Küresel tiryaki

Küreselleşmeyle beraber insan tipleri değişti, bazıları yok oldu. Mesela, başkalarının kesesinden sigara tüttürmeye bayılan otlakçılar pek ortada yok artık. Ama toplam sigara tüketimimiz her geçen yıl artıyor. Buyrun adamı dumanaltı eden sigara testusuna... 1986da bir arkadaşım Amerikada izlediği bir televizyon programını anlatmıştı bana. Bir sigara karşıtı açıkoturumda sigaranın nasıl bırakılması gerektiği uzun uzun anlatılmış. Sonra ülkesini ve sigara sanayiini canından çok seven(!) bir konuşmacı kalkmış, "Biz sigarayı bırakırsak sigara sanayimiz batar" demiş. Diğer bir konuşmacı cevap vermiş. O hem ülkesini hem canını seviyormuş. "Neden batsın efendim?" demiş, "Biz de sigarayı az gelişmiş ülkelere satarız." Şimdi anlaşıldı mı Amerikan sigara sanayiinin kurtarıcısının kim olduğu? Neden hükümetlerimiz bu konuyu ciddiyetle ele almadı dersiniz? Seçimler yaklaşırken şunu daha net sorayım isterseniz: Neden hükümetler sağlığımızı düşünmez? Hatta bazen tersini yapar. Çernobil örneğindeki gibi radyoaktif çayları radyoaktif değildir diye bize bir güzel içirir. AB ülkelerinde son günlerde sigaranın zararlarına karşı önlemler çok ilginç biçimde gündemde. Sigara paketlerinin üzerine sigaradan zarar görmüş akciğer fotoğrafları basılacakmış! Belirlenen yeni normlara göre sigara paketlerinin üzerine bugüne kadar yazılan "Sigara sağlığa zararlıdır" uyarısı da koskocaman yazılacakmış. Seçimler yaklaşırken insanın aklına geliyor. Soruyorum tekrar: Ölüyor olmamız niçin ilgilendirmez yöneticilerimizi? Uluslararası sigara kumpanyalarının direkt müşterisi olmamış, donu düşük Don Kişot otlakçımıza ağıt yakarak buyur ola fosurtulu testusa bu kez de... Şu küreselleşmeyle toplumumuzdan eksilen insan tiplerini düşünüyorum. Son günlerde hiç rastlamadığım, eskilerden bir tip geldi aklıma. Farkında mısınız yaşıtlarım, sigara otlakçıları ortada görünmüyor. Başkasının kesesinden tüttüren otlakçılar son nefeslerini mi çekti? Neden acep diye düşünüyorum. Tamam... Buluyorum... Şu küreselleşmeyle yok olan başka bir insan tipini daha... Bu tipin adının hâlâ kullanılıp kullanılmadığını bilmiyorum. Ama iltifat sayılırdı birisi için söylendiğinde: "Bonkör insan". Ve bonkör tiryakiler tükenince, bonkör olmayan tiryakilerle saklambaç oynaya oynaya yitip gitti demek bizim otlakçı. Otlakçımız yitti ama sigara tüketimimiz durmadan arttı. Öyle ki, çokuluslu sigara kumpanyalarının "en birinci" göz bebeği, tiryakiler cehennemi, Türkiye! 1994ten 2000e sigara tüketimimiz yüzde 44 artmış! Daha da artıyormuş. Her iki Türk erkeğinden biri sigara fosurdatıyor. Ve kadınlarımız ve gençlerimiz ve çocuklarımız bu fosurtuya hızla kapılmadalar. Her yıl 5 milyar doları havaya üflüyormuşuz. 1) "Uyuz tazı gibi ne aç ne toktur, Ömründe tütüne bir para vermez... Beleş gün geçirir vaktini bilmez... İçtiğin burnundan gele otlakçı..." Bu mısralar ünlü "Otlakçıyan Destanı"ndan. 19uncu yüzyılda yaşamış hangi halk ozanımız tarafından yazılmış, kestirebilecek misiniz acep?a. Kırmızıgüllü Mahsunib. Erzurumlu Emrahc. Bayburtlu Zihnid. Ofli Temel2) "Otlakçı" adlı bir hikayede otlakçı şöyle anlatılır: "Paketinizi uzatırsanız sigara alır, ama onun esas hoşlandığı şey başkadır..." Acaba neymiş?a. Keyifçiden daha keyifçi olmanın hazzıb. Ekonomi yapıyor olmanın dayanılmaz hafifliğic. Kendi eliyle aldığı cigaradan duyduğu haram tadıd. Otladığı kişinin sağlığına faydası olduğu inancı3) Peki, yukarıdaki "Otlakçı" adlı hikayenin yazarını bi çekişte kestirebilecek misiniz?a. Cavit Orhan Tütengilb. Mahmut Şevket Esendalc. Sait Faik Abasıyanıkd. Sait Duhani4) Batıda sigara içen sayısında düşüş gözlemlenirken bizde bu sayı her yıl yeni başlayanlarla daha da artıyormuş. Türkiyede her yıl tam 500 bin kişi sigaraya başlıyormuş. İstatiklere göre bu sayının yüzde 85ini kimler oluşturuyormuş?a. Otlakçılarb. Dünyada demode olan sigarayı 30lu 40lı yıllardaki gibi hâlâ moda sayan gençlerimizc. Emekli olduktan sonra parasızlıktan iyice kıvranıp "öyle de öldüm böyle de" diyerek sigaraya başlayan emekliler d. Tütünümüzü heba etmek istemeyen vatanseverler5) Rıfat Ilgazın "Güdük, bütün otlakçılar gibi sadece kibrit taşırdı" cümlesinin geçtiği yeri kestirebilecek misiniz? a. Bacaksız Sigara Kaçakçısıb. Hababam Sınıfıc. Dördüncü Bölükd. Partıman Çocukları6) Sigara dumanında 4 bin değişik kimyasal madde bulunmuş. Bunların yüzde 50sinin kanser yarattığı bilinmekte. Sigara şirketleri bağımlılığı artırmak için sigaraya hangi kimyasal maddeyi özellikle katarlarmış?a. Otlakçı ruhub. Arsenikc. Kurşund. Amonyak 7) 2020 yılına gelindiğinde gelişmekte olan ülke insanları müthiş oranlarda sigara içicisi haline gelecek, zengin ülkelerde ise sigara tüketimi yüzdesi dünya toplamının içinde epey azalacakmış. Ne kadar? a. Yüzde 5b. Yüzde 15c. Yüzde yarımd. Ne yüzle?8) Harvard Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırmaya göre, akıl hastalarının daha çok sigara içtiği anlaşılmış. Akıl hastası kişilerin yüzde 41inin ağır içici olduğu saptanmış. Hangi hastalıkların sigaraya daha yatkınlık yarattığı bulunmuş?a. Depresyonb. Şizofrenic. "Mükerrer ekonomik kriz şoku sendromu"d. Antiglobal-Otlakçı Fobisi9) "Mizanül Hak Fi İhtiyaril Ahak" yani, en doğruyu sevmek için hak terazisi anlamındaki eserinde tütünle ilgili yasakları madde madde incelemiş ve eleştirmiş büyük bir Türk düşünürü var. On yedinci yüzyılda bakın ne demiş: "En iyisi budur ki bu konuda kimseye karışılıp sataşılmamalı. Kişi kendisine yasak edilen nesnenin daha çok üzerine düşer." Ama düşünür ticari amaçlı özendirmeler o zamanlarda söz konusu olmadığından bu konuda hiç fikir serdetmemiş. Kimdi? a. Tiryaki Hasan Paşab. 28 Mehmet Çelebic. Süleyman Çelebid. Katip Çelebi10) Karadenizli Temel fıkralarındaki mantığa benzer biçimde düşünce üreten Amerikalı mizah yazarı Mark Twain dünyada en kolay işin sigara bırakmak olduğunu söylemiş. "Nasıl olur?" diye sorulunca nasıl yanıtlamış? Bu soru tiryakilere ders olsun!a. "Otlakçılık yapıyorum, sigara satın almayı bıraktım."b. "Sigara yerine ıspanağı seçtim."c. "Dalgınlıkla sigaralarımı hep bir yerlere bırakıyorum."d. "Ben yüz kez bıraktım." Yanıtlar: 1) c, 2) c, 3) b, 4) b, 5) b, 6) d, 7) b, 8) a ve b, 9) d, 10) d Yazara e-mail