'Hız baskısı'

ÇİĞDEM YILMAZ İstanbul

Türkiye’de özel sektörde en fazla mobbingin yaşadığı yerlerin başında hizmet sektörü yer alıyor. Özellikle pandemi moto kuryeler mobbbinge en fazla maruz kalanlar arasında.  Müşteriye paket yetiştirmesi için daha hazlı gitmeye zorlanan moto kuryerel, ölüm riskiyle karşı karşıya kaldıklarını söylüyor. Özelikle evlere siparişin arttığı pandemi döneminde hız baskısının daha da arttığından yakınan moto kuryeler, pandemi döneminde 197 moto kuryenin öldüğüne dikkat çekiyor.

‘Yapmıyorsan git’

İstanbul Motosikletli Kuryeler Derneği Başkanı Murat Tomris, pandemide motosikletli kuryelerin iş yüklerinin arttığını belirterek şunları aktardı: “Müşteri şikayetleri yüzünden kuryelerin üzerinde hızlı gidip gelmeleri konusunda baskı var. Yemek sipariş edilen uygulamada puanlama sistemi var. Müşterinin verdiği puan işletme için çok önemli. İşletme yüksek puan almak için bize hız baskısı yapıyor. Sürekli, ‘hızlı olun, hızlı olun’ diyor. Sadece pandemi döneminde 197 kurye hayatını kaybetti. Nedeni de bu hız baskısıydı. Bunun yanı sırsa motorculara, tuvalet temizliği, müşteriye yemek servisi gibi ek işler de çıkarılıyor. ‘Yapmazsan işten çıkarırım’ tehdidiyle karşı karşıyayız. En son moto kurye olarak çalıştığım restoranda, işveren, ‘Camları sileceksiniz, tuvaletleri ve yerleri sileceksiniz’ dedi. Ben de kabul etmedim ve ayrılmak zorunda kaldım.”

Geç geldi, soğudu

Motosikletli Kuryeler Derneği Başkanı Mustafa Özdemir de, yaklaşık 25 yıldır moto kuryelik yaptığını belirterek, “Kurumsal firmalar karşı tarafa bir şey gönderirken, ‘1 saatte sizde’ gibi mesajlar da gönderiyor. Firmadan aldığımız ürünü 1 saat içerisinde teslim etmeniz bekleniyor. Bu kez de, ‘Mustafa acil kuryeyi bekliyorlar. Acil şu saatte orada olman lazım’ diyorlar. Sürekli bu baskı ile karşı karşıyayız. Gıda sektöründe de aynı. Akşam paket servisinde çalışınca 2-3 paket birden veriyorlar. Benim bu paketlerin hepsini vaktinde yetiştirmem imkansız. Öyle siteler var ki, motoru içeriye almıyor ve 10 dakika yürümek zorunda kalıyoruz. Ama müşteri bunu bilmiyor. Her binada asansör de olmuyor. Paketler dolasıyla geç kalıyor. Bu defa müşteri baskısı başlıyor. Paket geç gittiği için müşteri restorana düşük puan veriyor. Böyle olunca işveren azarlıyor ve anlamsız bir baskı oluşturuyor. Sitelere girince ateş ölçüyorlar, dezenfektan döküyorlar, kapıda müşteri aranıyor. Bunların hepsi zaman kaybı. Sonra da müşteri yazıyor, ‘Kurye geç geldi, yemekler soğuktu’.. Puanın düşük olması restoran müdürlerin işine gelmiyor. Çünkü puanlama ne kadar yüksek olursa o kadar para alıyorlar. Müdürler daha fazla kazanacak diye üzerimizdeki baskıları da artıyorlar” diye konuştu.

‘Benim siparişim nerede?’

İstanbul’da kuryelik yapan Hasan Uymaz da yaşadıklarını şöyle özetledi; “İşveren tarafından zaten mobbinge maruz kalıyorduk ancak bu pandemi döneminde daha arttı. Mekanların kapalı olması paket servise talebi artırınca bizlerin de iş yükü de gördüğü baskı da arttı. Karşı taraf sipariş verdiğinde ortalama kaç dakikada kendisinde olacağını soruyor. İşveren belli bir dakika söylüyor. Eğer söylenilen dakikada gitmemişse önce siparişi götürdüğünüzde müşteriden azar işitiyorsunuz. Sonra işverenden. Bazen kendi adresini yanlış girenler bile oluyor ama buna rağmen yine geç gittik diye laf söylüyorlar. İnsanlardan tek istediğimiz empati.”

‘Yüksek tehlikeli meslek grubuna alınsın’

Turizm, Eğlence ve Hizmet İşçileri Sendikası’nın (TEHİS) sözcüsü Kubilay Çelik: “9 yıldır hizmet sektöründe çalışan birisiyim. Pandemi de hizmet sektöründe çalışanların işçilerin büyük bir kısmı işsiz kaldı. İşlerine devam edenler de çok fazla mobbinge maruz kalıyor. İşveren pandemi döneminde tüm işleri sizin yapmanızı bekliyor. Moto kuryeler üzerinde özellikle pandemi ciddi baskılar var. Patron sizden sürekli daha hızlı olmanızı talep ediyor. Bir çok yerde moto kurye götürdüğü paket başına para alıyor. Böyle olunca da, ne kadar fazla paket götürürsem o kadar kazanırım mantığıyla, hızla yarışıyor. Bu da iş kazalarına, iş cinayetlerine neden oluyor ve moto kurye ölümleri artarak devam ediyor. Bu mesleğin acilen yüksek tehlikeli meslekler grubuna alınası gerekiyor. Bir de moto kuryelerin üzerinde sadece patron baskısı yok, müşteri baskı da var. Müşteri yemeğinin hızlı ve sıcak gelmesini istiyor. Moto kuryelerin üzerinde hız baskısı çok fazla.”

‘Puanlama sistemi kalksın’

İstanbul’da 20 yıldır kuryelik yapan Mehmet Çoşgun da şunları anlattı, “Bazı yemek firmalarında 9 dakikada teslim etme süresi var. Böyle olunca çalışan kural ihlali yapıyor. Yetiştirmek için ters yöne giren moto kuryeler bile var. Bu da beraberinde ölümcül kazaları getiriyor. İşletmelerin özellikle bizler üzerinde inanılmaz bir baskısı var. Ticari kaybı önlemek için ne olursa olsun o paketi yetiştirmemiz bekleniyor. ‘Yetiştirmem gerek’ baskısı altında çalışıyoruz. Bizim talebimiz hız puanlama sisteminin kalkması.”

Öldürülüyor, alıkonuluyorlar

19 Ekim’de İstanbul Çekmeköy’de Tayfun Ş. kargosunun geciktiği gerekçesiyle kurye Mehmet Ali İbin’i (40) sokakta darp edip öldürmüştü. Sarıyer’de de İpek Hattat’ın, tabletini tamir edemeyen şirketin kuryesini evde alıkoyduğu iddia edilmişti.