Ölümcül hız puanı baskısı

Pandemi döneminde online siparişlerin artmasıyla iş yükleri artan moto kuryeler, kimi zaman müşterilerin şiddetine uğruyor. 19 Ekim’de İstanbul Çekmeköy’de Tayfun Ş. kargosunun geciktiği gerekçesiyle kurye Mehmet Ali İbin’i (40) iddiaya göre sokakta darp etti. Beyin kanaması geçiren İbin yaşamını yitirdi. İstanbulluların kaldırımlara çıkmaları, trafik kurallarına uymamaları ve geç gelmeleri nedeniyle şikayetçi olduğu moto kuryeler, yaşadıklarını Milliyet’e anlattı.

‘Çalışma saatleri uzun’

İstanbul Sultangazi’de moto kurye Murat Tomris, “İstanbul trafiği büyük sorun. Bir de sürücüler, moto kuryelere saygısız. Siparişi verenlerin bu siparişi nasıl ulaştırdığımızdan haberleri yok. Patronlar da ürünün hızlı gitmesi ve müşterisinin eksilmemesi için baskı uyguluyor. Müşteri kızsa bile kurye çoğu zaman sesini çıkarmıyor. Pandemi nedeniyle günde 12 saatten fazla çalıştığımız oluyor. Kargosu geç götürüldü diye tartıştığımız çok kişi oldu. İnsanlar sanıyor ki sipariş sadece kendilerine gidiyor. Özellikle de yağmurda görüş mesafesi ve hız azalıyor” dedi.

‘Canımız pahasına...’

Bir restoran zincirinin Bayrampaşa şubesinde 10 yıldır moto kurye olarak çalışan Mehmet Coşgun ise “Trafikte ve çalıştığımız yerde saygı görmüyoruz, vasıfsız eleman olarak görülüyoruz. Ama yaptığımız işin ağır meslek sınıfına girmesi gerekiyor. Müşteriler açısından yemek sepetlerinde hız puanlamamız var. Hız puanlamasında müşterilere paket çıktığı zaman yetiştirmek için ister istemez gaza basıyoruz. Yüzde 99’umuz trafik kurallarına uyamıyoruz. Yeri geliyor kaldırıma, yeri geliyor ters yöne giriyoruz. Geç kaldığımızda müşteriden fırça yediğimiz oluyor. İki teker üzerinde kelle koltukta gidiyoruz, sadece biraz saygı istiyoruz” diye konuştu.

‘Saldırıya uğruyoruz’

Kadıköy’de moto kurye Cem Ersoy da şunları söyledi: “Çalışma süresi ve ücret insafsız. Teoride bir maaş + cüzi miktarda paket parası + yemek molası var. Fakat 12 saat çalıştıktan sonra ay başında elimizde kalan parayla berbat durumda oluyoruz. Salgın döneminde iş yükümüz iki katına çıktı. Müşterilerin her türlü kapris ve hakaretine maruz kalsak bile sadece tebessüm edebiliyoruz. Salgın nedeniyle kurumlar sadece maske dağıtarak önlem almaya çalışıyor ama hiçbirimiz kontrol edilmiyoruz. Trafikte hiç kimse moto kuryeleri ciddiye almıyor. Müşteri her zaman haklıdır da biz sıcak, soğuk, yağmur, çamur demeden nihai tüketiciye canı burnunda zamanında ürün yetiştirmek için çaresizce koşturuyoruz. Bulunduğumuz bölgeye göre saldırıya uğruyoruz ki şahsen ben iki kere buna maruz kaldım. Kurumlar sadece geçmiş olsun dileklerini iletiyor.”

 ‘Salgında iş iki kat arttı’

Motosikletli Kuryeliler Derneği Genel Sekreteri Ergün Pedük: “İstanbul’da günde motosikletli kurye için 15 - 17 bin arasında bir kayıt sayısı vardır. 10 binin üzerindeki talebi motosikletli kurye dağıtır. Gümrük, banka, çek, sağlık evrakları gibi gıda hariç herşeyi bizim sektöre bağlı moto kuryeler sahiplerine ulaştırıyor. Pandemi sürecinde şirketlere gidilmediği ve herkes evlerinde olduğu için evden eve gitmeye başladık. Böylece hizmet sayısı 20 - 22 bine çıktı. Bizim dışımızda paket servis yapan, daha çok bölgesel lokal çalışan motosiklet firmalarının elemanları maaş, taşıma başına prim ve ekstra prim alıyor. Online sisteme bağlı kazançları oluyor. Mesai saatlerinin sınırlaması, malzemenin muhteviyatı nedeniyle gittikleri yerlerde de sorunlar yaşayabiliyorlar. Adresin yanlışlığı yüzünden irtibata geçtiğimiz kişi tarafından tepkiyle karşılaşabiliyoruz. Motosikletli kuryeler olarak bunlar çok yaşadığımız olaylar. Alıcının bazen ya verdiği adres yanlış ya da navigasyonda çıkmıyor. Hem bize hem gönderi sahibine zaman kazandırmaya çalışırken, alıcı bunu kötü yorumlayabiliyor ve tartışmalar çıkabiliyor.”

‘Pandemide de aralıksız çalıştı’

Müşterinin attığı yumruktan sonra beyin kanaması geçiren ve yaşamını yitiren kargo kuryesi Mehmet Ali İbin’in kardeşi Murat İbin, ağabeyinin pandemi döneminde bile izinsiz çalıştığını belirterek şunları söyledi: “Ağabeyim hep koşturdu, çalıştı. 11 yıldır aynı şubede çalışıyordu. Annem ve babamla yaşıyordu. Onların ihtiyaçlarını karşılıyordu, ilgileniyordu. Hayat doluydu, iyilik dolu ve iyi niyetliydi. Yeğenlerine çok düşkündü. İşini de çok severek yapıyordu. Yediği ekmeğin hakkını sonuna kadar vermek isterdi. Zaten bir memnuniyetsizlik, müşterilerle geçimsizlik yaşasa yıllarca orada çalışamazdı. Ağabeyimin ölümüne neden olan katilin peşini bırakmayacağım. Davanın sonuna kadar takipçisiyiz. Caninin en ağır cezayı alması için uğraşacağım. İçimize en azından su serpilmesi gerekiyor.”

‘600 bine yakın kurye var’

Tüm Anadolu Motosikletli Kuryeler Federasyonu Başkanı Çağdaş Yavuz, SGK’ya kayıtlı Türkiye’deki moto kurye sayısının 110 bin olduğunu belirterek, “Tahminen kayıt dışılarla birlikte 600 bine yakın kurye var. Pandemi dönemiyle beraber insanlar evlerinden çıkmaya korkarken, bizler deli cesaretiyle hizmet verdik. Bizim amacımız insanlarda kamu vicdanına dokunmak. Yaptığımız işin kolay bir iş olmadığını benimsetmek. Verilen her yemek siparişinin altına çabuk gelinmesi mesajları atılınca baskı yaratacak notlar bırakılıyor. İşverenlere kötü not vereceklerini ima ederek anket puanlamasında tehdit ediyorlar. İşveren de puanının düşmemesi için moto kuryeye baskı yapıyor. Hız baskısı sonucu kurallara uymamazlık yapıyoruz. Bir adresi sormak için aranan adamın yumruğuyla ölen insanlar var. Kapısında bozuk parası olmadığı için dövülerek bıçak çekilen kuryeler var. Kurye istihdamı sağlayan ünlü firmaların bu algıyı kaldırması gerekiyor. ‘Anında, hemen kapında’ kampanyalarıyla reklamlar yapılıyor. Onun yerine kamu vicdanına dokunacak, empati olayını tetikleyici reklamlar yapılmalı. İşverenler kuryelerine ekipmanlarını tam vermiyor. Maalesef bu açığın
bir an önce giderilmesi gerekiyor” dedi.

Yevmiye ve paket başı kazanç

Moto kuryelerin kazançları firmadan firmaya, şirketten şirkete değişiyor. Sigortalı olarak çalışan moto kuryeler, aylık 3 bin 500 TL’nin altında maaş almıyor. Ayrıca yevmiye ve kilometre başına ödenen 50 - 75 kuruş gibi ücretler alıyorlar. Sigortasız çalışan moto kuryeler ise genellikle asgari ücret alıyor. Bunların arasında günlükçü çalışanlar 100 TL gibi bir ücret kazanıyorlar.

Fotoğraf:  OĞUZ YETER Milliyet