “Evde kalmama neden oluyor ve aktivitelerimi elimden alıyorsunuz.” Pazarlık var: “Tamam, eğer iki hafta boyunca sosyal mesafe koyarsam her şey daha iyi olacak, değil mi?” Depresyon var: “Bunun ne zaman sona ereceğini bilmiyorum.” Ve son olarak kabullenme var: “Bu olay gerçekleşiyor, nasıl devam edeceğimi keşfetmeliyim.” Koronavirüs Salgını ve Toplum araştırmamızın 81. haftasındaki sonuçlar bana bu sınıflandırmayı hatırlattı. 81 haftadır araştırma yaptığımıza göre salgın 83-84 haftadır ülkemizi etkilemeye devam ediyor demektir. Son hafta sonuçları toplum olarak “depresyon” ve “kabullenme” arasında olduğumuzu gösteriyor. “Pazarlık” aşamasında çok yüksek oranda uygulanan maske-mesafe tedbirleri vaka ve kayıplar devam edip de “Depresyon” aşamasına geçtikçe gevşemeye başlamış. Bir zamanlar bu tedbirlere uyum %90’ların üzerinde iken şimdi maske için %54’e, mesafe için ise %24’e gerilemiş halde.

Her iki kişiden biri, salgınla mücadelenin kötü gittiğini düşünüyor. Endişeli olanların oranı %90’ı aşıyor. Bu durumun yarattığı depresif duygunun bir göstergesi de vatandaşların üçte ikisinin hayatlarının tekdüze hale geldiğini ve sosyal çevrelerini kaybettiklerini düşünmeleri.

Her dört kişiden üçünün salgının 2022 yılında da devam edeceğini belirtmesi bana “Kabullenme” aşamasına geçmeye başladığımızı düşündürdü. Hatta öyle ki her üç kişiden ikisi hayatlarının geri kalanında başka salgınlar ile de karşılaşacaklarını bekliyorlar. Covid-19’u mağlup etme süresi uzadıkça salgınlar hayatımızın bir gerçeği gibi kabul edilmeye başlanıyor.

David Kessler, bahsettiğim söyleşide bu beş aşamaya yeni bir tane daha ekleme konusunda Kübler-Ross’un ailesinden onay aldığını belirtiyor; “Anlam”. Kessler ölümle karşılaşanların son aşamada “O karanlık saatlerimin bir anlamı olmalıydı.” noktasına geleceklerini ön görüyor. Geçtiğimiz hafta 2 ilaç onay aldı, salgını alt etme yolunda bir dev adım daha atıldı. Bu kabus bitecek! Ve umarım tüm bu yaşadıklarımızdan gelecek nesillere aktarabileceğimiz bir “anlam” çıkartabiliriz.

Toplum maske mesafe kurallarına artık çok dikkat etmiyor

Soru: Evden dışarı çıktığınızda, diğer kişilerin ne sıklıkta 1.5 metre sosyal mesafe kuralına uyduklarını görüyorsunuz?

Soru: Evden dışarı çıktığınızda, diğer kişilerin ne sıklıkta maske taktıklarını görüyorsunuz?

Her ne kadar vaka sayılarından dolayı endişe düzeyi artsa da, mücadelenin gidişatına yönelik çok olumlu düşünülmese de sosyal mesafe kuralına artık uyulmadığı düşünülüyor. Bireylerin yarısı diğer kişilerin sosyal mesafeye hiç uymadığını, %26’sı da nadiren uyduklarını belirtiyor. Maske takma konusunda ise biraz daha temkinli olunduğu görülse de yine de toplumun %46’sının ya hiç ya da nadiren maske taktığı düşünülüyor.

Bireylerin korona endişe düzeyi artıyor

Soru: Koronavirüs vaka ve ölüm sayılarının düşmemesi sizin Koronavirüs ile ilgili endişe düzeyinizi nasıl etkiledi?

Koronavirüs salgınında ülkemizde vaka ve ölüm sayıların uzun süredir hiç azalmaması toplumun endişe düzeyini olumsuz etkiliyor. Bireylerin sadece %8’i vaka sayılarının onların endişe düzeyini etkilemediğini belirtirken, %46’sı endişelerinin arttığını söylüyor. %34’ü ise zaten hep endişeli olduğunu söylemekte.

Yüzde 33 ülkemizde koronavirüsle mücadelenin iyi gittiğini düşünüyor...

Soru: Ülkemizde koronavirüsle mücadelenin gidişatına dair değerlendirmenizi belirtir misiniz?

Koronavirüs ile mücadelenin gidişatına yönelik toplumun %33’ü iyi gittiğini düşünürken, mücadelenin kötü gittiğini düşünenlerinin oranı %48.

Çoğunluk başka salgınların da gelebileceğini düşünüyor

Soru: 2022 yılında da salgının devam etmesinden çok endişeliyim

Soru: Hayatım boyunca başka bir salgınla daha karşılaşma olasılığımı yüksek görüyorum

Kişilerin pandemide sosyal hayatları da olumsuz etkilenmiş

Soru: Salgın yüzünden sosyal çevremi kaybetmişim gibi hissediyorum

Soru: Salgın nedeniyle hayatımın çok tekdüzeleştiğini düşünüyorum

Koronavirüs Salgını ve Toplum: Genel Kamuoyu Araştırması 28 EKİM - 2 KASIM 2021