Nobel Kimya Ödülü protein araştırmasına

Technion – Israel Institute of Technology‘den Aaron Ciechanover (57) ve Avram Hershko (67) ile California Üniversitesi‘nden Irwin Rose (78), ‘ubiquitin‘ dolaylı protein bozulmasının keşfiyle 1.3 milyon dolarlık ödüle değer görüldüler.

Diğer ödüller
Nobel Ödülleri haftası pazartesi günü Tıp Ödülü‘nün açıklanmasıyla başladı. ABD‘li bilim adamları Richard Axel ile Linda B. Buck, koku alma duyusuna ilişkin çalışmaları ile 2004 Nobel Tıp Ödülü‘ne layık görüldü.

Dün verilen Fizik Ödülü‘ne ise ABD‘li bilim adamları David J. Gross, H. David Politzer ve Frank Wilczek, ‘parçacıkların çevremizde gördüğümüz her şeyi nasıl oluşturdukları ve işlevleri‘ hakkındaki çalışmalarıyla değer görüldüler.

1896‘dan beri verilen Nobel Ödülleri‘nde yarın Edebiyat Ödülü, cuma günü Barış Ödülü ve pazartesi günü Ekonomi Ödülü açıklanacak.

Nobel Ödülleri‘nin doğuşu
Bugün kendi adıyla verilen Nobel Ödülleri ile tanınan Alfred Nobel, 1 ekim 1833‘te iflas etmiş bir işadamının oğlu olarak dünyaya geldi. Babasının değerli ticari malzemelerle yüklü gemisi battığı için ailesi çok yoksuldu. Tarihe ‘dinamitin mucidi‘ olarak geçen Alfred Nobel, patlayıcılara olan düşkünlüğünü babasından aldı. 1866‘da yüzde 75 nitrogliserin, yüzde 25 emici bir toprak türü olan ‘kieselguhr‘ karışımından o tehlikeli maddeyi buldu: ‘Nobel‘in Güvenlik Barutu‘ ya da daha çok bilinen adıyla dinamit.

Bu buluşuyla Nobel, kısa sürede tüm Avrupa‘da dinamit kralı olarak tanındı. Nobel‘in patlayıcılara olan merakı Stokcholm‘de kurduğu küçük laboratuvarında deneyler yaparken küçük kız kardeşi Emil‘in ölümüne de neden oldu.

1879‘da Paris‘te bir laboratuvar kuran Nobel, buradaki çalışmaları sırasında dumansız barutu keşfetti. Bu dönemde Fransa‘ya karşı kurulan bir ittifakta yer alan İtalya ile işbirliği yapınca Paris‘i terk ederek İtalya‘ya yerleşmek zorunda kaldı.

Nobel, San Remo‘da 1896‘da beyin kanaması sonucu hayata veda etti. Vasiyetinde, servetinin 1 milyon kronunun yeğenleri ve bir dönem aşık olduğu Sofie Hess arasında paylaştırılmasını, geri kalan 33 milyon 200 bin kronunun da her yıl insanlığa hizmette bulunanlara sunulmasını istedi.

Bu ödüller fizik, kimya, tıp, edebiyat ve barışa hizmet olmak üzere toplam beş dalda verilecekti. Nobel‘in bu vasiyeti önceleri büyük tartışma yarattı. Ancak 1900‘de İsveç hükümeti Nobel Vakfı‘nı kurdu. Bu yıldan sonra da Nobel Ödülleri düzenli olarak verilmeye başlandı.

1990‘dan beri Kimya Ödülü‘nü alanlar

1990: Elias James Corey (ABD)
Organik sentez kuramını ve metodolojisinin geliştirilmesiyle

1991: Richard R. Ernst (İsviçre)
Yüksek çözünürlükte nükleer manyetik rezonans (NMR) spektrografisinin geliştirilmesiyle

1992: Rudolph A. Marcus (ABD)
Kimyasal sistemlerde elektron transfer tepkimeleri kuramına katkısıyla

1993: Kary Mullis (ABD), Michael Smith (Kanada)
DNA kimyası alanındaki katkılarıyla

1994: George A. Olah (ABD)
Karbonlama kimyasına katkısıyla

1995: Paul J. Crutzen (Hollanda), Mario J. Molina (Meksika), F. Sherwood Rowland (ABD)
Atmosfer kimyasına, özellikle ozonun oluşumu ve parçalanması konusuna katkılarıyla

1996: Robert F. Curl (ABD), Sir Harold W. Kroto (İngiltere), Richard E. Smalley (ABD)
‘Fulleren‘lerin keşfiyle

1997: Paul D. Boyer (ABD), John E. Walker (İngiltere)
Adenozin trifosfat (ATP) sentezinin enzimatik mekanizmasının aydınlatılmasıyla
Jens C. Skou (Danimarka)
İyon taşıma enzimi, Na+, K+-ATPaz‘ın keşfiyle

1998: Walter Kohn (ABD)
Yoğunluk fonksiyoneli kuramının keşfiyle
John A. Pople (İngiltere)
Kuantum kimyasında hesaplamalı yöntemlerin geliştirilmesiyle

1999: Ahmed Zewail (Mısır/ABD)
Femtosaniye spektroskopi kullanarak kimyasal reaksiyonlarda geçiş durumları konusunda çalışmasıyla

2000: Alan Hoeger (ABD), Alan MacDiarmid (ABD), Hideki Shirakawa (Japonya)
İletken polimerlerin bulunması ve geliştirilmesiyle

2001: William Knowles (ABD), Ryoji Noyori (Japonya), Barry Sharpless (ABD)
Yeni kalp ilaçlarının bulunmasına ve Parkinson hastalığının tedavisine kapı açacak kimyasal reaksiyonların daha iyi denetimine ilişkin keşifleriyle

2002: John Fenn (ABD), Koichi Tanaka (Japonya), Kurt Wuethrich (İsviçre)
Yaşam süreçlerinin daha iyi anlaşılmasını sağlayan proteinler üzerindeki çalışmalarıyla

2003: Peter Agre (ABD), Roderick MacKinnon (ABD)
Hücre çeperi yoluyla su ve iyon (tuz) nakline olanak sağlayan ilgili buluşlarıyla