Cam tavan ve duvar kadınları engelliyor

Meltem Günay -  Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ve Pittsburg Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Araştırma Laboratuvarı (GIRL) tarafından yayımlanan son verilere göre, kadınlar lider olarak parlıyor ancak cam tavanlar ve duvarlar kadınların liderlik konumuna yükselmesini engelliyor. Raporda, kadınların dünya genelinde kamu yönetiminde üst düzey liderlik pozisyonlarının yalnızca üçte birini ellerinde tuttukları vurgulanırken, kritik karar rolleri ve süreçlerinden kadınların dışlanmasının salgından toparlanma sürecini tehdit ettiği vurgusu yapıldı.

Belli alana hapsediliyor

Konu hakkında derinlemesine ilk kapsamlı araştırma olan ve 170 ülkeyi kapsayan Kamu Yönetiminde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği (GEPA) Raporu’na göre, kadınlar en yüksek güç ve nüfuz pozisyonlarına ilerlemelerini engelleyen cam tavan ve duvarlara sürekli çarpıyor. Birçok ülkede kamu yönetiminde kadın temsil oranlarında ilerleme kaydedilmiş olsa da, dünyanın tüm bölgelerinde liderlik ve karar pozisyonlarında kadınların sayısı erkeklerden önemli ölçüde düşük. Ortalama olarak, kadınlar kamu yöneticilerinin yüzde 46”sını oluşturuyor ancak liderlik pozisyonlarında yalnız yüzde 31, üst düzey yönetici pozisyonlarında ise yüzde 30 oranında yer alıyor.

Raporun diğer bir bulgusu da, kadınların kamu yönetiminde belirli politika çalışma alanlarına hapsedilmiş olmaları; böylece cam tavana ek olarak ‘cam duvarlar’a da çarpıyorlar. Kadın sorunları, sağlık ve eğitim işleriyle uğraşan bakanlıklarda kadın sayısı yüksek; ancak diğer politika belirleme alanlarında düşük. Örneğin, iklim krizinden kadınlar orantısız biçimde etkileniyor olmalarına rağmen, çevre koruma bakanlıkları kadın temsilinin en düşük olduğu yer. Çevresel koruma alanında kadın oranı ortalaması dünyada yüzde 33. Sosyo-ekonomik politikaların belirlenmesi alanında da, ekonomi bakanlıklarında karar pozisyonlarındaki kadınların oranı yalnız yüzde 36. Kadınların, Kovid-19 dönemi de dahil olmak üzere sağlık politikası kararlarında çok sınırlı rollere sahip olduğuna dikkat çekilirken, sağlık bakanlıklarında çalışanların yüzde 58’i kadın olmasına rağmen karar verici pozisyonlardakilerin yalnız yüzde 34’ünün kadın olduğu belirtiliyor.

Kadın varsa kalite artıyor

Rapora göre, kadınlar kamu yönetiminde liderlik pozisyonlarında yer aldıklarında, hükümetler daha duyarlı ve hesap verebilir oluyor, kamu hizmetlerinin kalitesi önemli ölçüde yükseliyor. Örneğin, verilere göre, kadınlar yetki makamında olduklarında, kadına yönelik şiddetin ortadan kaldırılması, çocuk bakım hizmetleri ve sağlık hizmetleri gibi gözardı edilen meseleler daha çok ilgi görüyor; ayrıca hükümette yolsuzluk daha az oluyor ve siyasi partiler daha çok işbirliği yapıyor.

Neler yapılmalı?

GEPA raporunda, güç dengesini değiştirmek, cam tavanlar ve duvarları kırmak için yer alan öneriler:

Kotalar ve geçici özel önlemleri de içeren mevcut kanun, çerçeve ve politikaları güçlendirmek ve yenilerini tasarlamak; ulusal toplumsal cinsiyet bütçesi oluşturmak;

İşyeri reformu, kapsayıcı insan kaynakları politikaları, çalışma yaşamında cinsiyetçilik ve tacizi cezalandırma ve bunlar yoluyla kurumsal değişim yaratmak;

Kamu yönetiminde toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadınlar hakkında kaliteli veri mevcudiyetini artırmak;

Sivil toplum kuruluşları, kadın hareketleri ve iş dünyası ortaklıkları gibi yeni ortaklıklar kurmak ve harekete geçirmek;

Farkındalığı artırmak, kadınların eğitimini ve kamu hizmetinde kariyer yapmaya hazır oluşlarını desteklemek dahil toplumsal cinsiyet eşitliği gündeminin tüm ögelerinde sinerjiyi yaygınlaştırmak.

105 milyon kadın daha yoksullaşacak

Raporda, yeni verilerin toplandığı bu dönemde birçok ülkede Kovid-19 nedeniyle kadınlar ve kız çocuklarını büyük ekonomik ve sosyal etkilerle boğuştuğuna dikkat çekiliyor. Kadınlara ve kız çocuklarına yönelik şiddetin kaygı verici ölçüde artığı, iş ve gelir kayıpları yaşadıkları belirtiliyor. UNDP’nin analizine göre, dünyadaki aşırı yoksullar içinde oransal olarak zaten yüksek olan kadınlar ve kız çocuklara ek olarak, küresel salgın nedeniyle 2030 yılına kadar 105 milyon kadın ve kız çocuğu daha yoksulluğa sürüklenebilecek.

Kararlarda kadın gücü

Kovid-19’un etkilerinin toplumsal cinsiyet bakımından nötr olmadığını söyleyen UNDP Başkanı Achim Steiner, “Bu nedenle hükümetlerin kadınlar ve kız çocuklarını ihtiyaçlarına, haklarına ve beklentilerine duyarlı olması büyük önem taşıyor. Kadınlar kamu kurumlarına eksiksiz katılmalı, hükümetler politika önlemlerini tasarlarken ve krizden çıkış için en iyi yolu belirlerken kadınlar da karar masasında yer almalı. Bugün alınan temel kararlar, gelecekte nesiller boyunca insanların ve gezegenimizin esenliğini etkileyecek. Sürdürülebilir toparlanma ancak ve ancak, herkesi gözeten bir Kovid-19 sonrası dünyanın biçimlendirilmesinde kadınların eksiksiz yer almasıyla mümkün olur” dedi.

Türkiye’de cinsiyet eşitliği

2019 verilerine göre Türkiye’de kadınların kamu yönetimindeki oranı sadece yüzde 19. 

Türkiye”de kamu yöneticilerinin yüzde 22”si (2015), üst düzey yöneticilerin yüzde 8”i (2015) ve üst düzey liderlerin sadece yüzde 8”i (2018) kadın.

Türkiye”de 2012 verilerine göre, kadınların kentlerdeki kamu yönetiminde temsili yüzde 17 iken kırsalda bu oran yüzde 8”e düşüyor.